کاشت گیاه آلوئه ورا و نحوه آبیاری و کوددهی

معنایی لغوی کلمه آلوئه ورا به معنای ” ماده تلخ درخشان ” است. گیاه آلوئه ورا متعلق خانواده زنبق است اما ظاهر آن بیشتر به کاکتوس ها شباهت دارد. بیش از 300 گونه آلوئه ورا تاکنون شناخته شده است ولی تنها 4 نمونه از آنها ارزش غذایی دارد. این گیاه بیشتر در مناطق گرم و استوایی رشد می کند و در برابر خشکی محیط مقاومت زیادی دارد. کاشت گیاه آلوئه ورا به دلیل خواص دارویی زیادی که دارد در بسیاری از نقاط جهان انجام می شود.

در مقالات قبل با نحوه کاشت تعدادی از گیاهان دارویی نظیر عناب و گل گاو زبان آشنا شده ایم. در این مقاله با نحوه کاشت گیاه فوق العاده مفید آلوئه ورا آشنا می شویم.

گیاهشناسی آلوئه ورا

آلوئه ورا یا آلوورا گیاهی بوته ای ، علفی و گوشتی است. این گیاه خزان ندارد و در طول سال می تواند رشد کند. آلوئه ورا بدون ساقه بوده و تا ارتفاع 2 متری نیز رشد می کند. برگهای گیاه آلوئه ورا ضخیم ، گوشتی و آبدار و در لبه ها دارای دندانه است. رنگ برگهای آن از سبز تا خاکستری متفاوت است. بعضی از گونه های آلوئه ورا دارای زواید و لکه های بر روی برگ می باشند.

اگر برگهای این گیاه را برش دهیم ژله ای شفاف و چسبناک از آن خارج می شود. این ژله دارای خواص دارویی زیادی است و از آن در صنایع داروسازی و بهداشتی برای ساخت انواع صابونها ، لوسیونها و کرم و پودرهای آرایشی و بهداشتی استفاده می شود. ما بین ژله و پوست برگ ماده ای زردرنگ تلخ مزه قرار دارد از خشک شدن این ماده ژل آلوئه ورا به وجود می آید. هر بوته آلوئه ورا دارای 14 الی 20 برگ است.

ریشه های گیاه آلوئه ورا به صورت افقی رشد کرده و قدرت جذب آب و مواد غذایی زیادی دارد. آلوئه ورا پاجوش های زیادی تولید می کند. از پاجوش های آن می توان برای تکثیر استفاده کرد. گل های آلوئه ورا به صورت گل آذین خوشه ای ، مخروطی و به رنگ قرمز یا زرد است. گلهای این گیاه بر روی ساقه ای بلند ( حدودا 1 متر ) که از وسط برگها خارج می شود به صورت نر و ماده رشد می کند.

هر گل 3 گلبرگ و 3 کاسبرگ دارد. گل های آلوئه ورا به طول حدودی 3 سانتی متر و لوله ای است و در صورت تلقیح آن میوه و دانه تشکیل می شود. میوه آلوئه ورا به صورت کپسول است.

اقلیم مناسب کاشت گیاه آلوئه ورا

آلوورا گیاه مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است و در مناطق گرم رشد مناسبی دارد. این گیاه در آفریقا ، آمریکا جنوبی و مرکزی و جنوب ایالات متحده آمریکا و منطقه خاورمیانه به صورت خودرو رشد می کند. در ایران در استانهای جنوبی کشور بویژه در استان هرمزگان ، بوشهر و سیستان و بلوچستان یافت می شود.

محیط مناسب کاشت گیاه آلوئه وا مناطق گرم و مرطوب است و در این مناطق رشد بسیار خوبی دارند. ولی در صورت تامین شدن آب مورد نیاز می توان آن را در مناطق خشک نیز کشت کرد. این گیاه تحمل دمای 50 درجه سانتی گراد را دارد ولی بهترین دما برای رشد آن 25 درجه سانتی گراد است.

