کوددهی درختان پسته با استفاده از کودهای شیمیایی و حیوانی

یکی از کارهای های مهم در کاشت و پرورش درخت پسته عملیات کوددهی درختان پسته است. برای کوددهی باغات پسته بهتر است قبل از انجام هر کاری با استفاده از آزمون خاک و برگ میزان مواد و عناصر موجود بررسی شود تا با استفاده از نتایج این آزمون توصیه های کوددهی مناسب انجام گیرد.

برنامه کوددهی درختان پسته

در کوددهی درختان پسته برخی از عناصر مانند نیتروژن بصورت سرک ، عنصر کلسیم و عناصر ریزمغذی به صورت محلولپاشی و پتاسیم در مرحله پرشدن مغز به صورت سرک در طول دوره رشد درخت پسته مصرف می گردد. نیتروژن ، کلسیم و فسفر سه عنصری اصلی مورد نیاز اکثر درختان که در کودهای کامل وجود دارد. در ادامه مطلب میزان کود مورد نیاز درختان پسته مورد بررسی قرار می گیرد.

چگونگی نمونه برداری و آزمایش برگ

بهترین زمان برای نمونه برداری از برگها از اوایل تیرماه تا اواسط مرداد یعنی زمانی که مغز میوه های پسته پر شده می باشد. برگهای نمونه باید از شاخه های بدون بار که نسبت به سطح زمین در ارتفاع متوسطی باشند گرفته شوند. نمونه برداری باید از 10 الی 15 درخت در مکانهای مختلف باغ و از هر درخت 4 الی 6 برگ صورت گیرد. برگها پس از جدا شدن از درخت باید در پاکتهای کاغذی گذاشته شده و بلافاصله به آزمایشگاه انتقال پیدا کند.

الف – کوددهی درختان پسته با کودهای نیتروژنه

کمبود ﻧﯿﺘـﺮوژن در اواﯾﻞ فصل رشد درختان ﻣﻮﺟﺐ زرد شدن برگ مخصوصا در قسمت سر شاخه ، ﮐﺎﻫﺶ رﺷﺪ و در نتیجه کوچک ماندن برگها و ﺑﺎرﯾﮏ ﻣﺎﻧﺪن ﺷﺎﺧﻪﻫـﺎ و در اواﺧﺮ ﻓﺼﻞ رشد سبب کوچک ماندن مغز پسته ها و در نتیجه کاهش محصول می شود. در ﺷﺮوع ﻣﻐﺰ رﻓﺘﻦ ﭘﺴﺘﻪ، در ﺻﻮرت ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻧﺸـﺪن ﻧﯿﺘـﺮوژن ﻣـﻮرد نیاز درخت برگ های اطراف خوشه های پسته زودتر از موعد زرد خواهند شد.

معمولا کودهای نیتروژنه در ۴ زمان در باغات پسته به شرح زیر مصرف می گردد :

1. در اواخر اسفند
2. در نیمه دوم اردیبهشت
3. در شروع مغز بستن در اوایل تیرماه
4. در شهریور ماه

در مجموع برای کوددهی درختان پسته در یک هکتار حدود ۲۰۰ کیلوگرم نیتروژن خالص مصرف می شود که برای هر بخش ۵۰ کیلوگرم نیتروژن خالص می باشد. این ۵۰ کیلوگرم نیتروژن معادل ۱۰۰ کیلوگرم اوره ، ۲۰۰ کیلوگرم سولفات آمونیوم و ۱۵۰ کیلوگرم نیترات آمونیوم می باشد.

بهتر است در شرایط شور از کود سولفات آمونیوم استفاده شود. ضمنا بهتر است برای کوددهی درختان پسته در اواخر اسفند حدود ۱۰۰ کیلوگرم فسفات استفاده شود. این امر به دلیل نقش مهم فسفر درمراحل میوه دهی درخت می باشد و مابقی کود نیتروژنه از سایر منابع کود نیتروژنه استفاده شود. کودهای ازته در آب آبیاری مصرف می شود که در اصطلاح کشاورزان روش شربتی گفته می شود.

بهترین کود حاوی ازت که خاصیت اسیدی هم دارند و می توانند برای مناطق پسته کاری مصرف شود، نیترات آمونیوم با ۳۳ درصد ازت و سولفات آمونیوم با ۲۱ درصد ازت می باشد. با توجه به اینکه ۵۰ درصد ازت کود نیترات آمونیوم به صورت نیترات است، مصرف آن در همه اراضی خصوصاً در خاکهای سنگین مناسب است.

