شانکر باکتریایی درختان میوه ، شناخت و راههای مبارزه

بیماری شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار در انواع درختان هسته دار از جمله آلو ، بادام ، زردآلو ، هلو ، گیلاس ، انجیر و …. گزارش شده است. اين بيماری باعث كاهش كميت و كيفيت محصول و مرگ درختان هسته دار می گردد.

معمولا درختان جوان و درختانی که تحت شرایط نامطلوب رشد می کنند نسبت به درختان مسن و درختانی که در شرایط بهینه رشد می کنند به این بیماری حساستر هستند. در مقالات قبل با بیماری شپشک آردآلود و راههای درمان آن آشنا شدیم در این مقاله با نحوه کنترل بیماری شانکر آشنا می شویم.

بروز شانكر ( زخم ) و ترشح صمغ باعث زوال درخت شده و بتدریج با پیشرفت بیماری نهایتا منجر به خشک شدن درختان هسته دار می گردد. همچنین در برخی باغها در ابتدای فصل رشد جوانه ها پس از باز شدن خشک می شوند و مقداری صمغ در محل آنها ترشح می شود.

این بیماری باعث كاهش محصول ، ضعف و نهايتا خشک شدن درختان آلوده می گردد. براساس بررسیهای انجام شده این علایم مربوط به بیماری شانکر باکتریایی درختان هسته دار می باشد. با انجام اقدامات مدیریتی ، انجام هرس به صورت صحیح و سم پاشی به موقع امکان کنترل بیماری و کاهش خسارت آن وجود دارد.

عامل بیماری شانکر باکتریایی درختان

عامل بیماری شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار باکتری syringae. pv syringae Pseudomoans می باشد. باکتری عامل بیماری در پوست بافتهای بیمار در حاشیه شانکرها ، در جوانه های به ظاهر سالم و یا در سیستم آوندی گیاه زمستان گذرانی می کند. شیوع بیماری اغلب با دوره طولانی سرما و هوای مرطوب توام با سرمازدگی دیررس بهاره همراه است.

در بهار بخصوص در شرایط سرد و مرطوب باکتری تکثیر شده و از محلهای زمستان گذرانی خارج و از طریق باد و باران در باغ پراکنده می شود. باکتری ها عمدتا از طریق زخمهای هرس و نواحی آسیب دیده از سرمازدگی در پاییز و زمستان و همچنین در زمان ریزش برگها در پاییز زمانی که زخمهای محل ریزش برگها تازه هستند وارد گیاه می شوند.

پس از عفونت ، باکتری تکثیر شده و اگر به جوانه های جانبی برسد باعث مرگ جوانه می شود. شانکرها بتدریج در محل جوانه های آلوده ایجاد می شوند. شانکرها در زمستان گسترش کمی داشته اما دوباره در بهار با فعالیت باکتری گسترش یافته و شانکرهای ایجاد شده نرم و اسفنجی همراه با ترشح صمغ هستند.

علائم بیماری شانکر باکتریایی درختان

علائم بیماری شانکر باکتریایی درختان هسته دار در ابتدا بصورت شانکرهای کوچک همراه با ترشح کمی صمغ روی شاخه های قدیمی دیده می شود. با گذشت زمان شانکرها از نظر اندازه و تعداد ، در نقاط مختلف گیاه افزایش پیدا می کند و ترشح صمغ نیز زیاد می شود بطوری که در برخی موارد کل درخت را فرا می گیرد.

در زیر پوست محل شانکر بافت گیاه قهوه ای رنگ می شود و شانکر در طول سالیان توسعه پیدا می کند و بوی ترشیدگی نیز از شانکرها استشمام می شود.

در برخی موارد جوانه های آلوده در ابتدای فصل قهوه ای شده و با صمغ پوشیده می شود. بتدریج در طی فصل ، شاخه های آلوده خشک می شوند. این خشکیدگی در درختان ضعیف سریعتر رخ می دهد. بنابراین با گسترش بیماری در نهایت کل درخت خشک می شود.

عامل بیماری شانکر باکتریایی درختان میوه در بعضی مواقع میوههای سبز و برگها را نیز آلوده می کند. در اثر آلودگی روی میوه ها لکه های کوچک ، قهوه ای تا سیاه و آب سوخته که باعث بدشکلی میوه می شود مشاهده می گردد.

همچنین در اثر آلودگی برگها لکه های کوچکی به قطر 2 تا 4 میلی متر بر روی برگهای آلوده ظاهر می شود. این لکه ها اغلب دارای حاشیه زرد هستند. البته لازم به ذکر است به دلیل کمبود رطوبت علایم روی برگ و میوه به ندرت دیده می شود.

