مهمترین علف های هرز زمینهای کشاورزی و 4 روش مبارزه با آنها

علف های هرز به عنوان جزء جدايی ناپذير و يكی از مهمترين عوامل كاهش دهنده محصولات كشاورزی به شمار می‌روند به طوری كه اين گياهان ميليونها تومان در سال به كشاورزان خسارت وارد می کنند. در مقاله های قبل با روش های مبارزه با آفات کشاورزی آشنا شدیم در این مقاله با روش های مبارزه با علف های هرز و تعدادی از مهمترین علف هرز بیشتر آشنا می شویم.

خسارت علفهای هرز به محصولات زراعی می تواند بين 10 تا 100 درصد متغير باشد و اگر اين گياهان بدرستی كنترل يا مديريت نشوند زيان آنها به توليدات كشاورزی می تواند بيش از  خسارت آفات و بيماريها باشد.

از دویست و پنجاه هزار گونه گياهی شناخته شده حدود 250 گونه (0/1 درصد) آن علف هرز می باشند كه 76 گونه از آنها جزء مهمترین علفهای هرز دنيا به شمار می روند. اين 76 گونه به 30 خانواده گياهی تعلق دارند كه حدود نيمی از آنها متعلق به دو خانواده گندميان(Poaceae) و كاسنی(Asteraceae) می باشند.

علفهای هرز مانند هر گیاه دیگر ، بخشی از پوشش گیاهی هر منطقه محسوب شده و با جلوگیری از فرسایش خاک ، افزودن به مواد آلی خاک و تأمین منابع غذایی برخی جانوران و میكرو ارگانیسم ها در ثبات و پایداری اكوسیستم ها نقش دارند. اما از آنجا كه زیان و خسارت آنها بر محصولات كشاورزی بیش از سود آنها می باشد باعث شده تا غالباً به دید منفی به آنها نگریسته شود تا جایی كه این نگرش منفی حتی در اسم گذاری آنها (علف هرز) نیز منعكس شده است.

خصوصیات علف های هرز

اكثر گیاهانی كه به عنوان مهمترین علف های هرز طبقه بندی شده اند از نظر رشد و نمو بسیاری از خصوصیات زیر را دارا می باشند :‌

• تولید بذر فراوان
• امكان رشد و نمو در شرایط نامساعد خاکی و آب و هوایی
• تثبیت سریع جمعیت در منطقه تحت اشغال
• حفظ قوه نامیه بذرها برای مدتی طولانی
• پراكندگی در سطح وسیع
• برخورداری از اندام های رویشی متنوع برای تکثیر مانند ریزوم ، استولون ، غده ، پیاز و ….

انواع علف های هرز

علف های هرز را می توان از نظر مورفولوژی ، نوع زندگی و چرخه زندگی تقسیم بندی کرد.

انواع علف هرز از نظر مورفولوژی

به طور كلی علفهای هرز به دو گروه پهن برگ ها (دو لپه ای) و باریک برگ ها (تک لپه ای) تقسیم می شوند. مهمترین علفهای هرز پهن برگ به خانواده‌های گیاهی مركبان ، بادنجانیان ، بقولات ، چلیپائیان ، اسفناجیان ، پنیركیان و پیچكیان تعلق دارند. اما اكثر علفهای هرز باریک برگ از دو خانواده گندمیان و شبه گندمیان یا جگن ها منشاء گرفته اند.

علفهای هرز پنیرک ، علف هفت بند ، شیر پنیر یا علف شیر ، سلمک یا سلمه تره ، خردل وحشی ، خورجینک ، گلرنگ وحشی از جمله علفهای هرز پهن برگ و علف های هرز جو موشی ، یولاف وحشی ، علف قناری یا خونی واش ، دم روباهی ، چاودار وحشی و بروموس آویخته جزء مهمترین علف های هرز باریک برگ هستند.

انواع علف هرز از نظر نوع زندگی

در این تقسیم بندی توانایی علف هرز در انجام فتوسنتز و اتكای آن به میزبان به عنوان ملاک طبقه بندی در نظر گرفته شده است. از این دیدگاه علف های هرز در 3 گروه جای می گیرند:

• علف هرز کامل :  مانند پنیرک ، جوموشی
• علفهای هرز انگل : مانند سس و گل جالیز ، تيره پيچک صحرايی ، چشم بلبلی يا شيرينگ
• علفهای هرز نیمه انگل : مانند دارواش از خانواده اركیده ها

انواع علف هرز از نظر چرخه زندگی

مهمترین علف های هرز این دسته بندی عبارتند از : علفهای هرز یكساله ، دو ساله و چند ساله

علف های هرز یک ساله

علف های هرز یک ساله بر اساس زمان جوانه زنی به دو گروه تقسیم بندی می شوند :

• يک ساله های زمستانه : اين گروه علف هايی هستند كه در پاييز جوانه زده و در زمستان رشد می کنند و تشكيل بذر آن در بهار سال بعد می باشد. از آن جمله می توان كيسه كشيش ، خاكشير و گونه ها علف های هرز خانواده خردل را نام برد.

