کود کامل NPk را بیشتر بشناسید و با زمان و نحوه استفاده آن آشنا شوید

مصرف کود باید علاوه بر افزایش تولید، کیفیت محصولات کشاورزی را افزایش دهد. بیش از 90 درصد کودهای مورد استفاده در کشاورزی کودهای شیمیایی نظیر کودهای نیتروژنی ، فسفاتی و کودهای کامل است. یکی از پرکاربرترین و محبوبترین کودهای شیمیایی که امروزه مصارف زیادی نیز دارد کود کامل NPK است.

کود کامل چیست؟

وقتی که به فروشگاههای محصولات کشاورزی می روید با مجموعه ای گیج کننده از کود ها روبرو می شوید. روی هر کدام از این کودها یک سری اعداد مانند 20-20-20 ، 36-12-12 ، 10-52-10 یا سایر ترکیبات اعداد نوشته شده است. ممکن است از خود بپرسید ، اعداد موجود در کود به چه معناست؟

این مقادیر NPK است ، حال این سوال پیش می آید NPK چیست؟ سه عدد موجود در کود ، به ترتیب میزان ( درصد ) سه عنصر نیتروژن (N) ، فسفر (P) و پتاسیم (K) را نشان می دهند. هر چه مقدار عدد بیشتر باشد ، غلظت عنصر در کود بیشتر است. به عنوان مثال ، اگر اعداد موجود بر روی کود به صورت 36-12-12 باشد میزان نیتروژن و فسفر آن با هم برابر و پتاسیم آن سه برابر نیتروژن و فسفر است. یا میزان نیتروژن ، فسفر و پتاسیم یک کود 20-20-20 دو برابر کود 10-10-10 است.

کود کامل NPK که فقط حاوی یک از عناصر باشد در سایر مقادیر 0 خواهد بود. به عنوان مثال ، اگر کود 0-0-20 باشد ، پس فقط حاوی نیتروژن است. یا کود 0-15-15 دارای نیتروژن و فسفر است و میزان پتاسیم آن صفر است. باید هر کودی که خریداری می کنید میزان NPK در روی آن درج شده باشد.

گیاهان بیشتر از هر عنصری دیگری به این سه عنصر ( نیتروژن ، فسفر و پتاسیم ) نیاز دارند. بدون در اختیار داشتن هر یک از این عناصر ، گیاه از بین می رود. نیتروژن یا ازت مسئولیت رشد گیاه و تولید شاخ و برگ درخت را بر عهده دارد. فسفر مسئول رشد ریشه و گلدهی و میوه دهی است. پتاسیم عنصر است که در تشکیل میوه و افزایش کیفیت میوه نقش دارد.

دانستن مقادیر NPK می تواند به شما کمک کند تا کود مناسب برای گیاهان یا درختان خود را انتخاب کنید. به عنوان مثال ، اگر در حال پرورش سبزیجات برگ دار هستید ، ممکن است کودی استفاده کنید که مقدار نیتروژن بیشتری داشته باشد تا رشد برگ را افزایش دهد. اگر در حال پرورش گل هستید ، ممکن است کودی استفاده کنید که مقدار فسفر بیشتری داشته باشد تا شکوفه ها بیشتر شود.

کودهای کامل اصطلاحا به کود های اطلاق می شود که هر سه عنصر نیتروژن ، فسفر و پتاسیم را دارا باشد. مثلا کود 20-20-20 یک کود کامل است ولی کود 15-15-0 کود کامل نیست. کودی که یک یا چند عنصر اصلی رشد گیاهان را نداشته باشد لزوما به عنوان کود ناقص و به درد نخور تلقی نمی شود بلکه شناسایی کود مناسب برای گیاه با توجه به نوع گیاه ، اندازه گیاه ، زمان رشد ، شرایط خاک و شرایط محیط متفاوت است. در برخی از مواقع حتی استفاده از کود کامل برای گیاه مضر باشد زیرا افزودن مقدار بیشتری از یک ماده به خاکی که کمبودی از نظر آن عنصر نداشته باشد باعث آسیب به گیاه می شود.

