مراحل مختلف آماده سازی زمین کشاورزی

برای آماده سازی زمین کشاورزی باید مراحل مختلفی را انجام داد از جمله مراحل لازم و ضروری برای کاشت محصول تهیه بستر کشت ، سله کشی ، تسطیح شیب زمین ، شخم زدن ، دیسک زدن و …. است. در مقاله قبل در مورد انواع روش های آبیاری گیاهان ، مزایا و معایب هر کدام مطالبی را گفتیم در این مقاله با نحوه آماده سازی زمین برای کاشت محصول آشنا می شویم.

تهیه بستر کشت

اولین مرحله آماده سازی زمین کشاورزی تهیه بستر کشت است. به کلیۀ عملیاتی که بر روی خاک انجام شده تا بستر خاک آماده کشت شود عملیات تهیۀ بستر کشت می گویند. این عملیات به دو مرحلۀ تهیۀ بستر کاشت اولیه و ثانویه تقسیم می شود و به طور کلی هدف از انجام این عملیات موارد زیر می باشد:

1 – فراهم سازی محیط مناسب برای رشد ریشه
2 – کنترل علف های هرز
3 – کاهش فرسایش خاک
4 – تنظیم رطوبت خاک ( کاهش رطوبت در شرایط نبود زه کش مناسب و حفظ رطوبت خاک در شرایط خشکی )

تعداد عملیات انجام شده برای تهیۀ بستر کاشت ، متغیر و در واقع تابع شرایط منطقه و نوع محصول است.

عملیات تهیه بستر کاشت

1 – ديسك زدن و خردكردن بقايای گياه قبلی در زمین
2 – شخم زدن و خرد كردن خاک
3 – پشته سازی و شكل دهی خاک
4 – ديسك زدن يا كولتيواتور زنی
5 – استفاده از هرس دندانه ای
6 – استفاده از هرس های بشقابی یا دندانه ای پس از عملیات کاشت
7 – وجین و سله شکنی

عملیات آماده سازی بستر زمین کشاورزی معمولاً در دو مرحلۀ اولیه و ثانویه انجام می شود.

تهیه اولیه بستر کاشت برای آماده سازی زمین کشاورزی

در تهیۀ اولیۀ بستر کشت ، خاک بریده و خرد می شود و ممکن است همراه با برگرداندن خاک ، بقایای گیاهی نیز دفن شوند با لایۀ خاک شخم خورده مخلوط شده و یا اصولاً دست نخورده باقی بمانند. تهیۀ اولیۀ بستر کشت عمیق تر است و با شدت بیشتری انجام می شود و معمولاً در سطح خاک ناصافی به جا می گذارد.

تهیه ثانویه بستر کاشت برای آماده سازی زمین کشاورزی

در این مرحله که بعد از مرحلۀ اولیه صورت می گیرد خاک تا عمق کمتری تحت تأثیر قرار می گیرد و لایۀ سخت سطح خاک خرد و نرم و تا حدی فشرده و مسطح می شود. همچنین این مرحله منافذ بزرگ زمین را می بندد ، علف های هرز را از بین می برد و با تخریب لوله های موئین باعث حفظ رطوبت در خاک می گردد.

ادوات تهیه بستر کاشت

تهیۀ اولیۀ بستر کاشت	تهیۀ ثانویۀ بستر کاشت
گاوآهن های برگردان دار، قلمی و بشقابی	هرس های بشقابی ، فنری ، دندانه ای و چرخان
نهرکن و پشته سازها	کولتیواتورها
زیرشکن ها	وجین کن ها
دیسک های سنگین	غلتک ها
خاک ورزهای دوّار ( روتو تیلر و سیکلو تیلر )	ماله

سله کشی برای آماده سازی زمین کشاورزی

یکی دیگر از مراحل آماده سازی زمین کشاورزی سله کشی است. به طور معمول پس از بارندگی يا پس از آبياری بويژه در خاك های سنگين و فقير از نظر مواد آلی ، در سطح خاک لايه سختی ايجاد می شود كه به آن « سله » می گويند.

علت تشكيل سله ، متلاشی شدن ساختمان خاك سطحی در اثر برخورد قطرات باران و يا باز شدن آن ها در آب است. در نتيجه اين عمل ، ذرات رس آزاده شده در آب به حالت معلق در می آيد و پس از نفوذ يا تبخير آب لايه نفوذ ناپذير سله را به وجود می آورد.