• يک ساله های تابستانه : اين علف های هرز در بهار جوانه زده و در طول تابستان رشد می کنند و تشكيل بذر آن در تابستان يا پاييز همان سال می باشد. مهمترین علف های هرز این دسته سوروف ، دم روباهی ، خرفه ، سلمه تره ، جارو و گونه های تاج خروس و علف هفت بند می باشند.

علف های هرز چند ساله

علف های هرز چند ساله بر اساس نوع سيستم ريشه به دو دسته تقسیم بندی می شوند :

چند ساله های ساده : اين گياهان قادر به تكثير از همان ريشه از سالی به سال ديگر می باشند اما هيچ انشعاب جانبی زير زمينی در آنها وجود ندارد مثل گل قاصدک و بارهنگ

چند ساله های خزنده : اين گياهان می توانند از طریق سیستم ریشه هم در سالهای بعد رشد کنند اما اندام های تكثير رويشی خزنده دارند مانند علف هرز مرغ ، قياق ، اويارسلام زرد ، ارغوانی و پيچک صحرايی

به طور كلی علفهای هرز یكساله ، دو ساله و چند ساله ساده توسط بذر تكثیر می شوند. اما چند ساله های خزنده علاوه بر بذر از طریق ریزوم ، استولن ، غده پیازی و ریشه های جوانه زا نیز تكثیر می یابند.

خسارت علف های هرز

1. رقابت با محصول کشاورزی در جذب رطوبت ، مواد غذایی ، نور و اشغال فضا
2. کاهش محصول زمین های کشاورزی و باغات میوه
3. ایجاد مسمومیت در دام و طیور و حتی خود انسان توسط بعضی از علفهای هرز سمی به صورت مختلف (اختلاط با محصول و مصرف خوارکی آنها ، تماس با قسمتهای سمی و …)
4. علفهای هرز به عنوان پناهگاه و میزبان برخی از عوامل بیماری و آفات گیاهان زراعی محسوب می گردند و بطور غیر مستقیم می توانند خسارت زا باشند.
5. صرف زمان و انرژی در جهت کنترل علفهای هرز و ایجاد هزینه اقتصادی بر دوش کشاورز
6. خسارت از طریق ترشح مواد سمی در داخل خاک و مسموم کردن گیاهان زراعی

پیشگیری از گسترش علف های هرز

• کاشتن بذر گیاهان عاری از علف هرز
• جلوگیری از به بذر نشستن علف هرز
• جلوگیری از حمل بذر علف هرز به یک منطقه توسط ماشینهای کشاورزی و کود حیوانی آلوده به مهمترین علف های هرز و آب آبیاری آلوده به بذرهای علفهای هرز 

روش های مبارزه با مهمترین علف های هرز

روش های متداول در كنترل علفهای هرز عبارتند از :

1- روش مكانیكی 2 – روش زراعی 3 – روش بیولوژیكی 4 – روش شیمیایی

مبارزه مکانیکی با علف های هرز

سوزاندن علفهای هرز ، چیدن و وجین کردن از مهمترین روشهای مبارزه مکانیکی با علف های هرز است. وجین علفهای هرز با ریشه کن کردن آنها همراه است ولی چیدن علفهای هرز با حذف بخشی از قسمت هوایی گیاه ( برگ و ساقه ) انجام می‌شود. وجین علف ها هرز با استفاده از دست ، تیشه ، بیل ، بیلچه و یا با ماشینهای کشاورزی مانند کولیتواتورها انجام می گیرد.

مبارزه بیولوژیکی با علف های هرز

در این روش معمولا از یک حشره یا پاتوژن گیاهی برای مبارزه با مهمترین علفهای هرز استفاده می‌کنند. شرایط لازم برای کنترل بیولوژیکی این است که عامل کنترل بایستی در روی میزبان بطور اختصاصی زندگی کند. اگر عامل کنترل علف های هرز حشره باشد آن حشره بایستی قادر به انتشار ، تکثیر و زنده ماندن در شرایط جدید آب و هوایی را دارا باشد.

نکته دیگر اینکه بایستی جمعیت علف هرز و عامل کنترل در مقیاس پائین تثبیت شود و دیگر اینکه با بررسی‌های آزمایشگاهی قبلی ، بی‌خطر بودن حشره مورد نظر و عدم امکان تغییر میزبان به گیاهان زراعی منطقه به اثبات رسیده باشد. برای کنترل بیولوژیکی علف های هرز میتوان از موجوداتی مانند دام ، حشرات و قارچ ها استفاده کرد.