این گیاه نسبت به سرما هوا حساس است و در دمای پایین ( کمتر از 5 درجه سانتی گراد ) دچار سرمازدگی می شود و برگهای آن تغییر رنگ داده و به رنگ تیره در می آیند. گیاه آلوئه ورا تحمل دمای زیر صفر را ندارد و در صورتی که در این دما به مدت طولانی بماند در اثر سرما کاملا خشک می شود.

برای کاشت گیاه آلوئه ورا در مناطق معتدل و سرد احتیاج به گلخانه است. حسن کاشت گلخانه ای آلوئه ورا این است که در تمام طول سال گیاه رشد می کند و امکان برداشت برگ وجود دارد. گیاه آلوئه ورا برای کاشت احتیاج به خاک سبک لومی شنی با زه کشی مناسب و نور فراوان دارد. خاکهای رسی به دلیل نگهداری زیاد آب و چسبندگی ذرات آن برای کاشت آلوورا چندان مناسب نیست و امکان پوسیدگی ریشه گیاه در این گونه خاکها زیاد است.

گیاه آلوئه ورا نسبت به شوری تحمل خوبی دارد و شوری تا 15 دسی زیمنس را نیز تحمل می کند ولی شوری بالاتر از 8 دسی زیمنس سبب کاهش عملکرد گیاه شده و رشد آن را کند می کند.

تکثیر گیاه آلوئه ورا

این گیاه را می توان از طریق بذر ، قلمه برگ ، پاجوش و کشت بافت تکثیر کرد. آلوئه ورا گیاهی چند ساله است و تا 8 سال پس از کاشت میتوان از آن استفاده کرد و احتیاج به کاشت مجدد ندارد.

کاشت گیاه آلوئه ورا از طریق پاجوش

گیاه آلوئه ورا پاجوش های زیادی تولید می کند و متداولترین روش کاشت گیاه آلوئه ورا استفاده از پاجوش است. پاجوش های که دارای 4 – 3 برگ باشند برای تکثیر گیاه مناسب هستند. این پاجوش ها را به آرامی از گیاه مادری جدا کرده ( در هنگام جدا کردن پاجوش ها باید مواظب بود که به ریشه های آن صدمه وارد نشود ) گیاهی که به عنوان گیاه مادری انتخاب می کنید باید قوی ، سالم و بدون هیچگونه آفت و بیماری باشد.

پاجوش های جدا شده را به خزانه انتقال داده و در بسترهای با خاک مناسب یا در ردیف های به فاصله 80 – 60 سانتی متر در زمین اصلی می کاریم. خاک بستر باید سبک ، غنی از مواد غذایی و دارای زه کشی مناسب باشد. در هر هکتار زمین می توان 20 هزار پاجوش آلوورا کشت کرد.

به دلیل تولید برگ و پاجوش زیاد فاصله گیاه آلوئه ورا در زمین اصلی هنگام کاشت نباید کمتر از 60 سانتی متر باشد. فاصله بیشتر از 80 سانت نیز مناسب کاشت نیست زیرا در اثر فاصله زیاد تراکم گیاه کم شده و مقاومت آن در مقابل گرما و کمبود آب کم می شود.

کاشت گیاه آلوئه ورا از طریق برگ

برای اینکار در ابتدا برگهای بالغ را از گیاه جدا کرده سپس آنها را به قطعات 10 سانتی متری برش می زنیم. قطعات برش خورده را چند روز در جای خنک نگه داشته تا محل بریدگی به اصطلاح پینه ببندد. سپس قلمه ها را در خاک مناسب که معمولا ماسه یا مخلوط پرلیت و کوکوپیت و خاک برگ است می کاریم و خاک را با آسپری مقداری مرطوب می کنیم.

کاشت گیاه آلوئه ورا در منزل

امکان کاشت گیاه آلورا در منزل و برداشت ژل آن به راحتی وجود دارد. یکی از گیاهان آپارتمانی با مقاومت بالا نسبت به شرایط سخت می باشد و نگهداری از این گیاه در خانه کار بسیار آسانی است. برای کاشت می توان از پاجوش های گیاه استفاده کرد.

برای کاشت گیاه آلوئه ورا از خاکی با 30 درصد پرلیت یا ماسه به همراه خاک برگ میتوانید استفاده کنید. گلدان باید سوراخ های در انتها داشته باشد تا از تجمع آب در آن جلوگیری شود. برای کاشت پاجوش ها در ابتدا 2/3 گلدان را با خاک پر می کنیم سپس پاجوش ها را در گلدان گذاشته و ما بقی خاک را می ریزیم در انتها خاک ها را با دست فشرده کرده و مقداری آبیاری می کنیم.

گلدان حاوی پاجوش ها را باید در مکان سایه آفتاب نگه داشت. بهترین مکان برای نگهداری گلدانها پنجره‌های رو به جنوب آپارتمان است. زمانی باید به گلدان حاوی گیاه آلوئه ورا آب داد که خاک آن کاملا خشک شده باشد از آبیاری بیش از حد گلدان باید خودداری کرد آبیاری بیش از حد سبب پوسیده شدن ریشه و نابودی گیاه می شود.

در فصل پاییز زمانی که هوا رو به سردی رفت باید گلدان ها را به داخل منزل منتقل کرد و یا با نایلون پلاستیکی روی آنها را پوشاند تا از گزند سرما در امان باشند. هر ساله با شروع فصل بهار باید گیاه را به گلدان بزرگتری انتقال داد در این زمان در صورت وجود پاجوش می توان پاجوش ها را از گیاه مادری جدا کرده و در گلدان دیگری کاشت.

برای استخراج ژل از برگهای گیاه آلورا پس از برش قطعه کوچکی از برگ آن را از قسمت عرض برش داده و پوست آن را جدا می کنیم. پس از برداشت پوست برگ ژل سفید رنگ زیر آن نمایان می شود. از این ژل می توان به عنوان ماسک پوست استفاده کرد.

برگها را می توان در کاغذ آلومینیومی پیچید به مدت 7 – 4 روز درون یخچال نگه داشت. بعضی از گونه های آلوورا جنبه خوراکی دارند. برای استفاده خوراکی از برگهای گیاه آلوئه ورا پس از جدا کردن برگها آنها را باید به مدت 1 – 0/5 ساعت در آب انداخت تا تلخی گیاه از بین برود.

نکات مهم در کاشت و پرورش آلوئه ورا

• اگر متوجه شدید برگهای گیاه آلوئه ورا زرد یا قهوه شده و حالت آبکی به خود گرفته به دلیل آبیاری بیش از حد می باشد. اگر برگها نازک و چروکیده شد و از نوک در حال خشک شدن است گیاه به آب نیاز دارد.
• برای بررسی رطوبت خاک گلدان انگشتان خود را به اندازه چند سانتی متر در درون خاک فرو ببرید اگر انگشتانتان مرطوب شد گلدان احتیاج به آبیاری ندارد ولی اگر خاک خشک بود به گیاهتان آب دهید.
• فاصله بین دو آبیاری با توجه به فصل تغییر می کند. گیاه در ماههای گرم سال به آب بیشتر و در ماههای سرد به آب کمتری احتیاج دارد.
• در فصل زمستان اگر گیاهاتان را بیرون نگه می دارید هر 2 هفته یکبار و اگر در منزل نگه می دارید 3 تا 4 هفته یکبار با آن آب دهید.
• این گیاه نسبت به سرمای هوا حساس است و دمای زیر صفر را تحمل نمی کند.
• گلدان باید به اندازه 1/3 بزرگتر از حجم ریشه باشد گلدان بزرگتر باعث نگهداری آب اضافی شده و پوسیدگی ریشه را در بر دارد.
• ریشه های گیاه آلوئه ورا رشد افقی داشته بنابراین گلدانهای پهن برای آن مناسبتر از گلدانهای عمیق و باریک است.
• اگر آب و هوای منطقه شما خشک است استفاده از گلدان پلاستیکی برای کاشت گیاه آلوئه ورا مناسبتر است برای مناطق مرطوب بهتر است از گلدان سفالی استفاده کنید.
• خاک مناسب برای کاشت آلوئه ورا خاک مخصوص کاکتوس و ساکولنت است. این نوع خاک های دارای حجم زیادی ماسه یا شن می باشند و زه کشی مناسبی دارند. البته قسمت مساوی از شن و یا پرلیت با خاک باغچه نیز مناسب این گیاه است.
• PH مناسب برای گیاه آلوورا بین 6/5 تا 8/5 است.
• گیاه آلوئه ورا به نور فراوان احتیاج دارد. مکان سایه آفتاب برای نگهداری آن مناسب است.
• اگر گیاه دچار آفتاب سوختگی شد برگهای خشک شده آن را جدا کرده و گلدان را به مکان دیگری که نور غیر مستقیم خورشید دارد منتقل کنید.