اين لايه با از دست دادن رطوبت بتدريج سخت تر می شود و پس از خشك شدن كامل ، شكاف ها و ترك هايی در آن ايجاد می گردد. به خرد و نرم كردن لايه سخت سطح خاك « سله شكنی » گفته می شود.

عوامل موثر در ایجاد سله

• مقدار و نوع رس
• كم بودن مواد آلی
• بالابودن مقدار سديم خاك
• روش آبياری و هر عاملی كه ثبات و پايداری خاكدانه ها را كاهش دهد
• در ايجاد سله ضخامت و سختی آن مؤثر است به طور كلی هرچه خاكدانه با ثبات تر (محكم تر و مقاومتر) باشد ديرتر در آب متلاشی شده و امكان تشكيل سله كاهش می يابد.

عوارض و معایب سله

• ممانعت از خروج جوانه ها و سبز شدن بذر
• ممانعت از ورود هوا به داخل خاك و كاهش تهويه خاك
• قطع ريشه گياهان در اثر ترك هاي ايجاد شده
• افزايش تلفات آب از طريق تبخير از شكافها و ترك ها
• كاهش نفوذپذيري خاك ( افزايش تلفات آب از طريق جريان سطحي)

پيامدهای فوق در نهايت ، باعث نامطلوب شدن شرايط رشد و نمو گياه شده مقدار محصول را شديدا كاهش می دهد. بنابراین در جهت آماده سازی زمین کشاورزی سله کشی از اهمیت بالایی برخوردار است.

روش های پیشگیری از ایجاد سله و بروز اثرات آن

مرطوب نگهداشتن خاك : وجود رطوبت ، مقاومت فيزيكی خاك را در مقابل خروج جوانه از بين می برد.
افزايش مواد آلی خاك : مواد آلی مقاومت و پايداری خاكدانه ها را افزايش داده خطر متلاشی شدن خاكدانه ها را در آب كاهش می دهد.
جلوگيری از سخت مانده سطح خاك : بقايای گياهی در سطح خاك مانع از تبخير آب و ايجاد سله می شود. پاشيدن لايه نازك ماسه ، خاكستر ، خاك اره و حتی خراش دهی سطحی خاك ايجاد لايه عايق و جلوگيری كننده سله شديد می باشد.

فواید سله شکنی در آماده سازی زمین کشاورزی

با انجام سله شكنی روند آماده سازی زمین کشاورزی تسریع شده و نفوذپذيری خاك نسبت به آب و هوا بهبود يافته ، با مساعد شدن شرايط رشد و نمو گياه مقدار محصول افزايش می یابد. از اين رو با توجه به نوع گياه و خاك همزمان با سبز شدن بذر و در طول دوره رشد گياه ، انجام عمليات سله شكنی به دفعات توصيه مي شود.

در زراعت های كوچك بخصوص در كشت سبزيجات و گل ها عمليات سله شكنی و با استفاده از وسايلی مانند كج بيل ، فوكا ، شفره ، بيلچه و چنگك انجام مي شود. در زراعت های وسيع ، بخصوص در كشت های ردیفی ( مثل چغندر و ذرت ) سله شكنی با استفاده از انواع كولتيوار و يا با چنگک های گردان در بين رديف های محصول صورت می پذيرد.

در كشت های درهم مثل گندم و جو ، يونجه ، شبدر ، امكان سله شكنی با وسايل مكانيكی وجود ندارد و صرفاً با كاهش دور آبياري از ايجاد سله جلوگيری می شود.

شخم زدن جهت آماده سازی زمین کشاورزی

شخم ، زیر و رو کردن خاک است که در نتیجۀ این عمل ، خاک نسبت به آب و هوا نفوذپذیر شده و فعالیت میکرو ارگانیسم های هوازی افزایش می یابد. تهیۀ زمین در بسیاری از موارد با شخم آغاز می شود که خود مهم ترین مرحله در آماده سازی زمین کشاورزی محسوب می شود.