مبارزه زراعی با علف های هرز

رعایت دوره تناوب از مهمترین روشهای مبارزه زراعی با علف های هرز است. دوره تناوب عبارتست از کاشت گیاهان گوناگون در طی سالهای متوالی در یک زمین.

لازم به ذکر است که علفهای هرز به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می‌شوند. علف هرز عمومی‌ بدون توجه به نوع گیاه میزبان در اکثریت مزارع دیده می‌شود. علف هرز اختصاصی مختص گیاهان خاص از گونه های گیاهی است. طبیعی است در مورد علفهای هرز اختصاصی کشت متوالی یک نوع گیاه در چندین سال باعث طغیان علفهای هرز خاص آن گیاه می‌شود.

مبارزه شیمیایی با علف های هرز

این روش مبارزه در عمل مهمترین و بیشترین قسمت از مبارزه با علفهای هرز را تشکیل می‌دهد. در این روش مبارزه ، از سموم شیمیایی یا علف کش‌ها برای کنترل علفهای هرز استفاده می‌کنند. واژه علف‌کش به هر نوع ماده شیمیایی اتلاق می‌شود که برای از بین بردن یا کم کردن رشد علفهای هرز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع علف کش ها

از جنبه های مختلفی می توان علف كش های شیمیایی را گروه بندی كرد.

الف – از نظر طیف تأثیر

ب – از نظر نحوه ورود به بافت گیاهی

ج – از نظر زمان مصرف

د – از نظر طیف تأثیر

انواع علف کش ها از نظر طیف تاثیر

• علفكش های عمومی : هر نوع گیاه و رستنی اعم از باریک برگ ، پهن برگ ، علف هرز یا گیاه زراعی را از بین می برد. مانند گراماكسون و راندآپ.
• علفكش های انتخابی : این دسته از علفكش ها را می توان با غلظت توصیه شده در محصول مقاوم ، علیه علفهای هرز حساس به كار برد. به طور مثال توفوردی یک پهن برگ كش انتخابی در مزارع غلات ( گندم و جو ) است .

انواع علف کش ها از نظر ورود به بافت گیاه

1 – تماسی : علف كش های تماسی فقط قسمتهایی از علف هرز را كه به سم آغشته شده است را خشک می كنند مانند گراماكسون و دینوسب. این علف کش علف های هرز يكساله را از بین می برد اما تاثیری بر روی کنترل علف های هرز چند ساله ندارد. رشد مجدد مهمترین علف های هرز چند ساله از بخشهای زيرزمينی در اثر كاربرد اين نوع از علف كش ها رخ می دهد.

2 – نفوذی یا سیستمیک : این علف كش ها از طریق آوند ها در گیاه انتقال یافته و با رسیدن به بافت های حساس به آن آسیب می رسانند. این نوع علف کش در کنترل مهمترین علف های هرز چند ساله کاربرد دارد.

انواع علف کش ها از نظر زمان مصرف

1. علف كش های دوران آیش
2. علف كش های قبل از كاشت : علف کش های که قبل از کاشت گیاه در زمین مورد استفاده قرار می گیرد.
3. علف كش های پیش رویشی : علف كشهای پيش رويشی علف های هرز را در مرحله جوانه زنی بذر يا به محض ظهور آنها در خاک كنترل می كنند.
4. علف كش های پس رویشی : علف كش های پس رويشی مهمترین علف های هرز موجود را پس از سبز شدن كنترل می كنند.

معرفی تعدادی از مهمترین علف های هرز

علف هرز مرغ

گياهی است چند ساله خوابيده بر زمين و رونده كه توسط بذر ، ريزوم و استولون تكثير می شود. ساقه های زير زمينی (ريزومها) و آنهايی كه در روی زمين هستند (استولن) شامل تعداد زيادی بندهای كوتاه و برگهای فلس مانند هستند. از محل اين بندها ساقه های هوايی ظريف و يا يک گياه جديد توليد می شود.

گل های این گیاه به رنگ سبز تا سبز متمايل به ارغوانی می باشد. با این که بذرهای این گیاه همیشه بارور نیستند ولی باید از پراکنش آنها جلوگیری کرد. شخم بهاره به شدت باعث گسترش علف هرز مرغ می شود.

وجود ریزوم علف مرغ مانع از اجرای عملیات شخم در خاک و همچنین برداشت برخی محصولات ریشه ای می شود. سایه اندازی گیاهانی مانند چاودار و جو زمستانه مانع گسترش مرغ می شود ولی پایین بودن میزان تراکم گیاهان باعث گسترش آن می شود.

مناسبترین زمان کنترل این گیاه در تیرماه و مرداد و پس از غلات زود رس مانند جو زمستانه است در این زمان معمولا مهمترین علف های هرز ذخایر غذایی خود را برای تشکیل بذر مصرف کرده اند ولی بذر کامل نشده و آماده زمستان گذرانی نیست. بنابراین با انجام شخمهای مکرر به خوبی می توان از رشد و گسترش آن جلوگیری کرد.

