نحوه هرس درخت انجیر

هرس درخت انجیر را به دو منظور انجام می دهند: 1- هرس برای تشكيل شکل درخت که آن را هرس فرم می نامند. 2- هرس سالیانه یا هرس بهره برداری ، هرس بهره برداری شامل هرس زمستانه و هرس تابستانه است.

روی شاخه درخت انجیر دو نوع جوانه مشاهده می شود که یکی کشیده و مخروطی شکل و دیگری گرد می باشد. جوانه نوع اول همیشه تولید شاخه می کند و به جوانه شاخه معروف است. جوانه نوع دوم جوانه ای است که تبدیل به میوه انجیر می شود و گل ها بعدا در داخل این میوه ظاهر می گردند. جوانه انتهایی جوانه شاخه است که در صورت حذف شدن باعث رشد جوانه های جانبی می شود.

این جوانه ها ممکن است به طور منفرد و یا آنکه ۲ یا ۳ جوانه مختلف پهلوی یکدیگر در یک محل روی یک شاخه قرار گرفته باشند. در کنار برگها علاوه بر جوانه های نامبرده جوانه منفرد نیز دیده می شود. برای آشنایی با روشهای هرس هرمی ، جامی ، شلجمی و …. مقاله انواع روشهای هرس درختان را مطالعه بفرمایید.

هرس فرم درخت انجیر

منظور از انجام هرس فرم درخت انجیر ، فرم دهی و ایجاد شکل اصلی درخت است. درخت انجیر معمولا دارای دو فرم کلی بوته ای و پایه بلند است. برای شکل دهی درختان انجیر به هر یک از این فرم ها هرس متفاوتی انجام می شود.

باید به این نکته توجه کرد که هرس درخت انجیر در سال اول و یا دوم بعد از کاشت نهال انجام نمی شود و اجازه می دهند درخت مقداری بزرگتر و قویتر شده و از سال های بعد هرس انجام می شود. هرس فرم دهی درخت انجیر از سال سوم یا چهارم کاشت باید انجام شود تا به مرور زمان درخت فرم اصلی خود را بدست آورد.

هرس درخت انجیر و تشکیل درخت به شکل بوته

درخت انجیری که شکل بوته ای دارد فاقد تنه اصلی بوده و شاخه های اصلی و بار دهنده به شکل پاجوش به تعداد نسبتاً زیاد از خاک خارج شده اند. در این فرم از درخت تعداد تنه ها بیش از 4 عدد بوده و معمولا ارتفاع درخت کوتاه است.

برای فرم دهی درخت به شکل بوته ، در هنگام کاشت انجیر ، باید تعداد قلمه ها برای کاشت در هر گودال را 4 الی 5 عدد در نظر گرفت. در این فرم درخت نباید هنگام هرس ، پاجوش های اضافی را حذف کرد تا هر کدام از پاجوش ها تشکیل یک پایه دهد.

در هرس فرم دهی درخت انجیر به شکل بوته در سال چهارم برای هر کدام از پایه ها در ارتفاع 80 تا 100 سانتی متری از سطح خاک ۲ تا ۳ شاخه به عنوان شاخه اصلی انتخاب کرده و ما بقی شاخه ها را حذف می کنیم.

در سال بعد روی هر یک از شاخه های اصلی چندین شاخه جدید رشد می کند که بدین ترتیب در آخر سال پنجم بوته انجیر دارای تعداد زیادی شاخه خواهد بود. می توانید 2 تا 3 عدد شاخه قوی تر را روی هر کدام از شاخه های اصلی نگه دارید و مابقی آنها را حذف کنید.

در هرس درخت انجیر اگر شاخه های اصلی تولید شاخه فرعی نکرد می توانید در سال پنجم شاخه های اصلی را سرزنی کنید تا در زیر محل برش شاخه های جانبی شروع به رشد کنند. برای سرزنی ، شاخه های اصلی باید حداقل 30 سانتی متر طول داشته باشند.

شاخه های را به عنوان شاخه اصلی در نظر بگیرد که قویترین شاخه باشد. هر شاخه اصلی می تواند 6 تا 8 شاخه فرعی داشته باشد. شاخه اضافی و شاخه های خم شده رو به پایین را می توانید حذف کنید.

ب) تشکیل درخت به شکل پا بلند

همان گونه که گفته شد هرس فرم درخت انجیر را از سال سوم کاشت انجام می دهند. در فرم پابلند درخت انجیر در هنگام کاشت نهال تعداد قلمه ها را معمولا 2 تا 4 عدد در نظر می گیرند. در این فرم تعداد تنه ها را معمولا 3 تا 5 عدد در نظر می گیرند.

هر ساله پاجوش های اضافی در پای درخت را حذف می کنند تا برای تنه اصلی درخت ایجاد مزاحمت نکنند. دقت داشته باشید که اگر هر کدام از تنه ها بر هر دلیلی آسیب دید باید به پاجوش ها اجازه رشد داد تا جایگزین تنه آسیب دیده شوند.