چنانچه شخم زدن با توجه به رطوبت و عمق خاک و به طور کلی با رعایت اصول آن انجام نشود نه تنها نتایج مفیدی در برنخواهد داشت بلکه غالباً می تواند به خرابی بستر بذر و گاهی خسارت های جبران ناپذیری منجر گردد.

شخم زمین باید به گونه ای انجام پذیرد که: 1 – قطعات شخم نخورده باقی نمانده؛ 2 – تسطیح زمین بهم نخورده 3 – تراکم خاک به حداقل رسیده 4 – حداکثر صرفه جویی در وقت به عمل آید. بهترین زمان شخم زدن بلافاصله بعد از برداشت محصول است زیرا خاک هنوز رطوبت دارد و راحت تر شخم می خورد.

ادوات خاک ورزی اولیه ( گاو آهن ) از لحاظ نیروی کشنده، به دو نوع دامی و تراکتوری تقسیم می گردد و هر دو می توانند یک طرفه و یا دو طرفه باشند. شخم زدن، برحسب شکل زمین و توپوگرافی و نوع گاو آهن، می تواند به اشکال گوناگونی انجام شود.

معمولیترین الگوی شخم « سرزمینی » است. در این روش ابتدا خطی را در ابتدا و انتهای زمین می کشند تا ناحیۀ محصور در میان این دو خط را شخم بزنند. این خط با شخم زدن با نوک خیشها انجام می گیرد. پهنای قطعۀ زمین در هر دو انتها باید آنقدر باشد که تراکتور روی آن به راحتی دور بزند. این الگو را خود به دو روش وسط به کنار یا کنار به وسط می توان اجرا نمود.

تنظیم ادوات شخم

در چگونگی کار و تنظیمات گاوآهن برگردان دار به سه عامل مهم باید توجه داشت :

1 – تراز بودن گاوآهن در هنگام اجرای شخم شامل تراز طولی و عرضی
2 – سرعت حرکت تراکتور و ماشین
3 – تنظیم عمق کار

در هنگام عملیات شخم جهت آماده سازی زمین کشاورزی تنظیمات درست و تراز بودن گاوآهن ، باعث یکنواختی عمق شخم می گردد. اگر گاو آهن تراز طولی نداشته باشد عمق شیار شخم در خیشها مساوی نبوده و کف شیار به شکل پله ای در میاید و آماده سازی زمین کشاورزی جهت کشت محصول به درستی انجام نمی گیرد.

استفاده از گاو آهن بشقابی در آماده سازی زمین کشاورزی

گاوآهن بشقابی ، از لحاظ نحوۀ تأثیر برخاک تا حدی به گاوآهنِ برگردان دار شباهت دارد. خیش های بشقابی مقعر و گردان گاوآهن بشقابی ، در هنگام کار تا حدی خاک را بر می گرداند.

باتوجه به گردش خیشها و در نتیجه کاهش اصطکاک و برش مواد سطحی علی رغم ناقص برگرداندن خاک در شرایط زیر که گاوآهن های برگردان دار قادر به کار با عملکرد مناسب نیستند استفاده از گاوآهن های بشقابی توصیه می شود :

• زمین های سفت و خشک که گاوآهن برگردان دار به سختی در آنها نفوذ می کند.
• زمین های کلش دار و ریشه دار که باعث گرفتگی گاوآهن های برگردان دار می شوند.
• زمین های چسبنده که گاوآهن برگردان دار در آن، حالت خاک چسبی پیدا می کند.
• زمینهای دارای لایه های سخت عمیق، از جمله لایه حاصل از کار مداوم گاوآهن های برگردان دار در عمق ثابت.
• زمین های بسیار ساینده، ناهموار و ریشه دار که در آنها سایش و آسیب هایی که بر خیش های برگردان دار وارد شده، عامل بازدارنده است.
• برای شخم عمیق تا حدود 40 سانتیمتر با انواع بسیار بزرگ بشقابها.

گاوآهن چیزل

در فارسی گاوآهن های چیزل بر اساس شکل تیغۀ آنها قلمی ، پنجه غازی و شفره ای نامیده می شوند. اما هیچ یک از این نام ها عمومیت ندارند. کاربرد گاوآهن های چیزل در مواردی لازم است که برگرداندن خاک علی رغم اثرهای مفید آن توصیه نمی شود.