پیشگیری و مبارزه با بیماری شانکر باکتریایی درختان میوه

1 – تهیه نهال سالم : شانکر باکتریایی درختان هسته دار توانایی ایجاد آلودگی در تمام مراحل زندگی درختان را دارد. در نتیجه امکان بروز آلودگی در نهالستانهایی که اصول بهداشتی رعایت نمی شود وجود دارد. بنابراین خرید نهال باید از مراکز دارای گواهی معتبر انجام شود. ضروری است اکیدا از خرید نهال فاقد برچسب از تولیدکنندگان متفرقه و توزیع کنندگان نامعتبر در کنار خیابانها خودداری شود.

2 – اعمال مدیریت مناسب : بطور کلی عوامل خسارتزا از جمله بیماری شانکر باکتریایی درختان هسته دار در درختانی که ضعیف هستند خسارت گسترده و شدیدتری ایجاد می کند. بنابراین تغذیه مناسب و کوددهی براساس نتایج آزمایشات خاک و برگ ، آبیاری مناسب و کافی در باغات بر اساس نیاز آبی درخت ، مبارزه به موقع با سایر آفات و بیماریها و انجام عملیات هرس مناسب به میزان زیاد در کاهش خسارت بیماری موثر است. همچنین درختان خشک شده در اثر بیماری شانکر باکتریایی درختان باید بریده و سوزانده شوند.

3 – تراشیدن زخمهای روی تنه : تراشیدن زخمهای موجود بر روی شاخه و تنه درخت در محل آلودگی با چاقوی تمیز و ضدعفونی شده یکی از روش های مبارزه با بیماری شانکر باکتریایی درختان میوه می باشد. برای اینکار ابتدا چاقوی پیوند و وسایل هرس را با محلول وایتکس به نسبت 1 به 9 با آب رقیق شده است ضدعفونی نمایید. تراشیدن زخمها تا رسیدن به بافت سالم و برداشته شدن تمام بافتهای قهوه ای و بیمار باید ادامه یابد. محل زخم هرس با مخلوط بردو 4 درصد پوشانده شود.

4 –عملیات هرس : یکی از عملیاتهای مهم در مبارزه با شانکر باکتریایی درختان هرس مناسب است. کلیه عملیات هرس شاخه ها باید در زمستان که تراکم باکتری کم است در مواقعی که بارندگی وجود ندارد و قبل از سم پاشی درخت انجام گردد.

شاخه های آلوده به بیماری که با ترشح صمغ مشخص هستند حدود 10 سانتیمتر پايینتر از آخرین محل آلودگی هرس و سوزانده شوند. در کلیه موارد بلافاصله پس از انجام هرس محل زخم های هرس با چسب باغبانی یا با رنگ لاتکس سفید حاوی سموم و مواد ضدعفونی‌کننده پوشانده شود. وسایل هرس را با محلول وایتکس موجود در بازار که با 9 حجم آب رقیق شده است ضدعفونی نمایید.

5 –سمپاشی : ضروری است درختان هسته دار در دو نوبت یکی در پاییز بعد از ریختن برگها و دیگری بسته به شرایط محیطی در زمستان و یا بهار قبل از تورم جوانه ها محلول پاشی شوند. محلول پاشی با استفاده از مخلوط بردو یک درصد و یا اکسی کلرورمس يا بردوفيكس سه در هزار انجام شود.

طرز تهيه مخلوط بردو

براي تهيه يک هزار ليتر از مخلوط بردو 4 درصد ، مقدار چهل كيلوگرم سولفات مس را در دویست ليتر آب در ظرف پلاستيكی يا استيل حل نمايید. در صورتیکه از آب گرم استفاده شود حل شدن راحت تر انجام می شود. سپس 40 كيلوگرم آهک را با مقدار كمی آب خيس كرده و در ظرف ديگری ریخته و ضمن هم زدن حجم آن را با افزودن آب به 800 ليتر برسانید.

ضمن بهم زدن ، محلول سولفات مس را به آرامی روی دوغاب آهک اضافه کرده و پس از دو دقيقه هم خوردن تركيب بردو آماده مصرف است. نكته مهم در كاربرد مخلوط بردو برای مبارزه با بیماری شانکر باکتریایی درختان میوه اينست كه بايد بصورت تازه مورد استفاده قرار گيرد و مقدار مورد نیاز از این مخلوط با توجه به تعداد درختان تهیه گردیده و در همان روز مصرف شود. همچنین پس از اتمام سم پاشی مخزن سم پاش و سایر قسمتها کامل شسته شود.

منبع : کتاب شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار