روش سریع پوساندن کودهای دامی

یکی از پرکاربردترین کودهای مورد استفاده در کشاورزی کودهای دامی است. کودهای دامی علاوه بر تامین عناصر مورد نیاز گیاهان و درختان باعث افزایش ماده آلی خاک نیز می شود. ولی استفاده از کودهای دامی بدون پوساندن مشکلات زیادی را برای باغداران و کشاورزان ایجاد می کند. در ادامه ابتدا به مضرات مصرف کود حیوانی تازه می پردازیم سپس نحوه فراوری کودهای دامی را بیان می کنیم.

کود چیست ؟

هر نوع ماده معدنی ، آلی یا بیولوژیک که دارای عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان باشد را کود می گویند. مصرف کود باعث افزایش حاصلخیزی خاک ، افزایش میزان محصول و افزایش کیفیت محصول می شود. کودهای معمولا به 2 دسته کودهای شیمیایی و کودهای آلی تقسیم می شوند. کودهای آلی منشا طبیعی دارد مانند کودهای سبز ، کود کمپوست ، کود ورمی کمپوست و کود حیوانی.

کودهای دامی معمولا به کودهای اطلاق می شود که منشا آن حیوانات اهلی باشند این شامل پرندگان نیز می شود. کودهای حیوانی به 4 گروه کود گاوی ، گوسفندی ، اسبی و مرغی تقسیم می شوند. کودهای دامی از مدفوع حیوانات همراه با كاه كلش مورد استفاده در بستر آن ها تشيكل شده است. این کودها به دو بخش جامد و مایع تقسیم می شوند. بخشی زیادی از کود را قسمت جامد تشکیل می دهد به صورتی که قسمت جامد کود در حدود 3 برابر قسمت مایع آن وزن دارد.

نقش کودهای دامی در خاک

• به دلیل وزن پایین باعث سبک شدن و تهویه مناسب خاکهای رسی و سنگین می شوند.
• استفاده از کودهای دامی باعث افزایش چسبندگی ذرات خاک و بالا رفتن ظرفیت نگهداری آب در خاک های سبک و شنی می شود.
• مصرف کودهای دامی باعث افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی خاک و متعادل شدن اسیدیته خاک می شود.
• استفاده از کودهای حیوانی موجب افزایش باکتری ها و میکروارگانیسم های خاک می شود.
• مصرف کودهای دامی کاملا پوسیده باعث کاهش آفات گیاهی می گردد.
• استفاده از کودهای دامی باعث بهبود شرایط فیزیکی خاک های شور و قلیایی و افزایش آبشویی این خاکها می شود.

انواع کودهای دامی

قبل از بررسی روش پوساندن کودهای دامی ابتدا با انواع کودهای دامی آشنا می شویم. کودهای دامی به دو دسته کودهای گرم و کودهای سرد تقسیم می شوند. کودهای گرم شامل کود گوسفندی و اسبی و کود سرد نیز شامل کود گاوی می شود.

کود گاوی

کود گاوی نسبت به سایر کودها دارای رطوبت بالاتری بوده و همچنین در حین تجزیه گرمای زیادی تولید نمی کند و دیرتر می پوسد و به همین دلیل به آن کود سرد می گویند. این کود برای مصرف در زمین های سبک و شنی مناسب است. به دلیل نوع تغذیه گاو معمولا این کودهای دارای علف هرز کمی می باشند.

کود گوسفندی

کود گوسفندی نسبت به کود گاوی و اسبی قویتر است این کود جزء کودهای گرم و خشک است. در حین پوساندن کودهای دامی گوسفندی گرمای زیادی تولید می شود. این کود برای تقویت خاک های سنگین مناسب است.

مود اسبی

کود اسبی جزء کودهای گرم و خشک می باشد این کود حاوی ازت زیاد است و برای اصلاح خاک های سنگین مفید است. از کود اسبی معمولا در کاشت گیاهان گلدار ، صیفی جات و سبزیجات و گیاهان با رشد سریع و طول عمر کوتاه استفاده می شود. این کود به دلیل نوع تغذیه اسب دارای مقادیر زیادی علف هرز می باشد.