آبیاری گیاه آلوئه ورا

آبیاری گیاه آلوئه ورا معمولا هر دو هفته یکبار انجام می شود. میزان و زمان آبیاری با توجه به بافت خاک ، نوع کاشت و نوع روش آبیاری و فصل و آب و هوای منطقه کاشت گیاه آلوئه ورا متفاوت است. هر چه هوا گرمتر شود فاصله میان دو آبیاری نیز کمتر می شود به طوری که در طول فصل تابستان و در مناطق گرمسیر دور آبیاری به 6 – 5 روز نیز می رسد.

اگر می خواهید اطلاعات کاملی در مورد آبیاری گیاهان به دست آورید مقاله انواع روش های آبیاری گیاهان را مطالعه بفرماید.

بافت خاک نیز در دور آبیاری تاثیر گذار است به طوری که بافت های شنی زودتر آب از دست داده و دور آبیاری آن کوتاهتر است. آبیاری کم سبب از بین رفتن ژله و خشک و چروکیده شدن برگها می شود. گیاه آلوورا نسبت به خشکی خاک تحمل خوبی دارد ولی آبیاری زیاد باعث پوسیدگی ریشه و از بین رفتن گیاه می شود. از روش های فارو یا پشته ای ، قطره ای و سطحی برای آبیاری آلوئه ورا می توان استفاده کرد.

کوددهی گیاه آلوورا

آلوئه ورا گیاه کم توقعی است و نیاز کوددی چندانی ندارد. قبل از کاشت گیاه آلوئه ورا می توان به خاک مزرعه کودهای حیوانی یا کودهای شیمیایی ازته ، فسفره و پتاسه اضافه کرد. برای کوددهی این گیاه می توان از کودهای حیوانی کاملا پوسیده یا کود کمپوست یا ورمی کمپوست استفاده کرد. کوددهی گیاه آلوورا هر 2 یا 3 سال یکبار و در فصل رشد ( از فروردین تا شهریور ماه ) باید انجام شود.

در طول فصل زمستان با توقف رشد ، گیاه آلوورا احتیاج به کوددهی ندارد و کوددهی نباید در این فصل انجام شود. در سالهای اول رشد می توان از کودهای ریشه زا مانند 10 – 52 – 10 و یا 17 – 44 – 0 برای افزایش ریشه زایی گیاه استفاده کرد. در پایان دوران رشد هم می توان از کودهای پتاس بالا استفاده کرد.

برداشت گیاه آلوئه ورا

در صورت رشد مناسب ، برداشت از گیاه آلوئه ورا 18 ماه پس از کاشت امکانپذیر است. قسمت مورد استفاده گیاه آلوئه ورا برگ های گوشتی آن است. از این برگها به منظور استخراج ژل مورد استفاده در صنایع دارویی و بهداشتی استفاده می شود. فقط برگهای بیرونی گیاه که بیش از ۲۵ سانتی متر طول دارند باید برداشت شوند هر 3 یا 4 ماه یکبار می توان از گیاه آلوورا 5 – 3 برگ برداشت کرد.

