علائم بیماری شانکر انجیر ، و راههای مبارزه با آن

بیماری شانکر یا خشکیدگی شاخه انجیر با پیشرفت خود روی تنه باعث خشک شدن ناگهانی درخت می شود. این بیماری مختص درخت انجیر نیست و در گیاهان مختلف شامل درختان میوه ( پسته ، بادام ، گردو ، زردآلو ، لیموترش ، گریپ فروت و لیمو شیرین و … ) ، محصولات زراعی ، گیاهان زینتی و درختان جنگلی نیز دیده می شود.

علائم بیماری شانکر انجیر

عامل بیماری یک نوع قارچ به نام ” phomopsis sp ” است که از محل زخم های هرس به درخت وارد شده و باعث آلودگی درخت انجیر می شود. این نوع قارچ به آرامی بین پوست و بافتهای چوبی گسترش پیدا می کند.

قارچ در زمانی که گیاه در حالت رکود و خواب زمستانه است به سرعت شانکرهای پیش رونده ایجاد می کند. علائم بیماری شانکر انجیر در سال اول شروع آلودگی ، به زحمت دیده می شود و فقط تغییر رنگ ناچیزی در پوست ایجاد می کند.

علامت بیماری از سال دوم آلودگی به بعد بسیار واضح و به صورت حلقه هایی که هر کدام نمایانگر یک سال از فعالیت قارچ روی شاخه آلوده است نمایان می گردد. این حلقه ها کم و بیش به شکل بیضی دیده می شوند. مهم ترین علامت این بیماری مشاهده صمغ روی تنه و شاخه ها می باشد. پوست درخت انجیر در محل آلوده شکافته می‌شود و صمغی بد بو از محل شکاف خارج می گردد.

برگ های که بر روی شاخه های آلوده به شانکر قرار دارند به طور واضح کوچکتر و رنگ پریده هستند. شانکر با گسترش خود طی سالیان متمادی تمام قطر شاخه آلوده را احاطه کرده و در طول تابستان باعث مرگ ناگهانی شاخه می شود.

مناطق انتشار

بیماری شانکر درخت انجیر در استان فارس شهرستان های استهبان ، نی ریز ، جهرم ، کازرون ، فیروز آباد و داراب مشاهده شده است. این بیماری همچنین در انگلستان و فرانسه ، برزیل ، کالیفرنیای آمریکا انتشار پیدا کرده است.

میزان پیشروی بیماری در ماههای مختلف

بین ماه های مختلف سال از لحاظ حساسیت درخت به بیماری اختلاف وجود دارد به طوری که کمترین میزان حساسیت درخت نسبت به بیماری شانکر در فصل تابستان به دلیل کاهش فعالیت قارچ عامل بیماری در این فصل است.

از اوایل پاییز میزان حساسیت درختان بالا رفته و تا اواخر بهار ادامه دارد به طوری که در ماههایی از سال که متوسط دمای محیط 25 درجه سانتی گراد است ( یعنی دمای بهینه رشد قارچ ) فعالیت و میزان پیشروی بیماری شانکر انجیر نیز افزایش پیدا می کند.

راه های انتشار بیماری

بیماری شانکر انجیر قادر به حمله به شاخه های سالم نیست این آلودگی از محل زخم ناشی از فعالیت حشرات ، هرس ، سرمازدگی و یا آفتاب سوختگی و زخم های ناشی از عوامل مکانیکی وارد بافت درخت می شود. البته این زخم باید تازه باشد چون اگر کهنه شود قارچ دیگر نمیتواند نفوذ کند. قارچ به آرامی بین پوست و بافتهای چوبی گسترش یافته و سرانجام باعث مرگ شاخه آلوده می شود.

بیماری شانکر انجیر بوسیله بارندگی گسترش پیدا می کند. در طول فصل زمستان این قارچ ها توسط بارانهای شدید از روی شاخه ها و تنه های درخت شسته شده و هرجا که زخمی ایجاد شده باشد می تواند جوانه زده و آلودگی جدیدی ایجاد کند. زخمهای تازه به دلیل دارا بودن رطوبت و دمای ایده ال برای قارچ، محل مناسبی برای رشد و تکثیر آنها است.