همانگونه که گفته شد در هرس فرم پا بلند درخت انجیر تعداد تنه های اصلی درخت معمولا 3 تا 5 عدد است. در سال سوم برای هر کدام از تنه ها 3 الی 4 شاخه را به عنوان شاخه های اصلی در نظر می گیرند. فاصله شاخه های اصلی درخت از سطح زمین باید 1.2 تا 1.5 متر باشد.

بهتر است شاخه های که قوی و رو به سمت بالا هستند را به عنوان شاخه های اصلی در نظر بگیرد چون در آینده بر روی این شاخه ها ، شاخه های فرعی و ثانویه رشد خواهند کرد. شاخه های اصلی نگهدارنده دیگر شاخه ها بر روی درخت هستند و اگر این شاخه ها رو به پایین باشند در آینده در اثر وزن برگ و میوه ها بر روی زمین می افتند.

در سال چهارم این نوع هرس درخت انجیر شاخه های اصلی درخت تولید چندین شاخه فرعی می کنند که کلیه آنها را به استثنای آخرین شاخه که شاخه پیشاهنگ است حذف می کنند. بهتر است شاخه پیشاهنگ نیز قوی و رو به سمت بالا باشد تا در سالهای آینده شاخه ها در اثر وزن میوه بر روی زمین نیفتند.

در سال پنجم ، ۳ تا ۵ شاخه در روی شاخه های پیشاهنگ رشد کرده اند که آنها به عنوان شاخه فرعی در نظر بگیرید. اگر شاخه پیشاهنگ تولید شاخه فرعی نکرد یا تعداد شاخه های فرعی آن کم بود می توانید آن را سرزنی کنید تا شاخه های جانبی از محل برش رشد کنند.

بدین ترتیب به مرور زمان فرم پا بلند درخت با حذف شاخه های که نیازی به آنها نداریم به دست می آید. فرم پابلند درخت انجیر نسبت به فرم پا کوتاه بوته ای دارای مزایای بیشتری است بنابراین توصیه می شود در هرس فرم دهی درخت انجیر تا حد الامکان از فرم پا بلند استفاده کنید.

هرس بهره برداری

درختانی که هرس نمی شوند معمولا دارای شاخه و برگ های اضافی زیادی هستند که این عامل علاوه بر اینکه مانع رسیدن نور کافی به قسمتهای داخلی درخت می شود مانع از تغذیه مناسب میوه ها نیز شده و در نتیجه درخت میوه های ریز و بد شکل و بی کیفیتی تولید می کند.

هرس بهره برداری معمولا پس از به بار نشستن درخت هر ساله انجام می گیرد به همین دلیل به هرس سالیانه نیز معروف است. هرس بهره برداری درخت انجیر را می توان به دو نوع هرس سبز یا تابستانه و هرس سیاه یا زمستانه تقسیم بندی کرد.

1 – هرس سبز یا تابستانه درخت انجیر

هرس سبز معمولا در اواخر بهار و یا در اوایل پاییز بعد از برداشت محصول در شرایطی که هنوز درخت سبز است انجام می گیرد. نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که هرس سبز درخت انجیر را نباید شدید انجام دهید چون ممکن است به درخت آسیب برسد.

در هرس تابستانه درخت انجیر باید به چند نکته توجه کرد :

• حذف کردن جوانه های اطراف جوانه میوه که این امر باعث رشد جوانه میوه می شود.
• حذف شاخه ای که از پایه درخت انجیر شروع به رشد کرده و نا بارور است. این شاخه ها از تلاش درخت برای رشد شاخه های بیشتر ناشی می شوند. اگر این شاخه ها را هرس نکنید ، آنها از درخت انرژی می گیرند و درخت انجیر شما به تدریج ضعیف می شود و در نتیجه باردهی کمتری به همراه خواهد داشت.
• حذف پا جوش های اضافی ، که در این حالت برخی پا جوش ها را حذف کرده و برخی دیگر را نگه می دارند تا جانشین تنه که به هر علت از بین رفته اند بشود. با حذف پاجوش های اضافی آب و مواد غذایی صرف تولید محصول بر روی درخت می شود.

2 – هرس سیاه یا زمستانه

هرس سیاه یا هرس زمستانه درخت انجیر معمولا از اواخر پاییز تا اواخر اسفند ماه قبل از جوانه زدن درخت انجام می شود. در هرس زمستانه در ابتدا جوانه های جانبی اطراف جوانه های انتهایی را با استفاده از دست حذف می کنند که به این کار به اصطلاح ” پنجه شکانی ” گفته می شود.

علاوه بر این شاخه های اضافی که باعث در هم آمیختگی درخت انجیر شده و مانع رسیدن نور خورشید به قسمت درونی درخت می شود را با استفاده از اره و قیچی باغبانی قطع می کنند. شاخه های در هم آمیخته دارای میوه های ریز ، بی کیفیت و بدشکل هستند.

در هرس درخت انجیر شاخه های که نسبت به هم با زاویه کمتر از 45 درجه رشد کرده اند یکی را نگه داشته و دیگری را قطع می کنیم. اگر این کار انجام نشود می تواند مشکلاتی ایجاد کند و باعث درهم آمیختگی شاخه ها شود.