برای مثال در مواردی که بقایای گیاهی به دلیل کنترل فرسایش نباید به زیر خاک بروند یا ضمن محدود کردن تبخیر سطحی ، باید سبب نفوذ بهتر و ذخیرۀ حداکثر رطوبت شوند با گاوآهن های چیزل می توان گیاهان هرز را کنترل کرد. همچنین با کاربرد آنها در عمقی بیشتر از عمق گاوآهن های برگردان دار می توان لایۀ سخت ناشی از کار مداوم گاوآهن های برگردان دار را در زمین شکست.

تسطیح شیب زمین

تسطیح شیب زمین در روند آماده سازی زمین کشاورزی نقش مهمی دارد. اگر زمین شیبی حداکثر تا 5 درصد داشته باشد کشت درختان میوه بدون انجام عملیات مقدماتی قابل انجام است ولی در شیب های بالای 5 درصد، کشت درختان معمولاً روی خطوط تراز یا کنتور و بعضاً بر روی تراس انجام می شود. شیب 5 درصد یعنی در 100 متر طول 5 متر اختلاف ارتفاع وجود دارد.

شیب زمین برحسب جهت آن می تواند بر دما اثر مثبت و یا منفی داشته باشد. شیب های رو به جنوب حداکثر مقدار نور خورشید را دریافت می کنند. این گونه اراضی در بهار زودتر گرم شده و در تابستان گرم تر و خشک تر می شوند و در پاییز دیرتر سرد می شوند. بنابراین در مناطق سردسیر خطر سرمازدگی زمستانۀ این اراضی کمتر ولی از نظر سرمازدگی بهاره بیشتر است و در کل فصل رشد طولانی تری در اختیار گیاه قرار می گیرد.

شیبهای رو به شمال درست برعکس شیب های رو به جنوب عمل می کنند در مناطق گرم تر مانند استهبان و نیریز فارس برای کشت درختان خزان دار می تواند مفید تر باشد. شیب های رو به شرق و غرب حد واسط دو نوع دیگر هستند.

پس در نقاطی که احتمال بروز سرمای دیررس بهاره وجود دارد باید کوشش نمود تا جایی که امکان دارد باغ های میوه در زمین های شیب دار احداث گردند که دلیل این امر سنگین تر بودن هوای سرد نسبت به هوای گرم است که بر روی سطوح شیب دار می لغزد و در نقاط گود و کف ها جمع می گردد و به گیاهان موجود در آنجا آسیب می رساند.

در مناطقی که شرایط آب و هوایی برای یک محصول خاص وجود دارد، کمبود اراضی کشاورزی مسطح بروز می نماید که در این حالت استفاده از تپه ماهورها و اراضی شیبدار دامنه تنها راه حل افزایش میزان تولید می باشد.

به عنوان بارزترین مثال استفاده از اراضی شیبدار دامنه های کوههای اطراف سد سپیدرود شهرستان لوشان و رودبار برای کاشت زیتون را می توان نام برد لذا استفاده از اراضی شیبدار تا زمانیکه زمین مسطح در یک منطقه با شرایط آب و هوایی مشخص وجود دارد توجیه اقتصادی ندارد زیرا کشت و کار در سطح شیبدار هزینه های بیشتری نیاز دارد.

تسطیح زمین باغ

برای آماده کردن زمین برای احداث باغ لازم است قبل از اجرای هر نوع عملیات دیگر در روی زمین آن را تسطیح و ترازبندی نمود. تسطیح و آماده سازی زمین باغ مانند تسطیح و آماده سازی زمین کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا درختان میوه به دلیل اینکه مدت زیادی در یک محل باقی می مانند بنابراین باید کلیۀ عملیات مربوط به تهیه و آماده کردن زمین به خوبی انجام گیرد.

در زمینهایی با شیب تند ، محل مورد نظر برای احداث باغ باید به قطعاتی درآید که هر قطعۀ آن بایستی مسطح باشد. در زمینهایی که شیب کمی دارند نیز در ابتدا باید به تسطیح و از بین بردن ناهمواری های جزیی زمین اقدام کرد تا در اثر آبیاری و یا بارندگی، خاک زمین شسته نشود.