کشت گیاهان علوفه ای سریع الرشد پس از عملیات شخم با جذب مواد غذایی باعث رقابت با ریزمهای زنده باقی مانده مرغ در خاک می شوند. ریزوم این علف هرز در عمق 15 تا 20 سانتیمتری خاک مدفون می گردند بنابراین برای کنترل آن باید شخم در عمق بیش از 30 سانتیمتری انجام شود.

خارلته یا کنگر صحرایی

جزء مهمترین علف های هرز زمینهای کشاورزی است. این علف هرز گياهی است چند ساله كه ميتواند به ارتفاع 150 سانتی متر رشد کند. این گیاه  توسط بذر و ساقه های خزنده زير زمينی تكثير می شود. برگها آن صاف يا كمی دندانه دار ، ساقه تو خالی و در بخشهای بالايی منشعب است. علف هرز خارلته ريشه های متراكم با گسترش جانبی زياد دارد.

اندامهای هوايی در اواخر تابستان از بين می روند ، اما ريشه های آن زنده مانده و در سال بعد توليد اندامهای هوايی می کنند. گلها به رنگ ارغوانی تا قرمز ديده می شوند. بذرهای اين گياه به رنگ قهوه ای تيره و بالدار هستند. هر گياه ممكن است هزاران بذر توليد كند. گلدهی اين گياه اواخر بهار است اما تا اواخر تابستان ميتواند به رشد خود ادامه دهد.

بذرهای اين علف هرز می توانند در داخل خاک سالها به حالت خواب زنده بمانند. بذر خارلته علی رغم قدرت انتقال به مناطق دور دست نقش زیادی در گسترش آن ندارد. اگر شخم و قطع گیاه قبل از گلدهی در بهار انجام شود به دلیل وجود ذخایر غذایی کافی اندامهای زیر زمینی گسترش یافته و تولید اندامهای هوایی جدید می کند.

یکی از روش های کنترل علف هرز خارلته استفاده از گیاهانی مانند یونجه در سالهای متناوب است. این گیاهان به دلیل داشتن ریشه های عمیق قادر به شکستن لایه شخم و از بین بردن شرایط مناسب رشد این علف های هرز هستند.

شخم کامل زمستانه و به دنبال آن شخم در بین ردیفهای گیاهان ریشه ای و استفاده از گیاهان با پوشش متراکم و یا کود سبز می تواند تا حد زیادی از شدت علف هرز بکاهد. عملیات شخم در ماههای تیر و مرداد که ذخایر گیاه به حداقل خود رسیده است نیز روش موثری در کنترل مهمترین علف های هرز  بخصوص این علف هرز است.

کنترل این علف توسط چرای دام زمانی موثر خواهد بود که علف های هرز و علف های چمنی هر دو در حال رشد باشند. ( یعنی در اواخر بهار ) چرای زود هنگام رشد علف های چمنی را به تاخیر می اندازد و باعث رشد علف های هرز می شود.

علف هرز دم روباهی

گياهی علفی ، يكساله زمستانه به ارتفاع حدود 60 سانتی متر كه توسط بذر تكثير می گردد. برگهای آن باريک و نوک تيز هستند. سطح زیرین برگها براق و حاشیه آنها دارای ناهمواريهايی ظريف می  باشد.

این گیاه ساقه های صاف و بدون كرک دارد. دم روباهی گل آذين سنبله ای سبز يا ارغوانی رنگ دارد. ميوه گندمه بوده و بذرهای آن ريز است. فصل گلدهی آن اواخر بهار است و اوايل تابستان توليد بذر و دانه می کند.

دم روباهی یکی از مهمترین علف های هرز زمین های کشاورزی است و جرء علف های هرز مشکل ساز در مزارع تحت تناوب کشت غلات به ویژه گندم و جو است . این علف هرز برای جوانه زنی به بستر نرم و سبک احتیاج دارد و در صورت مدفون شدن در اعماق خاک برای چندین سال در حال خواب باقی می ماند.

به دلیل همزمان بودن رشد گیاه با غلات نمی توان از دندانه برای کنترل آن استفاده کرد. به علاوه بذرهای این علف هرز قبل از برداشت محصول ریزش می کند. برای کنترل این علف هرز می توان از تناوب طولانی و متنوع و یا شخم قبل از کاشت استفاده کرد.

ترشک

علف هرزی است چند ساله ، كه توسط بذر و يا از طريق ساقه های زير زمينی خزنده تكثير می شود. برگهای آن باریک و سرنيزه ای است. ساقه های آن غالباً قرمز تيره و تقريباً هم رنگ برگها هستند.

