مهمترین آفات انباری انجیر و راههای مبارزه با آن

آفات اثرات نامطلوب اقتصادی بر روی محصولات کشاورزی دارند. آفات سبب کاهش کمیت و کیفیت انجیر انبار شده می شود. همانطور که قبلا با مهمترین آفات انجیر آشنا شدیم در این مقاله با انواع آفات انباری انجیر و چگونگی از بین بردن آنها آشنا می شویم.

شب پره Ephestia figuliella

گونه Ephestia figuliella فراوان ترین آفت انباری میوه انجیر است. حشره کامل 8 الی 9 میلی متر طول و زرد کم رنگ هستند. بال های جلویی باریکتر از بالهای عقبی هستند و بالهای عقبی حاشیه دار می باشد. حشرات کامل تا 24 روز زنده می مانند. ماده بالغ در طول مدت عمر تا 350 تخم می گذارد. در شرایط مطلوب ، در طول یک سال این حشره 3 الی 4 نسل می تواند تولید کند.

شب پره هندی Plodia interpunetella

این آفت از مواد غذایی بسیاری از جمله محصولات غله ، گردو ، بادام ، پسته، بادام زمینی، انجیر، میوه های تازه و خشک، سبزیجات، دانه های روغنی تغذیه می کنند. خسارت این آفت علاوه بر تغذیه از میوه ها به جای گذاشتن فضولات و بقایا در میان مواد غذایی می باشد.

شکل شناسی

حشره کامل شب پره هندی به طول ۸ میلی متر و عرض آن با بال های باز ۲۰-۱۶ میلی متر است. یک سوم بال های جلو از جهت قاعده به رنگ خاکستری روشن و دو سوم بقیه به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز است و بنابراین، این حشره از دیگر شب پره های خشکبار به سرعت قابل تشخیص می باشد. بال های زیری خاکستری یکنواخت مایل به زرد و ریشکهای کناره آن کوتاه است.

لارو جوان این آفت انباری انجیر به طول ۱ میلی متر و لارو کامل به طول ۱۷-۱۴ میلی متر و به رنگ سفید و یا صورتی کم رنگ است. سر و پشت سینه اول و پاهای اصلی بدن لارو به رنگ زرد مایل به قهوه ای و تمام حلقه های بدن دارای موهای بلندی است.

زیست شناسی

حشرات کامل ۳ روز پس از ظهور جفت گیری می کنند. شب پره ماده می تواند تا 350 تخم بگذارد که به طور متوسط حدود ۱۵۰ عدد است. این تخمها به طور منفرد و دسته های ۱۲ و ۱۳ تایی روی مواد خوراکی گذاشته می شود. در شرایط مساعد تخم ها پس از 3 روز تفریخ می شوند. این آفت انباری انجیر فعالیت شبانه دارد و روزها را روی مواد غذایی و دیوار های انبار بدون فعالیت می گذراند.

طول دوره لاروی بر حسب درجه حرارت محیط و نوع تغذیه تغییر می کند و در شرایط مساعد ۲۵ تا ۳۰ روز است. از تغذیه لاروها بر روی میوه ها تارهای تشکیل می شود که کیفیت میوه را به شدت پایین می آورد. پس از پایان دوره لاروی ، لارو تبدیل به شفیره شده و پس از ۴ هفته حشره کامل خارج می گردد. در طول سال این حشره می تواند ۵-۲ نسل داشته باشد.

شب پره Ephestia caliclella

این شب پره به نام شب پره خشکبار معروف می باشد. بررسی زندگی این حشره در شرایط طبیعت نشان می دهد که حشره کامل روی میوه های انجیر رسیده و نیمه خشکی که از اواخر تابستان از درختان ریزش می کنند تخم گذاری می کند. لارو از گوشت میوه تغذیه می کند و پس از اتمام دوره لاروی میوه را ترک و در زیر کلوخه های خاک و پوسته درختان شفیره می شوند. انتقال میوه های آلوده به منازل و انبارها موجب گسترش آلودگی روی خشکبار می گردد.

شب پره Ephestia clutella Lep

این آفت انباری انجیر به شب پره کاکائو یا شب پره تنباکو معروف است.