عدم آشنایی با میزان تغذیه گیاهان

عدم اطلاع از عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان و درختان سبب کاهش عملکرد و بهروری گیاه و درخت می شود. حتی استفاده نادرست از کودها و تغذیه نامناسب گیاهان و درختان ممکن است سبب از بین رفتن آنها شود. اگر اطلاعات کافی در مورد تغذیه گیاهان و میزان کود مصرفی ندارید می توانید از یکی از روش های زیر استفاده کنید :

• به جای کود شیمیایی از کود های آلی مانند کود کمپوست یا ورمی کمپوست استفاده کنید.
• خاک خود را آزمایش کنید تا میزان مواد مغذی آن مشخص شود.
• کود را به آهستگی و به میزان کم به گیاه یا درختتان بدهید تا احتمال آسیب دیدن گیاه یا درخت تا حد زیادی کم شود.
• از کودهای استفاده کنید که به مرور زمان تجزیه شده و در اختیار گیاه قرار می گیرد.

نقش نیتروژن در رشد گیاه و علائم کمبود آن

يكی از مهمترين عناصر غذايی مورد نیاز گیاهان و یکی از عناصر تشکیل دهنده کود کامل NPK است. نيتروژن در گياهان بالاترين غلظت را داشته و عامل اصلی رشد گیاه است و نقش مهمی در افزايش رشد شاخه ها و تولید کلروفیل و سرسبزی گياهان و درختان دارد، به طوری كه كمبود آن بيش از ساير عناصر غذايی توليد را محدود می كند.

عنصر نیتروژن عملکرد بذر را بهبود می یابد. مهمترين روش تأمين نيتروژن مورد نياز كشاورزی، استفاده از كودهای نيتروژنه و کودهای کامل NPK است.

علائم کمبود نیتروژن ابتدا در برگ های مسن ظاهر می شود و سپس به تدریج به طرف برگ های جوانتر پیشرفت می کند. کمبود نیتروژن به صورت برگ های سبز متمایل به زرد کم رنگ با رگبرگ های کمی روشن تر ظاهر می شود. برگ های جدید ، کوچک ، نازك ، ترد ، شکننده و دارای رنگ سبز روشن می شوند.

از دیگر علائم كمبود نيتروژن که عنصری بسيار پويا و متحرک است ، ضعف و کوچکی گیاه است. گیاهان و درختانی که در خاك های با کمبود نیتروژن رشد می کنند ممکن است ظاهری تقریبا طبیعی داشته باشند اما اندازه آنها کوچک تر است. این درختان، میوه کمی دارند و در برخی موارد نیز ممکن است میوه ای تولید نکنند.

مصرف نامتعادل، نابهنگام و بيش از نياز كودهای نيتروژنه ، سبب رشد رويشی بی رويه در گياهان می گردد.

نقش فسفر در رشد گیاه و علائم کمبود آن

عنصر فسفر در عملیات فتوسنتز گیاهان دارای نقش اساسی است. این عنصر همچنین در رشد ریشه و افزایش گل دهی گیاهان و درختان موثر هستند. در اثر کمبود این عنصر برگهای جوان گیاه کوچک شده و جوانه انتهایی ضعیف می گردد. معمولا تحت شرایط کمبود فسفر، رشد رویشی درختان کاهش می یابد و فسفر از برگ ها و بافت های مسن تر به طرف بافت های جوان تر حرکت می کند بنابراین علائم کمبود، ابتدا در برگ های مسن تر ظاهر می شود.

همچنین با کمبود فسفر ، برگها کوچکتر از معمول و سبزی و درخشندگی آنها نیز نسبت به حالت معمول کاهش می یابد. با تشدید کمبود ممکن است برگ ها پیچیده و خمیده شده و لکه های نکروز شده بر روی برگ ها مشاهده شود و رشد برگ های جوان نیز کاهش یابد.

نقش پتاسیم در رشد گیاه و علائم کمبود آن

یکی دیگر از عناصر تشکیل دهنده کود کامل NPK عنصر پتاسیم است. پتاسیم نقش اساسی در تشکیل میوه و افزایش رنگ دهی و کیفیت میوه دارد. پتاسیم باعث افزایش مقاومت گیاه نسبت به بیماری و آفات می شود. با کمبود پتاسیم، میزان فتوسنتز برگ کاهش می یابد. غلظت نیتروژن زیاد و پتاسیم کم در برگ می تواند موجب افزایش حساسیت درختان به تنش های محیطی ، کاهش تشکیل میوه و تشدید ریزش میوه می شود.