گلهای ترشک بسيار كوچک ، به رنگ قرمز تا زرد كه به صورت سنبله ديده می شوند. ميوه اين گياه كوچك و بالدار بوده و بذرها زاويه دار هستند و به راحتی توسط جريان آب منتقل می شوند. هر گياه قادر است حدود هزار بذر توليد كند.

این گیاهان از جمله مهمترین علف های هرز هستند که در چراگاهها مشکلات زیادی به وجود آورده اند. تولید بذر زیاد ، رشد بذر حتی پس از 10 سال و رشد مجدد ریشه پس از قطع اندام های هوایی از عواملی هستند که کنترل این علف های هرز را با مشکل مواجه کرده است.

پراکندگی بذر ترشک توسط مدفوع دام عامل اصلی در آلودگی مزارع به این علف هرز است. خریداری و استفاده از بذرهای آلوده به تخم علف های هرز یا بذرهای که در هنگام برداشت روی زمین انباشته شده اند می تواند از عوامل دیگر پراکنش بذر مهمترین علف های هرز باشد.

علف هرز ترشک به دلیل ضعف در رقابت با سایر گیاهان با کاشت محصول به شکل متراکم و مدیریت صحیح قابل کنترل هستند. ولی اگر به دلیل تراکم کم محصول به سطح خاک برسد بذر ترشک جوانه زده و به آسانی رشد می کنند. بهره برداری بیش از چراگاهها و حاصلخیزی زیاد خاک این مساله را تشدید می کند.

کنترل منظم مکانیکی علف هرز قبل از رشد ریشه اصلی میزان بذر را کاهش می دهد ولی مشکل رشد مجدد ریشه ها پس از شخم وجود دارد برای رفع این مشکل دو راه وجود دارد 1 – خارج ساختن ریشه از خاک با کمک بیل و یا بیلچه و سوزاندن آنها 2 – انجام شخم سبک در اوایل تا اواسط تابستان ، با انجام این کار ریشه در سطح خاک در معرض نور خورشید قرار گرفته و از بین می رود.

برای مبارزه شیمیایی با این علف هرز می توان از علکش های توفوردی و گرانستار در زمان مناسب استفاده کرد

سرخس

در حال حاضر سرخسها از مهمترین علف های هرز کوهستانی هستند که به سرعت تکثیر می یابند و روشهای مبارزه با آن بسیار محدود است. این علف هرز برای دام بسیار سمی هستند.

سرخسها فاقد بذر هستند و بجای آن اسپور تولید می نمایند. بنابراین گسترش آنها از طریق شبکه وسیعی از ریزومهای زیر زمینی انجام می شود. برگهای جدید سرخس معمولا در بهار ظاهر می شوند و با اولین یخبندان پاییزه از بین می روند.

شخم برگردان می تواند روش مناسبی برای کنترل سرخسها باشد. برای به دست آوردن نتیجه مطلوب ، شخم برگردان باید بین ماههای تیر و مرداد انجام شود. برای اطمینان از ریشه کن کردن کامل آن عملیات شخم در تابستان تکرار شود. برای کنترل این علف هرز از وسایل مکانیکی نیز می توان استفاده نمود این روش زمانی موثر خواهد بود که عمل قطع کردن چندین سال پیاپی انجام شود.

ارزن وحشی یا چسبک

یکی دیگر از مهمترین علف های هرز باغات است. گياهی است يک ساله كه توسط بذر تكثير می شود. برگهای اين گياه فاقد كرک و سر نيزه ای شكل هستند كه در ابتدا به رنگ سبز اند و در انتهای فصل زرد رنگ می شوند. ساقه گل دهنده آن سبز رنگ و متمايل به قرمز، بدون كرك و يا در قسمت های پايين پوشيده از پرزهای ريز است.

گل استوانه ای شكل كه نزديک به انتها كمی خميده است. بذر اين علف هرز ابتدا به رنگ سبز و در زمان رسيدگی كامل تبديل به قهوه ای تيره تا سياه می شود. هر گياه قادر است تعداد بسيار زيادی بذر توليد نمايد. در خرداد ماه جوانه زده و فصل گلدهی آن مرداد تا شهريور ماه است.

علف هرز قیاق

گياهی است چند ساله به ارتفاع حدود 2 متر كه بوسيله بذر و ريزوم تكثير می شود. برگهای اين گياه به رنگ سبز روشن ، دارای رگبرگ ميانی سفيد رنگ و عريض كه معمولا از وسط تا خورده است. ساقه هوايی آن خشن و دارای تعداد زيادی برگ است.

ساقه هاي زير زميني (ريزوم) ضخيم ، گوشتی و سفيد رنگ دارد كه می تواند منشا گياه جديد باشد. ریشه های این علف هرز دارای ترشحات سمی است. گل آذين آن به رنگ سبز متمايل به قرمز ، كركدار است. این گیاه جزء مهمترین علف هرز زمینهای کشاورزی است.

بذر اين علف هرز به رنگ قهوه ای تيره و گاهی روشن يا قهوه ای متمايل به قرمز و نوك تيز است. هوای گرم و آفتابی را می پسندد و فصل گلدهی و توليد بذر آن مرداد و شهريور ماه است. 

با شخم عمیق و جمع آوری ریشه ها می توان از گسترش این گیاه جلوگیری کرد. زهکشی مناسب زمین و از بین بردن شوری خاک در کنترل گیاه قیاق می تواند موثر باشد. برای مبارزه شیمیایی میتوان از علف کش عمومی مانند رانداپ یا پاراکوات استفاده نمود.

جو وحشی یا دم موشی

از جمله مهمترین علف های هرز باغات میوه است. گياهی است علفی يك ساله كه بوسيله بذر تكثير می شود. بذرهای اين گياه كوچك و ظريف اند. برگهای پهن و نوك تيز ، فاقد كرك يا كمی كركدار دارد. غلاف برگ و بخشهای قاعده ای آن نيز كم و بيش كركدار است.

گل آذين سنبله ای استوانه ای شكل دارد. در اوايل بهار در ارديبهشت ماه ظهور کرده و در خرداد ماه توليد بذر و دانه می كند.

پنیرک

علف هرزی است چند ساله كه توسط بذر و يا به وسيله اندامهای رويشی زير زمينی تكثير می شود. برگها تقريباً گرد ، كركدار و در حاشيه ها دارای دندانه های گرد است. گلها این علف هرز كوچک و به رنگ سوسنی يا سفيد هستند كه به صورت منفرد يا چند تايی بر روی دمگل قرار دارند.

ميوه اين علف هرز فندقه ای شکل است که در زمان رسيدگي كامل باز شده و از هر قسمت آن يك بذر كوچك خارج می شود. بذرهای پنیرک گرد و شياردار و به رنگ قهوه ای مي باشند. فصل گلدهی اين گياه در طول تابستان بوده و بذرها نيز در تابستان و پاييز می رسند.

از تلفیق روشهای فیزیکی و شیمیایی می توان در مبارزه با علف هرز پنیرک که یکی از مهمترین علف های هرز زمینهای کشاورزی است استفاده کرد. وجین و کندن علف با دست ، شخم زدن زمین به عمق حداقل 25 سانتیمتر و سوزاندن علف با استفاده از شعله افکن از روشهای فیزیکی مبارزه با علف هرز پنیرک است. برای مبارزه شیمیایی هم می توان از علف کش های گرانستار ، اتال فلورالین ، متریبوزین مکوپروپ پی+دیکلوپروپ پی استفاده کرد.

علف هرز سوروف

گياهی است علفی ، يک ساله ، كه توسط بذر تكثير می شود. دارای برگهای كشيده که در حاشيه زبر و خشن است. ساقه های آن راست و قوی بوده و تحت شرايط مناسب و در صورت تماس گره های پايينی با خاک ريشه های نابجا توليد می نمايد و بدين ترتيب ساقه های متعددی توليد خواهد كرد.

گل آذين با سنبلک های تخم مرغ شكل ، به رنگ سبز يا ارغوانی است. بذرهای  این علف هرز به رنگ زرد روشن و بيضی شكل كه يك طرف آن متورم بوده و سمت ديگر آن مسطح است. جوانه زنی اين بذرها در اوايل فصل بهار انجام می شود. علف هرز سوروف گياه خاص مناطق گرم و مرطوب است.

سلمه تره یا سلمک

از مهمترین علف های هرز است. گياهی يك ساله به ارتفاع حدود 2 متر كه توسط بذر تكثير می يابد. برگها متناوب، سطح زيرين آن متمايل به سفيد و پوشيده از پوشش آردی است. ساقه آن صاف، شياردار و منشعب است. ريشه هاي اين علف هرز كوتاه ولي دارای انشعابات بسيار زياد است و گسترش فراوانی دارد به خاطر همين ريشه ها توان رقابتی بالايی با گياهان مختلف دارد.

گلهای سلمه تره كوچک و دارای رنگی سفید و آردی هستند. بذرهای اين گياه سياه ، براق ، عدسی شكل و سطحی مشبک دارند. هر گياه بذر فراوان توليد می كند. فصل گلدهی اين گياه تابستان تا اوايل پاييز می باشد.

خاکشیر

گياهی علفی ، يک ساله پاييزه به ارتفاع حداكثر 150 سانتی متر كه توسط بذر تكثير می شود. برگها دارای بريدگيهای عميق است. برگهایی كه در قسمت بالايی ساقه قرار گرفته است كوچكتر اند. ساقه آن منشعب ، كركدار يا بدون كرک است.

گلها كوچک و زرد رنگ بوده و به حالت خوشه قرار گرفته اند. بذرهاي آن به رنگ قهوه اي متمايل به قرمز و كوچک است. بذرها در پاييز جوانه می زنند در زمستان به حالت روزت بوده و در اواخر فروردين تا خرداد ماه گياه توليد گل و بذر می نمايد. برای کنترل آن می توان از علف کش های توفوردی و یا گرانستار استفاده کرد.

علف هرز جوموشی

گياهی علفی ، يك ساله زمستانه با ساقه هايي ضعيف به ارتفاع حدود 60 سانتي متر، كه توسط بذر تكثير مي شود. برگها باريك، به رنگ سبز روشن، نوك تيز و معمولاً داراي كركهاي نرم و نسبتاً بلند و با كناره زبر است.

بذرهاي گياه باريك و بلند هستند. علف کشها تقریباً بر روی این گیاه اثر نداشته و باید توسط آیش و تناوب و نیز کشت بذرهای عاری از بذر علف هرز و زهکشی زمین کنترل گردد.

ازمک یا ترتیزک وحشی

گياهي چند ساله ، به ارتفاع حداكثر 60 سانتيمتر كه توسط بذر و ريزوم تكثير می شود. برگها بيضی شكل و پوشيده از كركهای سفيد رنگ هستند. معمولا برگها دارای دندانه های نامنظم هستند. ساقه آن به رنگ سبز متمايل به خاكستري، در انتها منشعب و پوشيده از كركهای سفيد است. ريشه اين گياه در جهت عمودی و يا افقي گسترش زيادی دارد و ممكن است تا عمق دو متري و يا بيشتر نفوذ كند.

 

گلهای این گیاه سفيد رنگ هستند. ميوه اين گياه دو قسمتي و قلبی شكل است. بذرها به رنگ قهوه اي متمايل به قرمز مي باشند. جوانه زني بذر ها در پاييز صورت می گيرد. ازمک زمستان و اوايل بهار را به صورت رزت سپري مي كند.

این گیاه در سال اول رويش قادر به توليد گل نيست و در سال دوم مجدداً جوانه زده و در ارديبهشت تا مرداد ماه به گل مي نشيند. ازمک خاكهای با بافت سنگين و حاصلخيز را ترجيح می دهد.

علف هرز گل گندم

گیاهی دو ساله که تا ارتفاع 80 سانتی متری رشد می کند و توسط بذر تکثیر می یابد. ساقه های این گیاه منشعب و به رنگ سبز مایل به سفید و تارعنکبوتی است، این گیاه گلهای آبی پر رنگ تولید می کند. چون بیشتر در مزارع گندم و غلات می‌روید به گل گندم معروف شده است.

قاصدک یا گل قاصد

گياهي است چند ساله كه توسط بذر و ريشه هاي راست و گوشتي تكثير می يابد. برگهاي اين گياه به حالت روزت و سر نيزه اي شكل هستند. گلها به رنگ زرد روشن هستند.

بذرهاي اين گياه به رنگ قهوه اي روشن تا سياه هستند که در انتهاي آن پاپوس وجود دارد. اين علف هرز پراكندگی وسيعی دارد. دوره گلدهي آن فروردين تا خرداد است و اغلب در پاييز نيز قادر به گلدهی است.

پیر گیاه یا زلف پیر

گياهی علفی ، يكساله زمستانه به ارتفاع حدود 50 سانتي متر كه توسط بذر تكثير می شود. برگهای این گیاه به رنگ سبز روشن است. برگها ممکن است كركدار و يا بدون كرك باشند. ساقه آن گوشتي، شيار دار و كم و بيش كركدار است.

بذرها به رنگ قهوه اي و مستطيلی شكل هستند. انتهاي هر بذر به يك دسته پاپوس متصل است. فصل گلدهي آن اسفند ماه تا فروردين ماه می باشد و زمينهاي با رطوبت زياد و مواد غذايي فراوان را ترجيح می دهد.

کاسنی وحشی

گياه کاسنی جزء علف های هرز چند ساله است كه تا 150 سانتی متر می تواند رشد کند. دارای دو نوع برگ است برگهاي پايينی باريک و دارای بريدگيهای عميق است. برگهاي بالايی كوچكتر ، داراي بريدگيهای سطحی و فاقد دمبرگ هستند. ساقه آن منشعب و دارای شيرابه ای شيری رنگ است.

ريشه های علف هرز کاسنی عميق و گوشتی هستند. گل آذين آن به رنگ آبی يا سفيد است. ميوه اين گياه فندقه و بذرهاي آن به رنگ قهوه ای روشن تا سياه است. اين گياه توسط بذر و ريشه گوشتی داخل خاك تكثير می يابد. گلدهي کاسنی وحشی مرداد تا شهريور ماه است و بذرها در اوايل پاييز می رسند.

گندجارو

گياهی است يكساله كه تا ارتفاع 150 سانتی متر رشد می كند و توسط بذر تكثير می يابد. برگها در اين گياه معطر هستند. برگهای پايينی بزرگتر و سه قسمتی می باشند و برگهای بالايی كوچكتر و ساده اند.

ساقه بدون كرک ، صاف و در انتها منشعب است. این گیاه گلهای كوچك ، به رنگ سبز متمايل به زرد تولید می کند. دوره گلدهی اين گياه از خرداد تا شهريور ماه است.

علف هرز تاج خروس

گياهی است يكساله كه تا 2 متر می تواند رشد کند و توسط بذر تكثير می شود. برگهاي آن سبز متمايل به خاكستری ، خشن و چين دار است. ساقه ها به رنگ سبز كم رنگ يا مايل به قرمز هستند. گلهای این گیاه كوچك و به رنگ سبز است.

ميوه كپسولی شکل و محتوي يك دانه است. بذرهاي آن سياه و عدسی شكل مي باشد. این علف هرز در اواخر تابستان گل می دهد و بذرها نيز از اواخر تابستان تا اوايل پاييز می رسند.

پیچک صحرایی

علف هرزی چند ساله ، رونده و پيچنده كه توسط بذر و ريزوم تكثير می يابد. برگهای اين گياه ساده و دارای دمبرگ كوتاه هستند. شكل برگها بيضی شکل که در قاعده دارای لوب است. گلهای پیچک صحرایی سفيد تا صورتی روشن است. ميوه پيچك صحرایی دارای كپسول می باشد که هر کپسول محتوی يك تا چهار بذر است.

بذرها خاكستري متمايل به قهوه ای تيره هستند و با پوسته ضخيم خود قادرند به مدت طولانی در خاك باقی مانده و قوه ناميه خود را حفظ كنند. ريشه های این گیاه گسترده و گوشتي هستند. ريشه های راست آن قادرند به اعماق خاك نفوذ كرده و گاهی اوقات تا عمق 7 متری خاك نيز فرو روند. ريزومهای سفيد رنگ اين گياه قادر به توليد گياهی جديد هستند.

پيچك از جمله مهمترين علف های هرز محصولات زينتی مختلف و به خصوص خزانه های توليد نهال محسوب می شود. بذرهاي اين گياه در بهار و تابستان و پاييز قادر به جوانه زنی بوده اندامهاي هوايی اين گياه در هر پاييز از بين رفته و در بهار سال بعد مجدداً جوانه زنی می كنند و از اواخر بهار به گلدهی می رسند.

برای از بین بردن پیچک صحرایی می توان با شخم زدن عمیق زمین و جمع آوری ریزومها و ریشه های این گیاه اقدام نمود. برای مبارزه شیمیایی میتوان از علف کشهای عمومی مانند رانداپ استفاده کرد.

بارهنگ

گياهي علفی ، چند ساله به ارتفاع حدود 40 سانتی متر كه توسط بذر و يا جوانه طوقه ای تكثير می يابد. برگهای علف هرز بارهنگ كشيده ، سر نيزه اي شكل ، شامل رگبرگهای برجسته و موازی است.

ريشه هاي اين گياه افشان و سطحی است. گلها به رنگ سفيد متمايل به سبز ، ميوه اين گياه كپسولی شکل ، كه محتوی بذر قهوه اي رنگ است. بذرها چسبنده و لعابدارند. گل دهی این گیاه از خردادماه تا شهریور است.

اویار سلام

گياهی است علفی به ارتفاع حداكثر 90 سانتی متر كه توسط بذر ، ريزوم و غده های كوچك واقع در انتهای ريشه تكثير می شود. برگهای آن باريك و سه تايی و شبيه برگ گندميان است.

گلهای كوچك به رنگ زرد يا قهوه ای متمايل به زرد بوده که در انتهاي ساقه قرار دارند. در فواصل ريشه ها غده هایی كوچك وجود داشته كه هر يك می تواند منشأ گياه جديد باشد. اين گياه همچنين از طريق ريزوها نيز تکثیر می شود.

این گیاه جزء مهمترین علف های هرز کشتزارهای آبی به ویژه شالیزار ها است. علف هرز اویار سلام معمولاً از اواخر ارديبهشت تا اوايل تير ماه ظهور پيدا می كند و فصل گلدهي آن تير تا مرداد ماه بوده و بذرها در شهريور و مهر ماه مي رسند.

خارشتر

درختچه ای بوته ای و چند ساله است که تا ارتفاع 150 سانتی متری می تواند رشد کند. ساقه‌های آن سبزرنگ با خارهای تیز نوک‌زرد است. خارشتر دارای ریشه های عمیق است به طوری که ریشه های آن تا عمق 7 متری نفوذ می کند.

کنترل آن با سمومی مانند توفوردی مشکل بوده و بیشتر توسط عملیات زراعی مانند آیش گذاری مزرعه و شخم عمیق و جمع آوری میسر می باشد.