شکل شناسی

حشره کامل E . elutella شب پره نسبتا کوچکی است به طول 5 الی 9 میلی متر، عرض بدن با بال های باز ۱۹-۱۶ میلی متر، رنگ عمومی بدن قهوه ای متمایل به خاکستری تا قهوه ای تیره می باشد. بال های جلویی در سطوح فوقانی به رنگ قهوه ای متمایل به خاکستری مات با علائم نامشخص و منقوش به دو نوار عرضی تیره غیر زیگزاگی و اریب که این نوارها در حاشیه توسط دو خط باریک تیره تر احاطه شده است. بالهای عقبی به رنگ سفید مایل به خاکستری یا نخودی و در حاشیه مجهز به ریشک های کوتاه است.

تخم این حشره به رنگ سفید متمایل به زرد ، تخم مرغی شکل با پوست ناصاف می باشد. لارو آن ابتدا به رنگ سفید متمایل به زرد است که در اثر رشد و بسته به نوع مواد مورد تغذیه به رنگهای صورتی ، زرد ، قرمز یا قهوه ای روشن دیده می شود طول لارو کامل ۱۷ – ۱۳ میلی متر است.

زیست شناسی

حشره ماده تخم ها را به صورت منفرد روی مواد مختلف قرار می دهند. دوره رشد تخمها ۵-۴ روز می باشد. لاروهای جوان این آفت انباری انجیر پس از خروج از تخم ها شروع به تغذیه از فرآورده های غذایی می کنند. دوره لاروی حدود ۳۲ روز به طول می انجامد، لارو علاوه بر تغذیه از خشکبار با تنیدن تارهایی آنها را آلوده نموده و حداکثر خسارت را در جهت نامرغوب کردن و غیرقابل استفاده نمودن خشکبار وارد می سازند.

لاروها پس از تکمیل رشد مدت ۵ – ۲ روز در سطح مواد مورد تغذیه گردش کرده و دنبال محل مناسبی جهت گذراندن مرحله دیاپوز می گردند که در این مرحله آنها را لاروهای سرگردان می نامند. لاروهای سرگردان پس از یافتن پناهگاه مناسب پیله نازکی به دور خود تنيده و وارد دیاپوز می شوند. دوره دیاپوز در افراد نسل زمستانی حدود ۳۵ روز طول کشیده و پس از این مدت لاروها به شفیره تبدیل می گردند.

دوره شفیرگی ۳-۲ هفته طول می کشد، بنابراین دوره رشد یک نسل زمستانی این حشره حدود 3 الی 3.5 ماه به طول می انجامد. این آفت انباری انجیر زمستان را به صورت لارو کامل درون پیله های ابریشمی در درزها و شکاف های انبارها به حالت دیاپوز سپری می کند. شب پره های نسل اول از اوایل خردادماه ظاهر می شود. شب پره ها در قسمت های تاریک انبارها مخفی می شوند.

هر حشره ماده حدود 500 تخم می گذارد. دوره رشد جنینی 14 روز طول می کشد و در این مدت بین ۵ – ۴ بار تغییر جلد می دهند. لاروها ابتدا از مواد سطحی فرآورده های انباری تغذیه کرده و به تدریج ضمن تغذیه و تنیدن تار به داخل توده نفوذ می کند. حداکتر خسارت در سطح توده و تا عمق ۳۰ سانتی متری آن بروز می کند ولی گاهی تا عمق 2 متری توده ها نیز مشاهده شده اند.

کنترل آفات انباری انجیر

اولین قدم در جهت کنترل آفات انباری انجیر انتخاب انبار مناسب است. محلی که جهت انبار کردن محصول انجیر مد نظر دارید باید دارای ویژگی های زیر باشد :

• انبار کاملا خشک و بدون رطوبت باشد.
• انبار مخصوص انبار کردن محصولات کشاورزی و خشکبار باشد. اگر محصول انجیر را در انبارهای که قبلا محل نگهداری مواد شیمیایی یا سموم و یا هر ماده بودار دیگری بوده این باعث جذب بو توسط محصول و خسارت به آن می شود.
• محل انتخابی باید به اندازه کافی بزرگ و جادار باشد.
• انبار باید از تهویه مناسب برخور دار باشد. تهویه نامناسب باعث افزایش دما و افزایش آفات انباری انجیر می شود.
• انبار باید از روشنایی خوبی برخوردار باشد.
• کف و سقف و بدنه انبار کاملا باید صاف و بدون سوراخ و در حد الامکان سنگ چسبانی و یا کاشی کاری شده باشد تا از نفوذ آفت به درون آن جلوگیری شود.
• بدنه و سقف انبار باید به گونه ای باشد که مانع از نفوذ آب باران به درون آن شود.
• قبل از ورود محصول به درون انبار باید دیوارها ، سقف و کف انبار را خوب تمیز نموده و سپس ضد عفونی شوند.
• یکی از روش های مهم جهت کاهش آفات انباری انجیر استفاده از سردخانه است. دمای مناسب جهت نگهداری میوه انجیر 4 – درجه سانتی گراد است.

مسئله مهم دیگر توجه به بسته بندی مناسب می باشد، زیرا در صورتی که ضد عفونی محصول انجام شود و این محصول همچنان در انبار به صورت توده ای و یا به شکلی که امکان نفود آفات انباری وجود دارد نگهداری شود آلودگی های ثانویه مجددا مسئله ساز خواهد بود. بنابراین لازم است محصول هر چه سریع تر بسته بندی شده تا امکان آلودگی های مجدد به حداقل ممکن کاهش یابد.

جهت کنترل آفات انباری انجیر قرص فستوکسین به میزان ۵ عدد در هر تن و یا ۱ عدد قرص به ازاء هر مترمکعب توصیه می شود. این قرص دارای سمیت بالا می باشد بنابراین در هنگام استفاده از آن باید موارد ایمنی را به دقت رعایت کنید.

در موقع استفاده از قرص فستوکسین باید دستکش بدست کرد تا از تماس مستقیم دست با قرصها خودداری شود. به علاوه در قوطیهای حاوی قرص را باید در هوای آزاد و یا اطاقی که پنجره‌های آن بسته نباشد باز کرد.

صادر کنندگان انجیر جهت ضدعفونی کردن انجیر معمولا از گاز متیل بروماید به میزان حدود ۴۰ گرم در هر متر مکعب استفاده می نمایند که نتایج نشان می دهد این گاز نیز در کنترل آفات انباری انجیر موثر است. استفاده از گاز متیل بروماید نیز حتما باید توسط افراد کارشناس و خبره انجام شود.

تدخین متداول ترین و موثرترین روش کنترل آفات انباری در دنیا می باشد. در این روش، انباری که در آن آفت باید ازبین رود، به‌طور کامل پر از آفت کش‌های گازی می‌شود. مهم ترین ویژگی های یک فومیگانت خوب به شرح زیر است ( فومیگانها حشره کش‌هایی هستند که  به بصورت گاز درآمده و از راه دستگاه تنفس حشرات را از بین می برند.)

1. کوتاه بودن زمان گازدهی (۲۴-۲ ساعت)
2. طيف وسيع آفت کشی و تأثیر مطلوب روی مراحل مختلف رشد آفات ( تخم ، لاروی ، شفیرگی ، حشره کامل )
3. قدرت نفوذ خوب به درون توده محصول
4. نداشتن قابلیت اشتعال
5. عدم تخریب مواد و وسایل و تجهیزات انباری
6. عدم ایجاد مقاومت در حشرات
7. قیمت مناسب
8. کارایی مؤثر در درجه حرارت های پائین
9. عدم تاثیر سوء روی کیفیت محصول و محیط زیست
10. سهولت دسترسی به آن می باشد.

مواد و روش های مختلف ضدعفونی انجیر

1 – در بین فومیگانت ها، فرمولاسیون های جدیدی از گاز فسفین و گاز پروفوم به عنوان تدخين کننده های مناسب برای جایگزینی متیل بروماید معرفی شده اند. فسفید آلومینیوم و فسفید منیزیم دو فرم مهم تجاری این گاز هستند که به شکل های مختلف مانند پلت و قرص و ساچمه فرمول شده اند. دما و رطوبت دو عامل بسیار مهم و تعیین کننده روی کارایی این گاز هستند.

2 – روش های کنترل اتمسفر و اتمسفر تغییر یافته : بطور کلی در این روش ها، مقادير مشخص از دی اکسید کربن یا نیتروژن همراه با مقادیر جزئی اکسیژن با هدف تغيير هوای موجود در محصول یا ساختمان ها جهت کنترل آفات انباری انجیر مورد استفاده قرار می گیرد. در حالت خلاء غلظت اکسیژن باید به کمتر از ۱٪ برسد تا اثر کشندگی داشته باشد. در مبارزه با آفات انجیر استفاده از دی اکسید کربن در غلظت های بالاتر از ۹۵٪ و اکسیژن کمتر از ۱٪ در مدت زمان ۵ روز در دمای ۲۵ الی ۳۰ درجه سبب مرگ کامل تمام مراحل زندگی آفات مهم چون شب پره هندی، شب پره خشکبار می شود.

3 – بسته بندی های مدرن : در دو دهه گذشته روش های جدیدی در بسته بندی محصولات کشاورزی استفاده می شود از جمله بسته بندی اتمسفر تغییر یافته، بسته بندی خلاء و بسته بندی های مبتنی بر دانش نانو این روش های نوین بسته بندی به دلیل مزایای متعدد از جمله کنترل آفات انباری و جلوگیری از آلودگی مجدد محصولات بسته بندی شده و کاهش ضایعات مکانیکی سبب افزایش ماندگاری محصولات کشاورزی و صادراتی شده اند و بنابراین چشم انداز استفاده از این روش ها در آینده در برنامه ضد عفونی و بسته بندی محصولات کشاورزی بخصوص انواع خشکبار مثل انجیر بسیار امیدوار کننده است.

4 – فناوری سرمادهی : سرمادهی محصولات خشکباری با دمای 18- درجه سانتی گراد به مدت 2/5 ساعت باعث مرگ کامل تمام آفات انباری انجیر می گردد، علاوه بر این در صورتی که محصولات را حداقل برای مدت سه هفته در سردخانه با دمای 4+ درجه سانتی گراد گذاشته شود این اقدام سبب کشتن تمام مراحل زندگی آفات انباری و همچنین حفظ کیفیت محصول تولیدی می شود.

با توجه به اثرات سوء متيل بروماید بر لایه ازن، منع کاربرد آن در سال 2015 تصویب شده است. امروزه به جای متیل بروماید از گاز فسفین ( فسفید منیزیم و فسفید آلومونیوم ) استفاده می شود.

در یک تحقیق علمی در سال 1394 به منظور کارایی فسفید منیزیم و فسفید آلومنیوم به عنوان جایگزین متیل بروماید در کنترل آفات انباری انجیر انجام شد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که فسفید منیزیم و متیل بروماید نسبت به فسفید آلومینیوم کارایی بهتری دارد.

در این آزمایش از فسفید آلومینیم به میزان 2/25 گرم گاز فسفین در هر متر مکعب ، فسفید منیزیم به میزان 2/1 گرم گاز فسفین در هر متر مکعب و گاز متیل بروماید به میزان 40 گرم در متر مکعب استفاده شد.

نکات مهم در مورد فسفین

1 – گاز فسفین در 100 درجه سانتی گراد اشتعالزا است و بنابراین نباید نزدیک شعله گرفته شود.

2 – در مورد متيل بروماید پنکه باید بلافاصله راه اندازی شود ولی در مورد قرص فسفید باید ۲۴ ساعت بعد روشن شود.

3 – جهت ضد عفونی باید درزگیری درست انجام شود زیرا درزگیری صحیح مانع فرار گاز فسفین از زیر پوشش پلاستیکی می شود و به علاوه از ورود هوا و کاهش غلظت گاز ممانعت می نماید.

5 – گاز فسفین بسیار سمی است و جهت مبارزه با آفات انباری انجیر مصرف آن باید توسط افراد متخصص انجام شود.

