بیماری سفیدک سطحی انگور و نحوه کنترل و مبارزه با آن

سفیدک سطحی انگور که به سفیدک حقیقی یا سفیدک پودری مو نیز معروف است شایع ترین و مخرب ترین بیماری انگور است و بسیاری از ارقام آن را تحت تأثیر قرار می دهد. سفیدک سطحی در اغلب نواحی کاشت انگور ایران وجود داشته و حدود 55 تا 60 درصد تاکستان های کشور به این بیماری مبتلا هستند. بیماری سفیدک انگور می تواند در تمام مراحل رشد به درخت خسارت وارد کند و کمیت و کیفیت محصول را پایین آورد.

بیماری سفیدک پودری در صورت فراهم شدن شرایط محیطی مناسب بیش از هر بیماری دیگری به انگور خسارت وارد می کند. قارچ عامل این بیماری می تواند تمام قسمت های سبز مو را مورد حمله قرار دهد آن را ضعیف نموده و از رشد مو جلوگیری کند و موجب کاهش شدید وزن محصول تاکستان شود تا جایی که ممکن است یک خوشه برای خوردن باقی نماند.

مبداء این بیماری آمریکا بوده که از آنجا بوسیله قلمه به اروپا و آسیا سرایت کرده است. البته گونه های دیگر این بیماری بر روی درختان بید ، تبریزی ، نارون و درخت زیتون نیز دیده شده است.

علائم بیماری سفیدک سطحی انگور

قارچ عامل بیماری سفیدک انگور به تمام قسمتهای سبز گیاه میزبان مثل شاخه ها ، برگها ، خوشه ها ، پیچکها و میوه حمله می کند. قارچ روی قسمتهای مورد حمله در ابتدا به شکل لایه و قشر آرد آلودی به رنگ سفید دیده شده که این قشر بتدریج به رنگ خاکستری در می آید.

علائم روی میوه

خسارت اصلی بیماری سفیدک سطحی انگور روی خوشه های مو می باشد. علائم بیماری روی میوه بصورت ترک برداشتن و خشک شدن حبه ها ظاهر می شود. این قارچ روی حبه های نارس را به صورت پودر سفید رنگی می پوشاند و حبه های آلوده ترش و نارس باقی مانده و ترک می خورند.

علت بوجود آمدن ترک این است که چون قارچ فقط در سطح خارجی غوره و حبه ها فعالیت دارد پوست میوه رشد کافی نداشته ولی قسمتهای داخلی به رشد خود ادامه می دهند و در نتیجه عدم تعادل رشد بین پوست و گوشت میوه بوجود آمده و باعث بروز ترکها و شکاف هایی در سطح پوست میوه می شود.

در اثر فعالیت قارچ سفیدک انگور در حبه های رسیده تر آن بخشی از پوست میوه که دارای میسلیوم قارچ است رشد نمی کند در حالی که سایر قسمت ها به رشد طبیعی خود ادامه می دهند در نتیجه حبه ترک برداشته و گوشت و دانه آن بیرون می ریزد.

پس از شکاف برداشتن میوه ، دیگر ارگانیسمها به صورت انگل در محل شکاف فعالیت نموده و باعث فساد سریع و در نتيجه خشک شدن حبه ها می شوند. در این موقع از خوشه های بیمار بوی مخصوص کفک زدگی به مشام می رسد. حبه انگورهای سیاه مثل ارقام پیچ کاشمر شاخی مشهد و پیرقلی مشهد در اثر ابتلا به این بیماری رنگ خود را از دست می دهند و هنگام برداشت ظاهری مات و لکه دار خواهند داشت.

علائم روی برگ

بیماری سفیدک سطحی انگور ابتدا به صورت لکه های سفید رنگ در سطح فوقانی برگ ظاهر می شود و سپس پوشش آردی شکلی روی آن را می پوشاند. اگر بیماری تشدید شود در شرایط گرم و خشک قسمت زیرین برگ به طرف بالا لوله می شود. در روی برگها در نتیجه بروز بیماری و صدماتی که به سلولهای اپیدرمی وارد می شود علائم زردی به تدریج ظاهر شده و در نتیجه برگ های آلوده زودتر از موعد می ریزند.

علائم روی شاخه

در اثر بیماری سفیدک سطحی انگور روی شاخه ها ، لکه های گرد یا بیضوی بوجود می آید که قسمتهای سبز شاخه با پوشش قارچ پوشیده می شود. علت لکه های سفید روی برگ انگور فعالیت قارچ سفیدک انگور است. در صورتی که حمله بیماری خیلی شدید باشد رشد سر شاخه ها بکلی متوقف شده و درخت کوچک می ماند. لکه های موجود در سطح سر شاخه ها بتدریج قهوه ای رنگ می شوند.

اگر روی خوشه های گل دهنده هنگام باز شدن گلها قارچ حمله نماید. در این صورت تمام قسمتهای خوشه یکپارچه از قارچ پوشیده و سفید رنگ می شوند و در این حالت اصلا حبه تشکیل نمی شود. گلهای مورد حمله سیاه شده و می ریزند. گاهی ممکن است قسمتی از خوشه مبتلا و قسمت دیگر سالم باقی بماند.

