نحوه کاشت ، تکثیر و پرورش درخت انار

کاشت درخت انار به وسیله بذر ، پاجوش ، خوابانیدن شاخه و قلمه امکانپذیر است. درختانی که به وسیله بذر کاشته می شوند مشخصات پایه مادری را حفظ نمی کنند از این رو از این روش تکثیر انار فقط به منظور تحقیقات و پیدا کردن ارقام جدید استفاده می شود.

بهترین روش کاشت درخت انار استفاده از قلمه یا نهال است. پس اگر قصد کاشت نهال انار در حیاط منزلتان را دارید یا می خواهید یک باغ انار احداث کنید با ما همراه باشید تا با نحوه کاشت انار و روش کوددهی ، آبیاری و هرس آن آشنا شوید.

شرایط آب و هوایی مناسب کشت انار

درخت انار در شرایط آب و هوایی مختلف رشد می کند این درخت درجه حرارت ۵- تا ۴۰ درجه سانتی گراد را به راحتی تحمل می کند. انار بیشترین رشد و تولید را در مناطقی با تابستانهای گرم و طولانی دارد. میوه برای رسیدن به تابستانهای گرم و بلند مدت و پاییز خشک و بدون باران نیاز دارد زیرا بارندگی پاییز و سرمای زودرس هوا موجب ترکیدگی میوه و کاهش کیفیت آن می شود.

همانطور که گرمای زیاد باعث سوختگی میوه انار می شود سرمای زیاد نیز سبب ترکیدگی میوه انار می شود. نیاز سرمایی درخت انار ۲۰۰ تا ۴۰۰ ساعت درجه حرارت ۷- درجه است. بهترین ارتفاع کاشت درخت انار ۱۰۰۰ تا ۱۷۰۰ متر از سطح دریا است.

خاک مناسب کاشت انار

درخت انار با انواع خاک ها سازگاری دارد ولی به خاکهایی که دارای زهکشی نامناسب دارند حساس می باشد. بهترین خاک کشاورزی جهت کاشت درخت انار خاکهای رسی شنی با PH بین ۷/۵ تا ۸ است زیرا بافت شنی زهکشی مناسبی داشتهرشد ریشه و تهویه آن را آسان می کند و بافت رسی رطوبت خاک را بهتر نگه می دارد.

در خاکهای شنی تولید انار کمتر بوده در حالی که در خاکهای رسی سنگین درخت رشد و نمو کمی داشته یا همیشه ضعیف ، زرد و پژمرده است. بنابراین بهترین خاک برای کاشت درخت انار خاک

تکثیر درخت انار بوسیله بذر

برای کاشت درخت انار از طریق بذر ، از دانه های یک ساله میوه های رسیده ترش که پایه ی آن ها در مقابل تغییرات و حوادث جوى مقاوم تر از ارقام شیرین است استفاده می شود. این بذرها را در اسفندماه در خزانه پاشیده و روی آن ها را با مخلوطی از کود حیوانی و ماسه نرم می پوشانند و بلافاصله آبیاری می کند. عمل آبیاری را تا فصل پاییز هر ۱۲ روز یک مرتبه تکرار می کنند.

نهال های حاصل از دانه ها را در انتهای سال سوم و در اواخر پاییز از زمین بیرون آورده و در زمین اصلی به فاصله ۵ – ۴ متر از یکدیگر می کارند. درخت هایی که به این ترتیب، تکثیر می یابند معمولا در سال چهارم میوه می دهند و چنانچه این نهالها پیوند نشوند بیشتر دارای مشخصات درختان وحشی اولیه هستند.

بنابراین اگر باغات انار بدین طریق ازدیاد یافته و عملیات پیوند انجام نگردد در طی سالهای متمادی میوه ها تغییر جنس داده و به اجداد اولیه خود بازگشت می کنند و به تدریج انارهای بزرگ تبدیل به انار های کوچک وحشی و جنگلی می شوند.

ازدیاد درخت انار بوسیله پاجوش

یکی از روش های تکثیر درخت های انار استفاده از پاجوش می باشد. برای این منظور در اواخر زمستان پاجوش های ارقام مرغوب درختان را از محل اتصال به تنه و به همراه ریشه از خاک در آورده و در گودالی در خزانه یا زمین اصلی می کارند. این روش کاشت درخت انار خیلی معمول نیست، زیرا درختان به دست آمده بازده و کیفیت مناسبی نداشته، دیرتر به بار می نشینند و میوه های آنها ریزتر است.

در مورد باغاتی که در اثر سرمازدگی از بین رفته و ناچاریم آنها را دوباره احیا کنیم تنها راه استفاده از پاجوش می باشد. برای اینکار در سال اول به پاجوش های تولید شده درخت اجازه رشد می دهیم. در سال دوم اگر تعداد پاجوش ها زیاد بود چند تا از آنها را به منظور حفظ تعادل بین ریشه و قسمت هوایی حذف می کنیم و در سال سوم ۳ – ۲ پاجوش که نسبت به مابقی قویتر و سالمتر هستند را باقی گذاشته و بقیه را حذف می کنیم و می گذاریم پاجوش ها جایگزین درخت اصلی شود.

ازدیاد به وسیله خوابانیدن شاخه

خوابانیدن شاخه بعد از قلمه باصرفه ترین روش کاشت درختان انار است. برای اینکار پاجوش ها یا شاخه های ۱ تا ۲ ساله قوی را در بهار و پیش از باز شدن برگ ها بدون آن که از درخت اصلی جدا شوند را خم کرده و بر روی آنها خاک می ریزند به نحوی که سر شاخه ها از خاک بیرون باشد.

به مرور زمان شاخه خوابانیده شده ریشه دار می شود در اسفند ماه شاخه ریشه دار شده را از تنه اصلی جدا کرده در زمین می کارند. درخت انار به دست آمده از این روش در سال چهارم گل و میوه می دهد.

کاشت انار به وسیله قلمه

آسانترین و متداولترین شیوه تکثیر و ازدیاد درختان انار استفاده از قلمه است که به دو صورت کاشت در محل اصلی و کاشت در خزانه انجام می گیرد.

۱ – کاشت در محل اصلی

این روش رایج ترین و سریع ترین راه کاشت درخت انار است. برای این منظور باید قلمه های را از بین شاخه های نرک ۲ تا ۳ ساله انتخاب کرد. قلمه ها باید رنگ روشن و دارای رشد خوب باشند.

برای قلمه زنی درخت انار بیشتر از شاخه هایی استفاده می کنند که به سمت جنوب بوده و از نور آفتاب به خوبی استفاده کرده باشند. چون این شاخه ها رشد بیشتری داشته و مواد غذایی زیادتری را در خود ذخیره کرده‌اند. قلمه های اینگونه شاخه ها از رشد بالایی برخوردار بوده همچنین زودتر سبز شده و به محصول می نشیند.

طول قلمه ها را بین ۲۵ تا 70 سانت و قطر آن را بین ۳ – ۰/۵ سانتی متر انتخاب می‌کنند. قلمه ها باید به گونه‌ای کاشته شود که ۵ الی ۷ سانتی متر آن بیرون از خاک باشد.

هر چه عمق گودالی که برای کاشت درخت انار در نظر می گیرید عمیقتر باشد رشد ریشه ، استقرار و استحکام درخت در خاک و مقاومت درخت نسبت به تنش های محیطی بویژه خشکسالی و باد شدید بیشتر است.

برای کاشت قلمه باید از اواسط بهمن تا اواسط اسفند اقدام به تهیه قلمه از درختان سالم و عاری از بیماری کنید. طول قلمه ها بهتر است در حدود 40 سانت باشد. گودالی که برای کاشت درخت انار حفر می کنید می بایست 40 الی 70 سانت عمق و حداقل 30 سانت پهنا داشته باشد. فاصله ردیف ها در حدود ۵ – ۳ متر و فاصله گودها روی هر ردیف باید ۲ متر باشد.

انتهای گودال را به میزان یک سوم با خاک نرم حاصلخیز پر کنید سپس ۲ تا ۳ قلمه را به طور مورب داخل هر گودال قرار دهید و اطراف آن را خاک نرم بریزید تا گودال کاملا پر شود پس از کاشت قلمه ها را آبیاری کنید. اگر قصد احداث باغ را دارید فاصله ردیف ها در حدود ۵ – ۳ متر و فاصله گودال ها روی هر ردیف باید ۲ متر باشد.

۲ – کاشت قلمه در خزانه

امروز کاشت درخت انار در خزانه بر کشت قلمه در زمین اصلی ترجیح داده می شود. چند مورد از فواید کاشت قلمه در خزانه عبارتند از :

• امکان تولید نهال های قویتر و سالم‌تر
• یکنواختی باغ احداث شده و جلوگیری از عمل واکاری
• صرفه جویی در آب ، زمین و نیروی کار

برای احداث خزانه در نیمه دوم اسفندماه زمینی به ابعاد مورد نیاز در نظر گرفته و به عمق ۵۰ – ۳۰ سانتیمتر شخم بزنید سپس در آن جوی هایی به فاصله ۸۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر ایجاد کنید و قلمه ها را به فاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر به گونه‌ای در خاک قرار دهید که ۴ – ۲ سانتیمتر آن از خاک بیرون باشد. برای تهیه قلمه باید از قسمتهای بالایی درخت که نور کافی خورده و ذخیره غذایی قابل ملاحظه ای دارند استفاده شود. طول قلمه ها را بین ۵۰ – ۲۵ سانتی متر انتخاب کنید.

پس از ریشه دار شدن قلمه ها با شروع فصل بهار آنها را از خزانه بیرون آورده و در زمین اصلی بکارید. در هنگام بیرون آوردن نهال ها مواظب باشید کمترین صدمه به ریشه ها وارد شود. همچنین فاصله در آوردن نهال و انتقال آن به زمین اصلی باید کوتاه باشد.

برای کاشت نهال انار باید گودالی به عمق 70 سانت و عرض 40 سانت حفر کنید. چنانچه در ته چاله خاک رس وجود داشت باید مقداری ماسه با خاک مخلوط کرده و بالعکس ، بهتر است قبل از کاشت یک بیل کود حیوانی کاملا پوسیده همراه با خاک مرغوب مخلوط کرده و در ته گودال بریزید.

در هنگام کاشت نهال را به آرامی در انتهای گودال قرار داده و اطراف آن را خاک بریزید بهتر است پر کردن گودال در چند مرحله انجام شود و در هر مرحله مقدار از خاک را با پا فشرده کرده و سپس مابقی خاکها را بریزید. پس از کاشت نهال های انار باید آنها را هر هفته در یک روز مشخص آبیاری کنید.

فواصل کاشت نهال های درخت انار در زمین اصلی برحسب شرایط اقلیمی ، واریته و نوع هرس متغیر بوده. اگر بخواهید عملیات زراعی توسط تراکتورهای باغی ( به صورت مکانیزه ) صورت گیرد بهتر است که فاصله بین ردیف های کاشت حداقل ۴ متر و فاصله درختان روی هر ردیف را ۲ تا ۳ متر در نظر بگیرید.

آبیاری درخت انار

نیاز انار به آب از اغلب درختان کمتر و مقاومت آن به کم آبی بیشتر از سایر درختان میوه است ولی باید به خاطر داشت که از همان سالهای اول بعد از کاشت درخت انار ، آنها را باید به کم یا زیاد آب دادن عادت داد، آبیاری نامنظم بخصوص اگر درخت میوه داشته باشد خطرناک و اغلب سبب ترکیدن میوه می شود.

باغ انار را تا نیمه دوم اردیبهشت ماه یعنی تا زمان گلدهی درخت آب نمی دهند تا گل های بار دهنده بیشتری به روی درخت ظاهر شده و ریشه های جدید به فعالیت بیشتری وادار شوند. علاوه بر این از رویش شاخه و برگ اضافی نیز جلوگیری گردد.

پس از پایان گلدهی عملیات آبیاری بدین صورت انجام می شود که در سالهای اول هر ۷ روز یکبار ، بعد از شروع باردهی با فواصل بیشتر و گاهی تا ۱۵ روز یکبار

دور مناسب آبیاری درختان انار بین ۱۲ – ۸ روز است.

در آبیاری نوبت اول و دوم باید سعی شود که درخت های انار کاملا سیراب شوند، چون این دو نوبت مهمترین و مؤثرترین آبیاری از لحاظ تشکیل تعداد میوه روی درخت می باشد. پس از این دو نوبت آبیاری در زمین های سبک هفته ای یکبار و در زمین های سنگین هر ده روز یکبار باید انجام شود.

به طور کلی دور و میزان آبیاری در هر منطقه با توجه به عوامل زیر تعیین می گردد ۱ – جنس خاک ۲ – میزان کود دامی مصرف شده ۳ – عمق خاک زراعی ۴ – شرایط محیطی ( درجه حرارت ، رطوبت و … ) ۵ – سن درخت ۶ – میزان آب موجود

عملیات شخم زدن

پس از کاشت درخت انار باغ همه ساله احتیاج به شخم دارد و زمان مناسب شخم زدن باغات انار از اواخر پاییز تا اوایل بهار و عمق مناسب شخم ۴۰ – ۲۵ سانتی متر است. در سطوح کوچک فاصله بین درختان و داخل جوی ها را به وسیله کارگر و با بیل شخم می زنند.

عملیات کوددهی درخت انار

زمان کاشت درخت انار و احداث باغ باید به زمین کود حیوانی بدهیم و آن را همراه با شخم پاییزه با خاک مخلوط کنیم تا در زمستان بپوسد. در سال های بعد کود حیوانی را باید قبل از شخم در داخل جوی ها و وسط ردیف درختان پخش نمود تا پس از شخم زیر خاک برود.

در صورت نیاز به کودهای شیمیایی می توان از کودهای اوره در بهار و در دو نوبت و فسفات آمونیوم در پاییز و یا اوایل زمستان استفاده کرد. میزان مصرف این کودها به سن درختان ، میزان رشد و آب موجود بستگی دارد.

نوع مصرف	چالکود	چالکود	چالکود	چالکود
نوع کود	نیترات آمونیوم	سولفات پتاسیم	سوپر فسفات تریپل	سولفات آهن
مقدار به کیلوگرم در هکتار	650	400	100	200

توصیه می شود برای درختان جوان ۳۰۰ تا ۵۰۰ گرم اوره و ۳۰۰ تا ۵۰۰ گرم فسفات در هر سال کود به زمین داده شود. لازم است همه ساله یا هر دو سال یکبار در فصل پاییز در هر هکتار باغ انار ۱۰ تا ۳۰ تن کود دامی توزیع گردد تا باغات رشد طبیعی داشته باشد.

نوع مصرف	چالکود	چالکود	چالکود	چالکود
نوع کود	سولفات روی	سولفات مس	سولفات منگنز	اسید بوریک
مقدار به کیلوگرم در هکتار	160	50	80	50

برای هر درخت انار بالای ۸ سال به ازای هر درخت ۲ تا ۳ چاله به فاصله ۱۲۰ – ۱۰۰ سانتیمتری از تنه درخت باید ایجاد کرد و کودهای جدول بالا را باید همراه با ۵ کیلوگرم کود حیوانی به ازای هر درخت درون گودالها ریخت.

نوع مصرف	محلولپاشی	محلولپاشی	محلولپاشی
نوع کود	اوره	اسید بوریک	سولفات روی
مقدار به لیتر در هکتار	۵ لیتر در هزار	۵ لیتر در هزار	۵ لیتر در هزار