5 – فسفید آلومینیوم که امروزه به نام قرص برنج معروف است به دلیل داشتن ترکیبات خطرناک در صورت مصرف خوراکی یا بوییدن موجب ایجاد عوارض شدید و در نهایت مرگ سریع و زجرآور می‌شود. علائم مسمومیت ناشی از آن سریعا ظاهر می شود در غلظت ۲۰۰۰ppm مرگ در چند دقیقه روی می دهد و در غلظت ۵۰۰ppm مرگ در ۴۵ دقیقه روی می دهد.

6 – گار فسفین در شرایط خلاء منفجر می شود پس نباید ضد عفونی با فسفین در شرایط خلا انجام شود.

7 – اگر در هر کیلوگرم محموله ۲ آفت وجود داشته باشد ضدعفونی لازم انجام گیرد.

مقایسه فسفید آلومینیوم با فسفید منیزیم

در جدول زیر خصوصیات دو گاز مهم فسفید آلومینیوم و فسفید منیزیم با هم مقایسه شده است

فسفید آلومینیوم	فسفید منیزیم
مناسب مناطق گرم است	مناسب مناطق سرد است
سرعت تصعید آن کمتر از فسفید منیزیم است	سرعت تصعید آن بیشتر از فسفید آلومنیوم است
برای مبارزه با آفات انباری انجیر در جایی که رطوبت بالا است استفاده می شود	برای مبارزه با آفات انباری انجیر در جایی که رطوبت کم است استفاده می شود
اگر روی آن آب ریخته شود منفجر نمی شود	اگر روی آن آب ریخته شود منفجر می شود
زیر 5 درجه سانتی گراد تصعید نمی شود	زیر 5 درجه سانتی گراد تصعید می شود
در بالاتر از 25 درجه سانتی گراد مدت ضد عفونی 3 روز و تفاوتی با فسفید منیزیم ندارد	در بالاتر از 25 درجه سانتی گراد مدت ضد عفونی 3 روز و تفاوتی با فسفید آلومینیوم ندارد
آزاد سازی گاز حداقل 3 روز به طول می انجامد و زمان گازدهی در درجه حرارت های پایین مانند 5 تا 10 درجه و 14 روز است	آزاد سازی گاز در 5 تا 20 درجه و 2 روز می باشد
میزان گاز مورد نیاز در هر مترمکعب انبار ۵-۳ گرم و تفاوتی با فسفید منیزیم ندارد	میزان گاز مورد نیاز در هر مترمکعب انبار ۵-۳ گرم و مشابه با فسفید آلومینیوم است.
در درجه حرارت 12 – 5 درجه زمان مورد نیاز جهت گاز دهی ۱۴ روز است.	در درجه حرارت 12 – 5 درجه زمان مورد نیاز جهت گاز دهی 2 روز است.
از لحاظ محصولات قابل ضد عفونی جهت ۴ گروه از محصولات شامل غلات، مشتقات غلات، حبوبات خشکبار مانند انجیر توصیه شده است. قابل استفاده جهت مبارزه با آفات انباری انجیر است.	از لحاظ ضد عفونی فراورده های انباری فقط جهت ضد عفونی خشکبار مانند انجیر توصیه می شود.
میزان تصعيد گاز در واحد زمان نصف فسفید منیزیم است	میزان تصعيد گاز در واحد زمان دو برابر فسفید آلومینیوم است.
در کمتر از 10 درجه ضد عفونی توصیه نمی شود	حتی در کمتر از 5 درجه مشکلی وجود ندارد
پائین تر از 5 درجه گازدهی انجام نمی گیرد	پائین تر از 5 درجه زمان تصعید گاز تا 15 روز می باشد
بین 5 تا 10 درجه زمان تصعید گاز 14 روز می باشد	بین 5 تا 12 درجه زمان تصعید گاز 2 روز می باشد
بین 11 تا 15 درجه زمان تصعید گاز 7 روز می باشد	بین 12 تا 20 درجه زمان تصعید گاز 2 روز می باشد
بین 16 تا 25 درجه زمان تصعید گاز 4 روز می باشد	بیش از 20 درجه زمان تصعید گاز 2 روز می باشد
مس و طلا به هیچ وجه نباید نزدیک فسفین باشد	مس و طلا به هیچ وجه نباید نزدیک فسفین باشد