تسطیح عبارت است از صاف و هموار کردن زمین به منظور بهتر شدن وضع آبیاری و سایر عملیات کاشت و داشت اگر زمین مورد نظر مسطح و هموار نباشد، آب نمی تواند به طور یکنواخت و مرتب به تمام درختان برسد و خاک درختانی که در قسمت های بلندی زمین کاشته می شوند، شسته شده و ریشۀ این درختان در مجاورت هوا قرار گرفته و خشک می شوند.

برعکس درختانی که در قسمت گود زمین کاشته شده اند به علت انباشته شدن خاک های قسمت های بلند در پای آنها به اصطلاح خفه شده و در نتیجه از بین می روند. بنابراین تسطیح زمین یکی از کارهای ضروری برای کاشت درختان است.

در دامنۀ تپه ها نیز برای کاشت گیاهان باغی و درختان میوه، در ابتدا تپه ها را به صورت تپه پلکانی تراز و هموار نموده و سپس عملیات کاشت را شروع می نماییم. عملیات تسطیح و تراز بندی زمین ها به طور کلی توسط بولدوزر و لودر و گریدر انجام می گیرد.

شخم عمیق

یکی دیگر از کارهای که در آماده سازی زمین کشاورزی برای کاشت محصول لازم است که انجام شود شخم زدن عمیق خاک است. پس از انجام عمل کودپاشی به وسیلۀ تجهیزات و ادوات شخم زنی ، شخم عمیقی در حدود 30 تا 40 سانتی متر در خاک می زنیم که اولاً کود به طور کامل با خاک مخلوط شود و ثانیاً خاک زمین مورد کاشت نرم شده تا عملیات بعدی به طور آسان تری انجام گیرد. عمل شخم زدن زمین هم زمان با کود پاشی در بهار یا پاییز انجام می گیرد.

دیسک زدن جهت آماده سازی زمین کشاورزی

بر اثر شخم زدن عمیق در زمین مقداری کلوخ بزرگ به وجود می آید که در موقع کاشت و پیاده کردن نقشه و غیره اشکالاتی به وجود می آورند. برای آماده سازی زمین کشاورزی و خرد کردن این کلوخها احتیاج به عمل دیسک زدن می باشد. اصولاً دیسک عمود برجهت شخم زده می شود تا شیارهایی که بین خیش های گاو آهن به وجود آمده ، هموار شود و در عین حال کلوخها نیز خرد شوند.

ماله کشی

پس از دیسک زدن ، زمین را ماله می کشند. ماله ممکن است چوبی یا آهنی باشد. اکثراً ماله و هرس با هم زده می شوند بدین ترتیب که اول هرس یا دندانه را به تراکتور یا هر وسیلۀ دیگری که با آن کار می کنند، می بندند و در پشت آن ماله را به تراکتور وصل می نمایند.

کار ماله کشی جمع آوری ریشه علف های هرز و نیز قلوه سنگ های موجود در سطح زمین می باشد و ماله نیز شیارهای کوچک حاصله از عملیات قبل را هموار و مسطح می نماید. عدم انجام ماله کشی باعث مشکلاتی در کاشت و پیاده کردن نقشه و غیره می شود.

گونیا کردن زمین

برای اینکه عملیات کشاورزی در باغ به صورت مکانیزه و با استفاده از ماشین آلات انجام شود باید درختان بر روی ردیف و با فواصل مناسب کشت شوند در نتیجه این عمل ضمن کاهش هزینه ها می توان افزایش تولید را نیز انتظار داشت. برای اینکه درختان روی ردیفهای مشخص و به فواصل منظم از همدیگر کشت شوند اقدام به گونیا کردن می نماییم.

در آماده سازی زمین کشاورزی و عملیات گونیا کردن باید به این نکات توجه داشت :

1 – فواصل کشت به گونه ای باشد که درختان در حداکثر رشد خود روی هم سایه نیندازند.
2 – حریم باغ را رعایت نموده و اولین نقطۀ کشت طوری انتخاب شود که درختان به باغ مجاور وارد نشوند.
3 – زاویۀ تابش خورشید در فاصلۀ بین ردیف ها طوری باشد که نور به همه قسمت های درختان بتابد.
4 – جهت سهولت کار می توان از دستگاه های نقشه برداری استفاده نمود. آماده سازی زمین کشاورزی

برای گونیا کردن خطوط کاشت مطابق با شکل از یک گوشۀ زمین شروع می کنیم به عنوان مثال از ضلع شمال غربی اگر ابعاد کاشت درخت ما مثالا 3*3 باشد حدود 1/5 متر از انتهای باغ فاصله گرفته و اولین نقطه ، نقطه الف را با استفاده از یک میخ چوبی علامت گذاری و نصب می کنیم.