با کمبود پتاسیم در برگ ، علائم برگی به شکل زرد شدن نوک و حاشیه برگ ها می باشد که سپس توسعه می یابد. علائم کمبود، ابتدا در برگ های مسن تر ظاهر می شود. کمبود پتاسیم سبب کاهش رشد رویشی ، برگ های کوچک ، شاخه های نازک ، متراکم شدن ظاهر درخت ، افزایش حساسیت به خشکی و سرما ، کاهش اندازه میوه ، ریزش میوه قبل از بلوغ می شود. با کمبود پتاسیم، افزایش چین خوردگی، چروکیده شدن و بدشکل شدن برگ رخ می دهد.

کود کامل 20-20-20 NPK

کود سه بیست بیشترین مصرف را در بین کودهای شیمیایی دارد. میزان نیتروژن ، فسفر و پتاسیم موجود در این کود با هم برابر هستند. این کود حاوی 20 درصد ازت (N) ، 20 درصد فسفات (P2O5) و 20 درصد پتاس (K2O) می باشد. با فراهم نمودن نیتروژن ، فسفر و پتاسیم قابل جذب توسط این کود ، تغذیه کامل گیاهان و درختان تضمین می شود.

کود سه بیست از کود های کامل مهم در باغبانی است. این کود باعث افزایش حاصلخیزی خاک و رشد مناسب گیاه و برطرف شدن کمبود عناصر اصلی مورد نیاز گیاهان می شود.

کود کامل NPK 20-20-20 تامین کننده سه عنصر اساسی مورد نیاز گیاهان و درختان میوه است. از کود سه بیست می توان در تمام مراحل رشد گیاه استفاده کرد. استفاده از این کود باعث افزایش رشد گیاه و درخت ، سرسبز شدن رنگ برگها ، افزایش سطح برگ ، همچنین افزایش گلدهی ، کاهش ریزش گل و میوه ، افزایش میزان محصول و بهبود کیفیت و رنگ و طعم میوه می شود.

چگونگی مصرف کود کامل سه بیست

مقدار 5 تا 8 کیلوگرم در هکتار در زمان دوبرگی شدن گیاهان زراعی و هر ماه یکبار با آب آبیاری و 2 بار محلولپاشی در طول فصل رشد به میزان 2 تا 3 کیلوگرم در هکتار

برای درختان میوه 5 تا 9 کیلوگرم در هکتار در زمان تشکیل میوه به صورت آبیاری و 3 بار در طول فصل رشد به صورت محلولپاشی با غلظت 3 در هزار

در صیفی جات به مقدار ۴ تا ۷ کیلوگرم در مرحله ۴ تا ۶ برگی و هر ۳ هفته یک بار همراه با آب آبیاری و برای محلول پاشی ۳ بار در طول فصل رشد با غلظت ۳ در هزار

این کود همچنین در گیاهان زینتی به مقدار  ۴ تا ۶ کیلوگرم در هکتار هر دو هفته یک بار همراه با آب آبیاری توصیه میگردد همچنین به مقدار ۲ در هزار  ۴ بار در طول فصل رشد

دستورالعمل مصرف کود سه بیست برای گیاهان آپارتمانی

برای گیاهان آپارتمانی کوچک از یک سوم تا یک قاشق چایخوری بسته به اندازه گل هر دو هفته یکبار در زمان رشد گیاه و برای گیاهان متوسط تا بزرگ از یک تا دو قاشق چایخوری هر دو هفته یکبار در طول فصل رشد و هر دو ماه یکبار در پاییز و زمستان

کود کامل 30-5-15 NPK

در کود کامل NPK میزان پتاسیم دو برابر نیتروژن و 6 برابر فسفر است. در این کود 15% ازت ، 5%درصد فسفات و 30% پتاس وجود دارد. به دلیل پتاسیم بالا بهترین زمان استفاده از این کود زمان تبدیل گل به میوه و دانه بندی و تشکیل میوه است. اما از آن تا زمان برداشت محصول برای افزایش سایز ، رنگ و بهبود طعم میوه می توان استفاده کرد.

دستورالعمل مصرف کود کامل 30-15-15

میزان 10 تا 25 کیلوگرم در هکتار برای درختان میوه و سبزیجات و 10 تا 15 کیلوگرم در هکتار برای سایر محصولات زراعی و گیاهان زینتی ، 1/5 تا 2/5 در هزار به صورت محلولپاشی برای درختان میوه و 2/5 تا 3 در هزار برای سبزیجات و محصولات زراعی می توان استفاده کرد.

کود کامل 36-12-12 NPK

کود کامل NPK 12-12-36 دارای میزان بالای پتاسیم است. استفاده از این کود به صورت آبیاری یا محلولپاشی با شروع گل و میوه دهی تا پایان برداشت محصول قابل استفاده است. کود 36 – 12 – 12 باعث افزایش میزان گلدهی می شود. از این کود در کاشت زعفران و پسته استفاده می شود.

 به طور کلی پتاسیم مسئول انتقال کربوهیدرات‌ها از برگ‌ها به اندام ذخیره‌ای مثل دانه، میوه و غده می باشد که شرایط را برای دستیابی به محصول با کیفیت مطلوب، یک‌دست و خوش رنگ فراهم نموده و به تبع آن عملکرد و کیفیت محصول را افزایش می‌دهد. استفاده از ترکیبات کودی دارای پتاسیم در زمان گلدهی موجب افزایش ماندگاری گل شده و میزان کمیت گلدهی را به شدت افزایش می‌دهد.

دستور العمل مصرف کود 36 – 12 – 12

این کود دارای پتاسیم بالا و نیتروژن پایین می‌باشد و بسیار مناسب برای کاکتوس‌ها و ساکولنت ها می‌باشد. برای محصولات کشاورزی و باغات میوه 6 تا 12 کیلوگرم در هکتار با آبیاری و 2 تا 3 کیلوگرم در هزار لیتر آب به صورت محلولپاشی از زمان تشکیل میوه تا دو هفته قبل از برداشت محصول می توان استفاده کرد.

برای گیاهان آپارتمانی و کاکتوس ها می توان یک قاشق چایخوری را در یک لیتر آب مخلوط کرد و هر دو هفته یک بار در زمان گل دهی به گیاهان داد. افزایش میوه دهی ، کاهش ریزش گل و میوه ، افزایش اندازه میوه ، بهبود رنگ و طعم میوه از جمله مزایای استفاده از کود 36 – 12 – 12 است.

کود کامل 10-52 -10 NPK

این کود دارای مقادیر بالای فسفر ( 52 درصد ) است. فسفر برای افزایش ریشه زایی گیاه مناسب است. به همین جهت این کود را در زمان رشد رویشی گیاه جهت افزایش ریشه و قبل از گلدهی و هنگام تشکیل میوه به درختان و گیاهان داده می شود. این کود به صورت پودری می‌باشد و به راحتی در آب حل می‌شود. هم به صورت محلول پاشی و هم به همراه آبیاری قابل استفاده است.

مزایای استفاده از کود 10 – 52 – 10

• زمان مناسب استفاده از کود کامل 10 – 52 – 10 NPK در ابتدای فصل گلدهی است.
• احتیاجات عناصر اصلی مورد نیاز گیاه به خصوص فسفر را تامین می کند.
• باعث افزایش فرایند فتوسنتز می شود.
• باعث رشد و توسعه ریشه می شود.
• باعث افزایش میزان گلدهی می شود.
• میزان ریزش گل و میوه را کاهش می دهد.
• به صورت محلولپاش قابل استفاده است.
• می توان در آب آبیاری استفاده کرد.

کود 20 – 30 – 0 NPK

کود 20 – 30 – 0 بدون نیتروژن و دارای مقادیر بالای فسفر و پتاسیم است. به دلیل داشتن میزان بالای این دو عنصر در افزایش گل انگیزی ، افزایش باردهی درخت ، بهبود طعم و کیفیت محصول می شود. بهترین زمان استفاده از این کود در ابتدای به گل نشستن گیاه و یا درخت می باشد. با استفاده از این محصول حجم و اندازه گل دهی و میوه دهی درختان خود را افزایش دهید.

کود کامل 10 – 45 – 10 NPK

این کود دارای مقادیر بالای فسفر است. فسفر عنصری است که باعث افزایش سرسبزی و ریشه زایی ، بهبود عملکرد گیاه ، افزایش مقاومت گیاه نسبت به تنش های محیطی و افزایش مقاومت گیاه نسبت به بیماری و آفات می شود. از کود 10 – 45 – 10 معمولا در مراحل اول گلدهی گیاهان استفاه می شود.

کود کامل 30 – 15 – 15 NPK

خصوصیات این کود شبیه کود 36 – 12- 12 است با این تفاوت که میزان نیتروژن و فسفر آن نسبت به کود 36 – 12 – 12 بیشتر و میزان پتاسیم آن کمتر است. پتاسیم موجود در این کود بالاست طوری که باعث افزایش باردهی گیاه و درخت می شود. همچنین استفاده از این محصول سبب بهبود طعم ، رنگ و کیفیت میوه می شود. این کود پودری است و می توان به صورت آبیاری و محلولپاشی از آن استفاده کرد.

کود کامل 5 – 50 – 15 NPK

این کود دارای 15% ازت ، 50% فسفات و 5% پتاس می باشد. این کود به دلیل داشتن مقدار مناسب نیتروژن و مقادیر بالای فسفر برای افزایش رشد رویشی گیاه ، افزایش حجم ریشه ، بهبود گل انگیزی و افزایش میوه دهی درختان و گیاهان مناسب است. کود 5 – 50 – 15 به علت داشتن مقادیر بالای فسفر باعث تقویت ریشه گیاهان می شود. این محصول می تواند انتخابی مناسب برای طیف وسیعی از سبزیجات و کود کاملی برای درختان میوه در زمان گلدهی باشد.

کود کامل 18 – 18 – 18 NPK

این کود نیز مانند کود سه بیست میزان نیتروژن ، فسفر و پتاسیم آن با هم برابر است. به دلیل داشتن هر سه عنصر اساسی در تمام مراحل رشد می توان از آن استفاه کرد. این کود مناسب گیاهان زینتی از جمله کاکتوس ها است. کود 18 – 18 – 18 معمولا علاوه بر داشتن سه عنصر اساسی دارای عناصر ریز مغذی دیگر که برای رشد گیاهان لازم و ضروری است می باشد.

کود کامل 38 – 11 – 3 NPK

کود کامل 38 – 11 – 3 NPK دارای 3 % نیتروژن ، 10 % فسفر و 38 % پتاسیم است. این کود برای رشد انواع گیاهان زینتی به خصوص انواع کاکتوس ها و ساکولنت ها مناسب می باشد. به دلیل داشتن مقدار مناسب فسفر و میزان بالای پتاسیم می توان در زمان گلدهی و تشکیل میوه تا پایان برداشت محصول از آن برای بهبود ریشه زایی ، افزایش گلدهی و رشد بهتر میوه استفاده کرد. به دلیل پودری بودن از آن می توان در آب آبیاری و به صورت محلولپاشی استفاده کرد.

کود کامل 10 – 10 – 30 NPK

یک کود نیتروژن بالا که میزان نیتروژن آن سه برابر فسفر و پتاسیم است. از این کود برای افزایش رشد گیاهان و درختان ، افزایش سطح برگ و در نتیجه بهبود عملکرد گیاه استفاده می شود. این کود مناسب گیاهان پر برگ مخصوصا سبزیجات می باشد.

کود کامل 40 – 5 – 4 NPK

این کود دارای 4 درصد ازت ، 5 درصد فسفات و 40 درصد پتاس است. به دلیل داشتن پتاس بالا می توان از این کود برای افزایش اندازه و رنگدهی بهتر میوه استفاده کرد. کود 40 – 5 – 4 به دلیل داشتن پتاسیم بالا مناسب استفاده در کاشت گوجه است. عموما کود 40 – 5 – 4 به صورت پودری است که می توان آن را در آب حل کرده و به گیاهان و درختان داد و یا از آنها به صورت محلولپاشی می توان استفاده کرد.