بیماری موزائیک انجیر ، علائم و راههای مبارزه

بیماری موزائیک انجیر مخربترین بیماری درختان انجیر محسوب می شود که متاسفانه در سالهای اخیر خسارات زیادی به باغات انجیر وارد کرده است. بیماری موزاییک انجیر یک بیماری ویروسی است که چندین گونه مختلف از ویروس ها در آن دخالت دارند. ویروس های

• FMV ( fig mosaic virus )
• FLV ( fig latent virus )
• FLMV-1
• FBV ( fig badna virus )

از عوامل ایجاد این عارضه هستند که به نظر می رسد ویروس FMV بیشترین نقش را در ایجاد بیماری موزاییک دارد.

علائم بیماری موزائیک انجیر

علائم در برگها

نشانه های بیماری در برگ ها به صورت لکه های کوچک سبز تیره و یا سبز کم رنگ که دارای طرح موزائیکی هستند ظاهر می گردد. طرح ها معمولا در بین رگبرگها دیده می شود و رگبرگها را شامل نمی شود. گاهی این لکه ها دارای حاشیه محو هستند. لکه های سبز کم رنگ در بين علائم این بیماری معمول تر است.

در برخی برگها لکه ها نسبتا کوچک اند و به صورت یکنواخت در سطح و حاشیه برگ پراکنده شده اند. اما در برخی دیگر از برگ ها لکه ها بزرگتر می باشند. بیشتر لکه ها ، سبز روشن تا زرد و به صورت پراکنده و یا با الگوی معین بوده که به تدریج با زمینه سبز رنگ برگ مخلوط می شوند.

برگهای درختان مبتلا غالباً تغییر شکل داده و باریک می شوند. علائم بدشکلی در برگها ، به صورت طیف متنوعی از نظر شکل و اندازه می باشند ولی عموما بدشکلی بصورت پیچش و یا کوچک ماندن برگ ها ظاهر می شود.

علائم در میوه ها

بیماری موزائیک انجیر موجب ریزش شدید میوه قبل از رسیدن می شود. در درختان مبتلا به بیماری موزائیک معمولا میوه ها از حد طبیعی کوچکترند و دارای شکل طبیعی نیستند و علائم بدشکلی را نشان می دهند. میوه های انجیر مبتلا به بیماری موزاییک ممکن است لکه هایی به رنگ زرد کم رنگ داشته باشند. لکه ها بر روی میوه ها ممکن است حلقوی و یا به صورت نوارهای طولی باشند.

حساسیت گونه های مختلف نسبت به بیماری موزاییک انجیر

گونه انجیر خوراکی کاریکا ” ficus carica ” اصلی ترین میزبان بیماری موزائیک انجیر می باشد که تعداد زیادی از واریته های آن حساس به این بیماری هستند. البته این بدان معنی نیست که سایر گونه از ابتلا به این بیماری مصون هستند. ولی باید توجه داشت که شدت علائم تا اندازه ای در گونه های مختلف متفاوت می باشند. مثلا درختان انجیر سیاه نسبت به درختان انجیر زرد نسبت به این بیماری حساس تر اند. برای آشنایی با انواع گونه های انجیر مقاله انواع درخت و میوه انجیر را مطالعه بفرمایید.

ناقلین بیماری موزائیک درخت انجیر

ناقل اصلی بیماری موزائیک انجیر کنه ای است از خانواده اریوفید ” Eriophyidae ” به نام ” کنه اریوفید انجیر ” Aceria ficus که درصد بالایی از جمعیت آن (حدودا ۷۰٪ ) می توانند بیماری را منتقل کنند. دیگر ناقلین بیماری موزائیک انجیر شته ها و شپشک ها هستند که در انتقال این بیماری از درختان آلوده به درختان سالم می توانند موثر باشند.

قابلیت انتقال می تواند بعد از گیرش بوسیله کنه با یک دوره کوتاه نهفتگی ۶ تا ۷ ساعته بین زمان گیرش و انتقال رخ دهد و کنه ها بعد از 7 – 6 ساعت براحتی می توانند بیماری را انتقال دهند.

روش انتقال بیماری موزائیک انجیر

هر دو کنه های نابالغ و بالغ اریوفید می توانند ویروس موزاییک انجیر را از جوانه های انتهایی و سطح زیرین برگهای مبتلا کسب کنند. کنه ها قابلیت انتقال را حتی بعد از پوست اندازی نیز دارند. همچنین کنه های بالغ می توانند ویروس را پس از گیرش از درختان آلوده برای مدت بیش از ۱۰ روز در دمای اتاق و ۲۰ روز در دمای °5c حفظ کنند.