کود مرغی

کود مرغی سرشار از مواد غذایی است و مصرف زیاد آن باعث سوختگی ریشه گیاه می شود بنابراین در حین مصرف آن باید با احتیاط عمل کرد.

میزان مصرف کودهای دامی

پوساندن کودهای دامی سبب کاهش مصرف آنها می شود. میزان مصرف کودهای دامی به نوع خاک و نوع گیاه و میزان پوسیده شدن بستگی دارد. یکی از مزیت های استفاده از کودهای دامی پوسیده همین موضع است که هرچه مقدار پوسیدگی کود افزایش یابد به همان نسبت میزان مصرف آن کمتر شده و حتی ممکن است به نصف نیز کاهش بیابد.

مقدار مورد نیاز کود در باغات میوه بسته به نوع و اندازه درخت و شرایط خاک بین 15 تا 45 تن در هکتار است. روش های مختلفی برای استفاده از کود دامی وجود دارد دو روش پر کاربرد ، استفاده از کانال کود و چالکود است. البته پخش کود در بین ردیف های درختان و سپس مخلوط کردن آن بوسیله شخم یا دیسک از دیگر روش های استفاده از کود دامی می باشد.

معایب استفاده از کودهای دامی غیر پوسیده

کود دامی دارای مقادیر زیادی بذر علف های هرز می باشند و اگر بدون پوساندن ، کودهای دامی را به خاک اضافه کنیم شاهد افزایش علف های هرز خواهیم بود. علف های هرز علاوه بر رقابت با ریشه گیاهان و درختان در جذب آب و مواد غذایی سبب تولید مواد سمی نیز می شوند. به علاوه اینکه وجود علف ها هرز باعث افزایش آفات و بیماری های گیاهی نیز می شوند زیرا این علف ها میزبان تعداد زیادی از آفات و بیماریهای گیاهی هستند. عمل پوساندن سبب از بین رفتن قوه نامیه علف های هرز شده و آنها دیگر قادر به رشد نیستند.

در بعضی از باغات باغداران کودهای دامی را بدون عملیات پوساندن درون چالکود یا کانال کود می ریزند به دلیل پوسیده شدن کودهای دامی ، داخل کانال کود گرمای زیادی تولید می شود. در این شرایط ریشه درختان برای مدتی قادر به ورود به درون توده و مصرف آن نیست.

عملیات پوساندن کودهای دامی با مصرف نیتروژن ( ازت ) همراه است یعنی باکتری ها و میکرو ارگانیسم های که در این فرایند نقش دارند طی عملیات پوساندن احتیاج به نیتروژن دارند. حال اگر کودهای دامی تازه را به خاک اضافه کنیم باکتری ها مقداری از نیتروژن در دسترس گیاه را مصرف می کنند و در نتیجه درخت دچار کمبود ازت خواهد شد.

کودهای دامی غیر پوسیده دارای مقادیر زیادی از قارچها و میکروارگانیسم های بیماری زا است که ممکن است برای افرادی که در حال استفاده از این کودها هستند ایجاد بیماری کند. در اثر عملیات پوساندن کودهای دامی مقدار بسیار زیادی از این عوامل بیماری زا در طی فرایند از بین خواهند رفت و خطرات بیماری زایی آن به شدت کاهش پیدا می کند.

روش پوساندن کودهای دامی

روش های متفاوتی برای پوساندن کودهای حیوانی بیان شده است. در بعضی از روش ها کود را در محلی انباشته کرده و در بعضی از روش ها چاله ای حفر کرده و کودها را درون چاله ریخته و می پوسانند به این مورد روش بنگلور می گویند. اشتباه بزرگی که بسیاری از باغداران انجام می دهند این است که تصور می کنند اگر کود دامی برای مدتی در یک مکان ریخته شده و بماند پوسیده می شود که این دیدگاه کامل غلط و دور از واقعیت می باشد.