قیچی هرس و اره که جهت بریدن یک شاخه آلوده مورد استفاده قرار می گیرد، ممکن است آنچنان به قارچ آغشته شده باشند که تا چندین هرس دیگر قارچ را بطور مستقیم روی زخمهای باز منتقل کند. گونه های مختلفی از حشرات ، سوسکهای پوستخوار و پرندگان نیز می توانند به انتشار قارچ ها کمک کنند. البته قارچ می تواند از محل زخم برگ نیز وارد گیاه شود. قارچ در شاخه های آلوده هرس شده و رها شده روی زمین به بقای خود ادامه می دهد.

مبارزه با بیماری شانکر انجیر

اقدامات بهداشتی

1 – انتخاب قلمه سالم بدون داشتن بیماری شانکر برای تکثیر درخت

2 – تقویت درخت با انواع کود های شیمیایی و دامی

3 – به کار بردن ارقام کم هرس

4 – هرس هرچه سریعتر شاخه های مرده یا آلوده

5 – از بین بردن شاخه های آلوده بعد از هرس و رها نکردن آنها روی خاک : از بین بردن کامل شاخه های آلوده هرس شده یا خارج کردن آنها از باغ نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا قارچ می تواند بر روی آن به بقای خود ادامه دهد. در صورتی که شاخه های آلوده از بین برده نشود مدت ۴ سال طول می کشد تا کاملا پوسیده شوند که در این مدت عامل بیماری می تواند بوسیله عوامل طبیعی مانند باد یا حشرات به درختان سالم سرایت کند.

6 – ضدعفونی ابزار هرس با الكل یا آب واکتس % 10 : ضدعفونی ابزار هرس اهمیت ویژه ای دارد، زیرا مهم ترین عامل انتقال آلودگی به زخمهای جدید به شمار می رود. اگر هرس در فصل بارندگی صورت گیرد وسایل هرس به شدت به قارچ آلود می شوند.

7 – به تاخیر انداختن هرس تا پایان فصل زمستان : برای مبارزه با بیماری شانکر انجیر در چند سال اخیر جنبه های دیگری از مدیریت هرس نیز مورد توجه قرار گرفته است. که مهمترين آنها زمان هرس است. همان طور که گفته شد قارچ زمانی که درخت انجیر در خواب زمستانی و دوران رکود است به سرعت پیشرفت می کند.

شواهد نشان می دهد که هرس کردن در زمانی که درخت در حال بیرون آمدن از خواب زمستانی هستند یعنی در اواخر زمستان یا اوایل بهار راهی جهت کاهش شدت بیماری می باشد. بنابراین برای کنترل بیماری شانکر توصیه می شود که هرس دیر و حتی الامکان در بهار صورت گیرد. آزمایشات نشان می دهند که اگر هرس در ماه های بهمن، اسفند و فروردین صورت گیرد میزان آلودگی به ترتیب برابر با ۵۸٪ ، ۴۲٪ و ۲۷٪ است.

8 – تراشیدن تنه ها و شاخه های آلوده و مالیدن سم با برس و در انتها پوشاند محل با چسب با غبانی

مبارزه شیمیایی با بیماری شانکر انجیر

برای مبارزه با بیماری شانکر انجیر می توان زخمهای ایجاد شده در هنگام هرس را پس از گذشت یک شبانه روز با مخلوط بردو (۵۰ – ۶ – ۶) به همراه مواد چسباننده سمپاشی کرد. سمپاشی باید به حدی کامل باشد که تمام محلهای برش پوشانده شوند.

سم پاشی بعد از هرس، هرگونه آلودگی که احتمالا توسط قیچی باغبانی یا اره انتقال یافته را از بین برده و همچنین به صورت یک پوشش شاخه ها را در مقابل آفتاب سوختگی محافظت می کند. وجود یک ماده چسباننده در مبارزه با بیماری شانکر انجیر مفید است، زیرا ممکن است در اثر گذشت زمان پوشش ایجاد شده از بین برود.

پوشاندن سطح مقطع شاخه ها بعد از هرس با کلاهک های پلاستیکی محکم و با دوام به کاهش ۶۰ درصدی بیماری منجر می شود. مالیدن خمیر بردو توام با محلول ۱٪ از قارچ کش Tag قبل از نصب کلاهکهای پلاستیکی احتمال ابتلا درخت انجیر به بیماری را ۷۶٪ کاهش می دهد. البته می توان قارچ کش را نیز به تنهایی ولی با غلظت ۴٪ برای کنترل بیماری استفاده کرد.