حذف شاخه های خشک شده و شاخه های شکسته شده در اثر عوامل طبیعی نیز از کارهای دیگری است که در هرس زمستانه درخت انجیر باید انجام شود. شاخه و چوب های خشک شده شکل ظاهری بدی به درخت می دهد اما مهمتر از آن ، با پوسیدگی می توانند باعث بیماری درخت شما شود.

شاخه های آفت زده و بیمار را از درخت انجیرتان جدا کنید. اگر بخشی از درخت انجیر شما علائم بیماری را نشان می دهد ، برای جلوگیری از شیوع بیماری به بقیه درخت ، باید آن شاخه ها را ببرید.

شاخه های که بارده نیستند بهتر است از درخت جدا شوند. شاخه های که به سمت زمین خم شده اند نیز باید حذف شوند. مخصوصا اگر شاخه خم شده جز شاخه های اصلی درخت باشد این شاخه ها ممکن است در اثر سنگینی میوه بر روی زمین بیفتند.

در هرس زمستانه درخت انجیر باید شاخه های که به سمت داخل درخت در حال رشد هستند را با قیچی باغبانی یا اره قطع کنید. همچنین شاخه های که با هم سایش و تماس دارند یکی از آنها را باید حذف کرد. چون در اثر سایش پوست درخت زخم شده و این زخم محل مناسبی برای نفوذ آفات و بیماری ها است.

بیرون آوردن پاجوش های اضافی نیز از کارهای مهم هرس زمستانه درخت انجیر است. این پاجوشها با مصرف آب و انرژی درخت رشد می کنند و اگر تعداد آنها زیاد شود موجب کاهش محصول و بی کیفیت شدن آن می شود.

نکاتی که در هرس درخت انجیر باید به آن توجه کرد

1 – هوا و نور موجب تغذیه و رشد شاخه می شود درخت اکسیژن ، دی اکسید کربن و انرژی لازم برای انجام فتوسنتز از محیط بالای سطح زمین تامین می کند پس درخت باید به گونه ای هرس شود که محدودیتی در این مورد برای آن به وجود نیاید.

2 – قسمت های فوقانی یک شاخه بهتر از قسمتهای پایینی آن تغذیه می شوند بدین منظور شیره نباتی همواره تمایل دارد به انتهای شاخه اصلی که رشد عمودی دارند صعود کنند پس در هنگام هرس درخت انجیر باید به آن توجه کنید.

3 – از نظر رشد و نمو بین قسمت های رویشی ( شاخه ) و زایشی ( میوه ) درخت رقابت وجود دارد پس با حذف تعدادی شاخه ، اندام های زایشی تقویت می شوند و باردهی درخت افزایش می یابد.

4 – اگر درخت انجیر شما در طی چند سال اخیر هرس زمستانه نشده است می توانید هرس درخت را شدیدتر انجام دهید و حتی بعضی از شاخه های اصلی را نیز حذف کنید. نتیجه نهایی هرس زمستانه قوی تر شدن شاخه های هرس نشده و بزرگتر و باکیفیت تر شدن میوه تولید شده در سال بعد می شود.

5 – هرس زمستانه درخت انجیر هنگام خشکسالی بسیار ضروری است زیرا میزان نیاز آبی درختان را کاهش داده و آنها را در برابر از دست دادن آب و از بین رفتن کامل درخت محافظت می نماید.

6 – توجه داشته باشید که اگر یکی از شاخه های اصلی درخت شما به هر دلیلی آسیب دیده ، باید آن را جدا کنید و یک شاخه تازه تشکیل شده را به عنوان شاخه اصلی جدید برای درخت انجیر در نظر بگیرید. همچنین اگر یکی از تنه های اصلی درخت در اثر بیماری و آفت و یا بر اثر عوامل طبیعی از بین رفت باید به پاجوش ها اجازه رشد داده تا جایگزین تنه از بین رفته شوند.

7 – در مناطقی که دارای آب و هوای سرد هستند و یا در سالهای که سرمای زمستانه شدید وجود دارد بهتر است هرس زمستانه در اواخر زمستان و بعد از بر طرف شدن سرمای زمستانه انجام شود.

8 – بهتر است شاخه های هرس شده درخت انجیر را از سطح باغ جمع آوری کرده و بسوزانید مخصوصا اگر شاخه هرس شده دارای بیماری یا آفت باشد زیرا یکی از محل های زمستان گذرانی آفات در زیر همین شاخه های هرس شده سطح باغ است.

9 – قبل و بعد از هرس هر درخت انجیر باید وسایل هرس خود را با مواد ضد عفونی یا آب واکتس 10 درصد ضد عفونی کنید تا از سرایت بیماری از درختان آلوده به درختان سالم جلوگیری شود.

10 – جهت جلوگیری از ورود بیماری ها و قارچ به درخت انجیر باید محل های هرس شده را با قارچ کش قوی مانند بردوفیکس و یا مانکوزوب محلول پاش کرد و یا با چسب باغبانی حاوی قارچ کش پانسمان کرد.