کود دامی باید تحت شرایطی خاص بوسیله باکتری ها و میکرو ارگانیسم های خاص پوسانده شوند. برای پوساندن کود می توان از روش زیر استفاده کرد :

ابتدا کودهای را بر روی هم انباشته می کنند به طوری که عرض توده حدود 3 متر و ارتفاع نیز 1/5 متر باشد. سپس به ازای هر تن کود حدود 25 کیلوگرم کود اوره 46% اضافه کرده و سپس کود را بوسیله آب مرطوب می کنیم. رطوبت توده کود نباید زیاد باشد ( حدود 50 الی 60 درصد ) و به اصطلاح کود خیس نباشد. برای فهمیدن این موضوع مقداری از کود را در دست گرفته و فشار دهید اگر آبی از آن خارج نشد رطوبت کود مناسب است.

وجود رطوبت به تکثیر و رشد باکتری ها و میکرو ارگانیسم های موثر در عمل پوساندن کودهای دامی کمک می کند. درادامه حدود یک چهارم کود ، کاه و کلش به توده اضافه می کنیم. در مرحله بعد سطح توده را با یک لایه نازک از خاک می پوشانیم. در شرایطی که احتمال بارندگی وجود دارد یا در مناطقی مثل شمال ایران که بارندگی مداوم وجود دارد. برای جلوگیری از نفوذ آب باران درون توده و شسته شدن مواد و عناصر غذایی آن می توان روی کود را با پلاستیک پوشاند.

دمای مرکز توده نباید از 75 درجه سانتی گراد بالاتر رود. بنابراین بعد از گذشت حدود 3 الی 4 هفته کود باید کاملا زیرو رو شود. تا تهویه بهتر انجام شده و دما بالاتر نرود. در حین زیرو رو کردن کودها اگر توده خشک شده بود مقداری آب به آن اضافه می کنیم. برای این کار می توان از پمپ های سمپاشی استفاده کرد. بعد از گذشت 2 تا 4 ماه ( بسته به شرایط ) کود کاملا پوسیده شده و آماده استفاده است.

در بعضی از روش ها برای پوساندن کود دامی از گوگرد نیز استفاده می کنند . برای این کار به ازای هر 10 تن کود دامی از 500 کیلوگرم گوگرد و 10 – 6 کیلوگرم باکتری تیوباسیلوس استفاده می شود. گوگرد خواص زیادی دارد از جمله آن خاصیت ضد قارچی و کاهش دهندگی PH است.

البته امروزه در بعضی از روش های پوساندن کودهای دامی از موادی مانند زئولیت و میکرو ارگانیسم های EM برای فراوری کودهای دامی نیز استفاده می شود. میکرو ارگانیسم های موثر یا به اختصار EM ترکیبی از میکرو ارگانیسم های احیا کننده مفید است که در طبیعت آزادانه موجود هستند. این مواد مقاومت طبیعی خاک ، گیاهان ، آب ، انسان و حیوانات را افزایش می دهد. EM به طور قابل توجهی کیفیت و باروری خاک و همچنین رشد و کیفیت محصولات را بهبود می بخشد.

زئولیت دارای منشا طبیعی بوده این ماده دارای قابلیت تبادل کاتیونی بالا و ساختمان مستحکم است. زئولیت با جذب نیتروژن کودهای دامی از هدر رفت ازت موجود در این کودها چه به صورت آبشویی و چه به صورت خروج آمونیاک جلوگیری می کند. یکی از موادی که در حین عمل آوری کودهای دامی استفاده می شود زئولیت است. این ماده شرایط را برای فعالیت میکرو ارگانیسم های هوازی فراهم می کند.

چگونه بفهمیم کود دامی کاملا پوسیده شده است

برای اینکه متوجه شویم عملیات پوساندن کودهای دامی موفقیت آمیز بوده و کود پوسیده شده یا خیر نشانه های وجود دارد :

• کود دامی پوسیده شده بدون بو است یعنی بود تند کودهای حیوانی را نمی دهد.
• کود حیوانی پوسیده کاملا نرم است.
• اگر دست خود را داخل توده حیوانی پوسیده ببریم گرمای درون آن را احساس می کنیم.
• در اثر پوسیده شدن رنگ کود نیز روشنتر می شود و هرچه کود بیشتر بپوسد رنگ آن روشنتر می شود.

مقایسه کودهای دامی