حال در امتداد مستقیم و به سمت شرق 4 متر را اندازه گیری می کنیم و علامت می زنیم (نقطه ج ) پس از نقطۀ ج به سمت جنوب نیز 3 متر را مشخص نموده و علامت می زنیم ( نقطۀ ب ).

فاصلۀ بین دو نقطۀ ب و ج را اندازه گیری نموده باید 5 متر باشد، اگر نباشد باید به قدری نقاط ب و ج را جابجا نماییم تا 5 متر درست شود. حال در جای نقاط ب و ج درخت کشت می نماییم. بقیۀ نهالها را نیز در امتداد این دو نهال کشت می کنیم تا در نهایت تمام باغ تخت کشت دراید.

سیخک زدن

گاهي در اراضی سنگينی جهت رساندن هوا يا ايجاد تهويه در ناحيه ريشه يا غده های زيرزمينییی به ويژه در سيب زمينی سوراخهای با ميله هاي عمودي در اطراف بوته به عمق تقريبي 30 – 20 سانتيمتر ايجاد مي كنند. به اين عمل كه سيخك زدن گفته ميشود، تأثير بسزايي در شادابي گياه و توسعه بخش زيرزميني به خصوص درشتي غده سيب زميني دارد. سیخک زدن نیز یکی از مراحل آماده سازی زمین کشاورزی است.

کارهای دیگری نیز بعد از آماده سازی زمین کشاورزی باید انجام شود تا عملیات کشت به درستی انجام شود ازاین موارد می توان تنک کردن ، واکاری ، قیم زدن و خاک دادن را اشاره کرد.

تنک کردن برای آماده سازی زمین کشاورزی

حذف بوته های اضافه و ايجاد تراكم مناسب را در مزرعه « تنک كردن » می گويند. در حقيقت، تنك كردن عكس واكاری ست. معمولاً پس از استقرار كامل گياه در اغلب موارد بوته ها و تراكم آن ها در مزرعه بيش از حد مطلوب است. از اين رو بايد بوته های اضافی حذف شوند تا امكان رشد و نمو بهتر فراهم گردد. عمل تنك كردن با دست و يا به وسيله ماشين آلات مخصوص انجام مي شود.

در تنك كردن دستی كارگران آزموده با رعايت فواصل مناسب بين بوته ها، شاداب ترين و قوي ترين بوته را نگه داشته بوته های ضعيف را حذف می نمايند. به منظور جلوگيری از وارد آمدن صدمه به ساير گياهان در زمان انجام عمليات تنك كردن بايد مزرعه از نظر رطوبت گاورو باشد.

اين عمل معمولاً با استفاده از فوكا ، داس ، بيلچه يا شفره انجام می شود. معمولاً كيفيت كار تنك كردن با استفاده از كارگر نسبت به كاربرد ماشين آلات بهتر و دقيق تر است وليكن هزينه زياد و طولانی شدن زمان انجام كار از معايب آن محسوب مي شود.

در كشت های وسيع تنك كردن با ماشين آلات ويژه انجام می شود. بعضي از اين ماشين ها مجهز به چشم الكتريكی هستند در نتيجه بوته ها را تشخيص داده به دقت عمليات تنك كردن را انجام می دهند. امروزه سعي بر آن است كه با كاربرد بذور گواهی شده ، ماشينهاي كارنده دقيق ، نيروی انسانی ماهر و ساير اقدامات به زراعی عمليات تنك و واكاری را حذف و هزينه توليد را كاهش دهند.

واکاری

از دیگر عملیات بعد از آماده سازی زمین کشاورزی و کاشت گیاه عملیات مربوط به واکاری است. به كاشتِ دوباره بذر يا نشا يا نهال در قسمت هايی از زمين كه به تعداد كافي گياه در آن سبز نشده است جهت ايجاد تراكم « واكاری » می گويند.