بیماری موزائیک انجیر بوسیله اندامهای رویشی ( ساقه و برگ ) و همچنین از طریق پیوند می تواند منتقل شود. اما قابلیت انتقال بوسیله بذر را ندارد.

پراکنش جغرافیایی موزائیک انجیر

بیماری موزائیک درخت انجیر دارای پراکنش جغرافیایی وسیعی است و در هر جا که انجیر کشت می شود می تواند حضور داشته باشد. این بیماری در مناطقی که هیچ گونه علائم موزاییکی در درختان آن منطقه وجود نداشته نیز دیده شده است.

این عارضه تاکنون در مناطق مختلف جهان از جمله آمریکای شمالی ، آمریکای جنوبی ( آرژانتین و شیلی ) ، اروپا ( انگلیس ، اسپانیا ، ایتالیا ، آلمان و …. ) ، استرالیا ، هند ، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از جمله مراکش ، الجزایر ، تونس ، لیبی ، سوریه ، ترکیه و اردن مشاهده شده است.

بیماری موزاییک اولین بار در ایران در سال 1338 از نواحی ورامین ، گرگان ، مازندران و گیلان دیده شده است. در سال 89 علائمی از موزائیک انجیر در استان تهران ( شهر ورامین ) و استان لرستان ( شهر خرم آباد ) و استان مرکزی ( شهر ساوه ) نیز گزارش شده است.

در مردادماه ۱۳۹۳ علائم این بیماری در منطقه کرفت و آبسرد شهرستان جهرم مشاهده شده است. علت شیوع این بیماری در استان فارس که تا قبل از سال ۹۳ سابقه نداشته است آوردن قلمه های درختان انجیر آلوده و کاشت آنها و نیز استفاده از پیوندک درختان آلوده بر روی درختان انجیر سالم بوده است.

مبارزه با بیماری موزائیک انجیر

• استفاده از پایه ها و قلمه های سالم می تواند یک روش مؤثر جهت کنترل بیماری موزاییک انجیر باشد.
• نابود کردن فوری تک درختان آلوده در باغات به منظور جلوگیری از گسترش بیماری.
• مراقبت مداوم نهالستانها و نابود کردن نهالستانهای آلوده به منظور جلوگیری از انتقال بیماری موزائیک به سایر مناطق
• مواظبت مداوم باغات انجیر به ویژه باغات جدید به منظور جلوگیری از انتشار بیماری
• خرید نهال از نهالستانهای مطمئن و غیر آلوده که در این مورد لازم است نهالستانها زیر نظر یک مرجع علمی و با کادر مجرب قرار گیرد.
• گرما درمانی ، با در معرض قرار دادن نهال انجیر ریشه دار آلوده در دمای ۳۸ درجه سلسیوس به مدت ۸ هفته و سپس بریدن نوک قسمتهای هوایی به طول ۳ تا ۴ سانتی متر و ریشه دار کردن آنها تحت شرایط رطوبت نسبی بالا در گلخانه.
• خودداری از کاشت درختان انجیر سیاه گلابی شکل به علت حساسیت شدید این نوع انجیر به بیماری موزائیک انجیر
• یکی از روش های مبارزه با بیماری موزاییک انجیر کنترل جمعیت کنه های اریوفید می باشد.
• از بین بردن علف های هرز در باغات انجیر نیز یکی دیگر از روش های جلوگیری از گسترش کنه های و سایرحشرات ناقل است.
• ضد عفونی ابزار کار باغبانی مانند قیچی باغبانی ، چاقو ، اره و . . . با الکل یا آب واکتس % 10 نیز در کنترل بیماری موزائیک انجیر می تواند بسیار موثر باشد.
• خوداری از رفت و آمد از باغات و نهالستانهای آلوده به باغات سالم، با توجه به اینکه احتمال انتقال بیماری با دست و لباس و سایر ابزار وجود دارد.
• هیچ گونه مبارزه شیمیایی موثر در از بین بردن ویروس موزائیک انجیر وجود ندارد و تنها امید برای مبارزه با این بیماری کنترل جمعیت کنه ناقل بیماری است. استفاده از کنه کشهای تجاری می تواند سطح جمعیت کنه ناقل بیماری را کاهش دهد، اما ریشه کن کردن آنها احتمالا ناممکن است. به هر حال، می توان با استفاده از یک روش تلفیقی شامل استفاده از پایه ها و قلمه های سالم و گواهی شده عاری از ویروس و همچنین کنترل شیمیایی کنه ناقل نرخ شیوع این بیماری را در باغ کاهش داد.