ب – کوددهی باغات پسته با کودهای کلسیمی

بیشترین نیاز درختان پسته به کلسیم در مرحله تشکیل پوسته استخوانی در بهار و قبل از شروع مغز بستن می باشد. کمبود کلسیم در این زمان باعث شیوع بیماری لکه استخوانی می گردد. همچنین لبه برگهای جوان به طرف بالا بر می گردد. لذا در این دوره زمانی بایستی از کودهای حاوی کلسیم استفاده نمود.

معمولا کودهای کلسیمی از منابع نیترات کلسیم ، کلات کلسیم و آمینوکلات کلسیم تامین می گردد. در این میان مصرف آمینوکلات کلسیم به علت سرعت جذب بالاتر به صورت محلولپاشی توصیه می شود.

کودهای کلسیمی باید محلولپاشی شوند ، مشاهده شده که برخی از باغداران از نیترات کلسیم در آب آبیاری استفاده می کنند. این کار بدلیل شوری خاک و قابل جذب نبودن کلسیم درست نمی باشد. چنانچه کلسیم از طریق منابع کودی مانند نیترات کلسیم در خاک مصرف گردد باز هم به دلیل محدودیت شوری قابل جذب نمی باشد.

نکته مهم تر زمان محلولپاشی است. بهترین زمان جهت محلولپاشی از مرحله ارزنی شدن به بعد است که بایستی کودهای حاوی کلسیم بر روی میوه ها پاشیده شوند. چرا که کلسیم موجود در برگ به علت تحرک پائین کلسیم قابل انتقال به میوه نیست و مقدار کلسیمی که بر روی میوه پاشیده می شود در تشکیل پوسته استخوانی دخالت دارد.

بنابراین توصیه می شود کود آمینو کلات کلسیم با غلظت ۵/ ۱ در هزار در ۳ مرحله به فاصله ۱۵ روز یکبار بعد از ارزنی شدن میوه ها محلولپاشی شود. دانستن میزان مصرف کود در مراحل مختلف کوددهی درختان پسته دارای اهمیت زیادی است.

پ – کوددهی باغات پسته با کودهای پتاسیمی

عنصر پتاسیم بعنوان یکی از عناصر پر مصرف نقش مهمی در افزایش عملکرد درختان پسته دارد. بررسی ها مشخص نموده اند درختان پسته بعد از نیتروژن بیشترین مقدار عنصری که سالانه به آن احتیاج دارند پتاسیم می باشد. بیشترین مقدار جذب پتاسیم اساسا در مرحله پر شدن مغز اتفاق می افتد. کوددهی پتاسیمی مناسب درختان پسته کلید بازدهی و افزایش عملکرد در باغات پسته است.

کوددهی با کودهای پتاسیمی موجب افزایش مقاومت درختان پسته به تنش های مختلف شامل تنش های شوری ، خشکی و سرمازدگی و همچنین افزایش مقاومت در برابر آفات و بیماری های مختلف خواهد شد. اگر پتاسیم کافی در اختیار ریشه درختان قرار گیرد تعداد خوشه ها و دانه ها و همچنین درصد خندانی و وزن خشک دانه در پسته افزایش چشمگیری خواهد داشت.

کمبود پتاسیم در غالب باغات پسته مشاهده می گردد و علامت اصلی آن سوختگی حاشیه برگها است. از پیامد های دیگر کمبود پتاسیم حساسیت به آفتاب سوختگی و کاهش درجه خندانی میوه های رسیده است. برخی کمبود پتاسیم را با تنش شوری اشتباه می گیرند.

پتاسیم می تواند از طریق منابع کود پتاسیمی مانند سولفات پتاسیم به صورت چالکود ، سولو پتاس به صورت مصرف در آب آبیاری و محلولپاشی و نیترات پتاسیم به صورت محلولپاشی و در آبیاری مصرف گردد.

معمولا در باغات پسته به دلیل نیاز بالای درختان در مرحله مغز بستن، حدود ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم از سولو پتاس در ۲ قسط در آب آبیاری مصرف می گردد، در عین حال بهتر است در شرایط شور از کود نیترات پتاسیم در ۲ تا ۳ مرحله به صورت محلولپاشی در مرحله مغز بستن با غلظت ۳ تا ۴ در هزار استفاده شود. البته استفاده از کودهای سولوپتاس و نیترات پتاسیم بستگی به ذخیره پتاس گیاه و استفاده از کود سولفات پتاسیم به صورت چالکود دارد.

در صورت بروز علائم کمبود ۳ – ۱ کیلوگرم کود پتاسه برای هر درخت بسته به سن آن به صورت چالکود و نواری توصیه می شود. از کودهای پتاسه معمول که استفاده می شوند، سولفات پتاسیم حاوی ۴۸ درصد ، نیترات پتاسیم ۴۸ درصد و کلرور پتاسیم ۶۰ درصد پتاسیم K2O می باشند.

ج – استفاده از کودهای فسفره در کوددهی باغات پسته

یکی از مهمترین عناصری که در واکنش های بیوشیمیایی گیاهی ضروری است عنصر فسفر می باشد. یکی از کودهای پر کاربرد فسفره در باغات پسته دی آمونیوم فسفات است که به میزان ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم با توجه به شرایط متغیر باغ توصیه می گردد.

افراط در کوددهی درختان پسته با استفاده از کودهای فسفره در سالهای اخیر و در واقع روش نادرست مصرف، یعنی پخش سطحی کودهای فسفره موجب تجمع فسفر در قسمت سطحی خاک شده است. در صورتی که کودهای فسفره را بایستی در منطقه توسعه ریشه و نزدیک ریشه قرار داد تا کارایی لازم را داشته باشد.

از کودهای فسفاته قابل استفاده در باغات پسته می توان به سوپرفسفات ساده با ۲۰ درصد P205 ( پنتوکسید فسفر ) و فسفات آمونیوم ( دی آمونیوم فسفات ) با ۴۶ درصد P205 ( پنتوکسید فسفر ) و ۱۸ درصد ازت و بیوفسفات طلایی اشاره کرد. در حال حاضر مناسب ترین کود قابل توصیه برای باغات پسته که با کمبود فسفر مواجه هستند، فسفات آمونیوم می باشد.

د – کوددهی با استفاده از گوگرد

استفاده از کود گوگرد در کوددهی درختان پسته اهمیت بالایی دارد. طبق توصیه کارشناسان و محققین تغذیه گیاهی، مقدار ۱ الی ۲ کیلوگرم گوگرد به ازای هر درخت بارور با روش چالکود یا نواری به صورت دو سال یکبار توصیه می شود. البته این کود باید به همراه مقدار کافی باکتری تیوباسیلوس به کار گرفته شود.

ه – کودهای حاوی عناصر ریز مغذی

کودهای ریزمغذی حاوی عناصر روی ، آهن ، مس ، منگنز ، بر و مولیبدن می باشد که بایستی در طول دوره رشد در اختیار گیاهان قرار گیرد. در مورد درختان پسته بایستی در ۳ مرحله ( بعد از ارزنی شدن دانه ها، شروع مغز بستن و بعد از برداشت میوه ) بصورت محلولپاشی مصرف گردد که معمولا از کودهای حاوی عناصر روی، آهن، مس و منگنز استفاده می شود.

می توان از کلات ها و آمینو کلات های حاوی این عناصر ریزمغذی استفاده نمود. معمولا این مواد با غلظت ۱ تا ۱/۵ در هزار و به صورت محلولپاشی استفاده می گردد.

1 – روی

در اکثر نقاط پسته خیز کشور بیش از ۹۵ درصد از باغهای پسته، میزان روی قابل جذب بسیار پایین دارند و عموما مبتلا به کمبود روی هستند که علائم آن به صورت کچلی سرشاخه و ریز برگی ( رزت ) خصوصاً در اوایل فصل رشد دیده می شود.

کوددهی درختان پسته با استفاده از عنصر روی به صورت محلولپاشی انجام می گیرد. محلولپاشی با سولفات روی ۵ در هزار قبل از سبز شدن درخت یا ۵ در هزار در اردیبهشت و یا محلولپاشی با کودهای محلول با میزان روی بالا و یا محلولپاشی با کود میکرو معدنی کامل در اردیبهشت ماه برای تأمین عنصر روی توصیه می شود.

2 – بر

تجزیه خاک و برگ در پسته حاکی از کفایت بلکه حد مسمومیت بُر در باغهای پسته که دارای آب و خاک شورند می باشد. ولی در مناطقی که آب و خاک شور ندارند، بنا به نیاز بالای درخت هنگام تشکیل میوه محلولپاشی بُر قبل از باز شدن گلها ( اواخر اسفند ماه ) ضروری است.

3 – مولبیدن

از دیگر عناصر مهم در تغذیه پسته عنصر مولیبدن است مولبیدن در مرحله تورم جوانه ها و شکوفایی گل در درختان پسته اهمیت زیادی دارد.

کوددهی درختان پسته به روش چالکود

در زمان کوددهی درختان پسته کودهای شیمیایی در شیارهای عمیق در نیمه بیرونی سایه انداز به همراه کود حیوانی و گوگرد با باکتری تیوباسیلوس هر ۳ سال یکبار صورت گیرد.

امروزه در کوددهی درختان پسته استفاده از روش چالکود اهمیت زیادی پیدا کرده است. روش چالکود نوع خاصی از جایگزینی موضعی کودها می باشد. در این روش نزدیک ریشه درختان چاله هایی با قطر دهانه و عمق ۶۰ – ۵۰ سانتی متر حفر شده، سپس با مخلوط کودهای آلی و شیمیایی پر می شود.

محاسن این روش به شرح زیر می باشد :

• قدرت تثبیت کنندگی ماده آلی که چاله توسط آن پر می شود برای اکثر کودهای شیمیایی بسیار کمتر از خاک می باشد. بنابراین کودهای شیمیایی اضافه شده، بیشتر برای گیاه قابل جذب می باشد.
• در برخی از باغها نفوذپذیری خاک محدود می باشد و آب به خوبی در خاک نفوذ نمی کند. چاله های پر شده با مواد آلی مکان های مناسبی برای جذب آب توسط ریشه ها می باشد.
• سنگینی بافت خاک مشکل دیگری در برخی باغ های پسته است. چنین خاکهایی پس از آبیاری مدت زمان طولانی تهویه ضعیفی داشته و فاقد اکسیژن کافی برای ریشه ها می باشند. از طرف دیگر غلظت دی اکسید کربن نیز افزایش یافته و در حضور آهک، بی کربنات پدید می آید. کمی اکسیژن و زیادی دی اکسید کربن و بی کربنات به شدت به ریشه ها صدمه رسانیده و جذب عناصر غذایی را مختل می کند. در صورت استفاده از روش چالکود، در چاله ها تهویه مناسب به سرعت برقرار شده و ریشه گیاه پناهگاه مناسبی برای رشد پیدا می کند.

1. ابتدا کانالهایی به عمق ۱۲۰ سانتی متر و عرض ۱۰۰ سانتی متر با طول دلخواه حفر می شود.
2. کف کانال ها شاخه های خشکیده درختان، کلش گندم و جو ، علف های هرز و ضایعات مزرعه ریخته می شود.
3. ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار اوره روی ضایعات آلی کف کانال پاشیده می شود. زیرا همانطور که می دانیم میکروارگانیسم های خاک جهت تجزیه کاه و کلش و تبدیل آن به مواد آلی به ازت نیازمند هستند.
4. در کوددهی درختان پسته به روش چالکود کود حیوانی پوسیده به میزان ۱۰۰ تا ۱۵۰ تن در هکتار مصرف می گردد که می تواند درصد ماده آلی خاک را افزایش دهد. برای آشنایی با پوساندن کودهای دامی مقاله روش پوساندن کودهای دامی را مطالعه بفرمایید. به ازای هر ۱۰ تن کود حیوانی معادل ۶۰۰ الی ۱۰۰۰ کیلوگرم در هر سال هوموس بدست می آید. سپس مخلوطی از کودهای ماکرو شامل : ۳۰۰ کیلوگرم کود فسفاته ، ۶۰۰ کیلوگرم کود پتاسه همراه با ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم گوگرد کشاورزی در هر هکتار مصرف می شود.
5. در نهایت بر روی کانال پر شده نهر کم عمقی زده می شود و آبیاری به صورت غرقابی انجام می گیرد. بعد از نشست زمین ، جوی های با خاک کنار کانال پر می شود.

منبع : کتاب آشنایی با عملیات کاشت و داشت باغات پستـه