بارش تگرگ ، سرمای بی موقع ، سله بستن ، نبودِ رطوبت كافی ، تنظيم نبودن بذركار ، ضعفِ قوه ناميه بذور ، آفات و عوامل بيماري زا ، از جمله عواملی هستند كه باعث سبز نشدن بذرها در قسمتهايی از مزرعه می شوند در نتيجه كشت كاملاً يكنواخت و يكدست نيست.

معمولاً براي رفع اين مسأله در مورد گياهانی كه خاصيت جابه جايی دارند، بوته های اضافی را از محل هاي پر تراكم مزرعه و يا از خزانه خارج نموده، در محل های خالی می كارند. در مورد گياهانی كه خاصيت جابه جايی ندارند عمل واكاری با كاشت بذر ترجيحاً خيس خورده و گاهی جوانه دار شده آن ها در اولين فرصت انجام مي شود.

در مورد گياهان نشايی نيز بعد از چند روز در صورت خشك شدن نشاها بايد نسبت به كشت مجدد آن ها اقدام نمود. در مورد درختان ميوه واكاری معمولاً يك سال بعد از كاشت انجام می شود.

اگر قسمت اعظم مزرعه بدون گياه باشد لازم است كه پس از علت يابی عمليات بذركاری تكرار گردد. اگر واكاری با تأخير انجام شود گياهان اصلی و گياهان واكاری شده از رشد يكسان برخوردار نخواهند بود. در مورد گياهان چندساله نظير يونجه و درختان ميوه واكاری را در سال دوم نيز می توان انجام داد.

وجین

از بين بردن علف هاي هرز را با استفاده از وسايل مكانيكي « وجين » مي نامند. وجین یکی دیگر از مراحل آماده سازی زمین کشاورزی است. چنانچه علفهای هرز كنترل نشوند عملكرد گياهان به شدت كاهش خواهد يافت.

در كشتهای ردیفی معمولاً عمليات وجين را با عمليات سله شكنی و خاکدهی پای بوته و گاهی کوددهی به طور همزمان و توأمان با وسايلی نظير كولتيواتور و انواع دندانه و غيره انجام مي دهند.

خاک دادن

یکی دیگر از عملیات پس از آماده سازی زمین کشاورزی و کاشت گیاه خاک دادن است. در بسياري از گياهان نظير ذرت ، توتون ، نيشكر ، پنبه ، بادمجان و ….. كه شاخ و برگ زيادي دارند به منظور افزايش مقاومت آن ها در مقابل باد و در گياهاني نظير سيب زمينی ، چغندرقند ، بادام زمينی ….. به منظور افزايش خاك اطراف بوته و در كرفس به منظور سفيد ماندن قاعده دمبرگ و ….. بايد پای بوته ها را خاك داد.

در عمليات خاك دادن پاي بوته بايد دقت شود كه خاك نرم شده به طور يكنواخت اطراف گياه را بپوشاند. در كشت هاي رديفي در ادامه عمل كولتيوار از شيارزن ها استفاده مي شود. در مزارع كوچك اين عمل با دست و به كمك بيل و كج بيل و يا بيلچه صورت مي گيرد.

قیم زدن

براي سرپا نگه داشتن گياهان پابلند ، پرشاخ و برگ و كم استقامت نظير لوبيای پابلند و نخودفرنگی و بوته های گل در گلدان و همچنين در خزانه ي نهال های پیوندی برای حفاظت پيوندك سبزشده، و درختان تازه كاشته شده از خطرات وزش باد شديد آن ها را با ريسمان به قطعه چوب يا فلزي كه در كنار گياه در خاك فرو مي كنند مي بندند. به اين عمل « قيم زدن » مي گويند.

براي جلوگيري از پوسيده شدن انتهاي قيم ها در خاك، قبل از فروكردن در زمين آن ها را قيراندود می كنند و يا قيم هاي چوبي را « نيم سوز » می نمايند. براي جلوگيری از ساييده شدن گياه به قيم بهتر است گياه با ريسمان در دو يا سه نقطه به شكل ∞ بسته شود. در كشت خيار درختي و گوجه فرنگی در زير پلاستيك برای قائم نگه داشتن بوته از نخ كه در حكم قيم است، استفاده مي شود.