به دلیل حساس بودن برگها به هنگام جدا کردن آنها از گیاه مادری باید دقت شود به برگها آسیب وارد نشود و آنها از حلقه زیر برگ جدا شوند. بعد از جدا کردن برگها باید آنها را در سبدها و یا صندوق های مخصوص در یک محیط بهداشتی نگه داشت و سپس آنها را توسط کامیونهای یخچال دار به کارخانه فرآوری انتقال داد تا آنجا ژل آن برداشت شود.

زمان مناسب برداشت در مناطق با آب و هوای گرم و خشک فصل پاییز و زمستان است. در حالت ایده ال تا 200 تن در هکتار میتوان برگ گیاه آلوئه ورا برداشت کرد. به غیر از برگها از پاجوش ها نیز می توان به عنوان منبع جدید تکثیر استفاده کرد. از هر گیاه آلوئه ورا در هر دوره برداشت 5 – 4 پاجوش می توان برداشت کرد.

آفات و بیماری های آلوئه ورا

• پوسیدگی ریشه : آبیاری زیاد باعث پوسیده شدن ریشه می شود. کاهش میزان آبیاری بخصوص در فصل زمستان باعث کاهش خطر پوسیدگی می شود.
• بیماری لکه سیاه : این بیماری بر روی برگ گیاه آلوئه ورا بوجود می اید و بر اثر گزش حشرات و تخم ریزی آنها بر روی برگ ایجاد می شود. جدا کردن برگ های آلوده راهی موثر برای مقابله با این بیماری است.
• شپشک آرد آلود : یکی از آفات گیاه آلوئه ورا است که در اثر رطوبت زیاد به وجود می آید. برای آشنایی با آفت شپشک آردآلود مقاله شناخت شپشک آرد الود و راههای مبارزه با آن را مطالعه بفرمایید.

خواص گیاه آلوئه ورا

گیاه آلوئه ورا سرشار از آنتی اکسیدان است. آنتی اکسیدانها اثرات رادیکالهای آزاد را در بدن خنثی می کنند. رادیکالهای آزاد باعث پیری زودرس و کاهش حافظه و استرس اکسیداتیو در بدن می شوند. با مصرف عصاره آلوورا سیستم ایمنی بدن تقویت می شود. از این گیاه می توان برای درمان زخم و آفتاب سوختگی می توان استفاده کرد.

بیماری ریفلاکس معده یک اختلال گوارشی است که منجر به سوزش سر دل می شود. بررسی ها نشان می دهد مصرف آلوئه ورا باعث کاهش اثرات ریفلاکس معده می شود. ژل آلورا می تواند به تازه نگه داشتن میوه ها و سبزیجات کمک می کند. می توانید ژل آلوورا را به میوه ها بمالید تا آنها تازه و شاداب بماند.

از عصاره آلوئه ورا می توان به جای دهانشویه های شیمیایی استفاه کرد. ژل آلوورا دارای ویتامین E است و می تواند خونریزی و تورم لثه را تسکین دهد.

از ژل آلوئه ورا برای شفاف و مرطوب نگه داشتن پوست خود و از بین بردن چین چروک پوست استفاده کنید. عصاره آلوئه ورا سبب آبرسانی به پوست شده و میزان آکنه پوست را کاهش می دهد. همچنین به درمان پسوریازیس و درماتیت کمک می کند. مصرف ژل آلوئه ورا باعث دفع سموم و پاکسازی بدن می شود. همچنین عصاره گیاه آلوورا باعث تسکین اثرات یبوست می شود.

آلوئه ورا منبع غنی از آنتی اکسیدان ها و ویتامین ها B، C، E و اسید فولیک است که به محافظت از پوست شما در برابر اشعه ماوراء بنفش کمک می کند. آلوئه ورا دارای خواص ضد التهابی است. کاهش کلسترول ، تقویت رشد مو ، جوانسازی پوست ، تنظیم قند خون از دیگر خواص گیاه آلوئه ورا است.