چرخه بیماری

از رشته های میسلیومی پس از مدتی کنیدیوفرها که اندامهای غیر جنسی قارچ می باشند خارج می شوند. این کنيديوفرها به صورت عمودی بر سطح گیاه میزبان قرار دارند و روی آنها کنیدیهای قارچ تشکیل می شود. روی هر پایه تعدادی کنیدی که معمولا 5 تا 8 عدد می باشد بصورت زنجیر بدنبال هم قرار گرفته است.

کیندیها در حرارتهای پایین شروع به جوانه زدن کرده ولی بهترین درجه حرارت برای آنها بین 26 تا 28 درجه سانتیگراد می باشد. در این موقع هر چه رطوبت بالاتر باشد رشد قارچ سریعتر می باشد. در شرایط مناسب رشد قارچ عامل سفیدک انگور در مدت 3 تا 6 روز عمل جوانه زدن تکمیل می شود.

قارچ زمستان را به صورت کلیستوتسیوم و رشته های میسلیوم در روی سر شاخه ها می گذراند در بهار سال بعد قارچ تولید کنیدیفور و کندی نموده و به محض آنکه درجه حرارت محیط 4 تا 5 درجه سانتی گراد رسید شروع به جوانه زدن می کنند. حرارتهای بالاتر از ۳۰ درجه سانتیگراد برای جوانه زدن کنیدیها نامساعد است و در این درجات حرارت دیگر کنیدیها نمی توانند جوانه بزنند.

وجود رطوبت بالا امری لازم و ضروری برای رشد قارچ نمی باشد، بطوریکه قارچ سفیدک انگور در مناطق خشک نیز به رشد و نمو خود ادامه می دهد. معمولا قارچ از رطوبت نسبی حدود ۲۵ % می تواند فعالیت خود را آغاز نماید. بنابراین می بینیم که این بیماری بر خلاف سفیدک داخلی انگور در تمام مناطق خشک می تواند دارای فعالیت باشد.

کنترل بیماری سفیدک سطحی انگور

• برای کنترل بیماری سفیدک انگور هنگام احداث تاکستان جدید به خصوص در مناطقی که بیماری سفیدک پودری خسارت بار است تا حد امکان محلی انتخاب شود که هوا به خوبی جریان داشته و بوته ها در معرض تابش خورشید قرار گیرند.
• در مناطقی که به لحاظ اقلیمی امکان پذیر است هنگام احداث باغ از سیستم هرس پاچراغی یا روسیمی (کوردون) استفاده شود. در این صورت هوا در لابه لای اندام های هوایی به خوبی جریان می یابد و دریافت نور خورشید بیشتر می شود. به این ترتیب شرایط برای توسعه بیماری سفیدک سطحی انگور نامساعد می گردد.
• از آن جا که قارچ عامل بیماری سفیدک پودری در سطح شاخه های سال قبل زمستان گذرانی می کنند لذا لازم است پس از هرس بهاره و حذف این شاخه ها ، کلیه شاخه ها و برگ هرس شده جمع آوری و سوزانده شوند.
• تعادل در کوددهی ، آبیاری و اجتناب از دادن کودهای ازته بیش از نیاز مانع خسارت بالای این بیماری می شود.
• برای کنترل بیماری سفیدک پودری انگور از بین بردن علف های هرز برای تهویه مناسب تاکستان توصیه می شود.
• در صورت امکان، استفاده از ارقام مقاوم در هنگام احداث تاکستان جدید مانع از مصرف قارچکش در مراحل بعد برای کنترل بیماری می شود . ارقام محلی قره شانی، آغ شانی و قره شیره در آذربایجان غربی و ارقام خلیلی، الدرق در تبریز و ارقام کشمشی و کوپک بوغان در مشکین شهر به بیماری سفیدک سطحی انگور مقاوم تشخیص داده شده اند.

مبارزه شیمیایی با بیماری سفیدک سطحی انگور

• گوگرد یکی از قارچ کش های مؤثر برای مبارزه با بیماری سفیدک سطحی انگور است و به علت پایین بودن قیمت، یکی از پرمصرف ترین قارچ کش ها علیه این بیماری می باشد.
• گوگرد در برخی شرایط آب و هوایی محدودیت مصرف دارد. گوگرد در دمای بین 25 تا 30 درجه سلسیوس بیشترین کارایی را داشته و در دمای کمتر از 18 درجه سلسیوس در کنترل سفیدک پودری تأثیری کمی دارد. مصرف گوگرد در دمای بالاتر از 30 درجه سلسیوس ممکن است باعث گیاه سوزی شده و در دمای 35 درجه سلسیوس یا بالاتر به هیچ وجه توصیه نمی شود.
• گوگرد معمولاً به شکل گَرد یا پودر وتابل استفاده می شود که فرم گَرد آن مناسب مناطق دارای آب و هواي خشک و فرم پودر وتابل آن مناسب مناطق مرطوب است.
• مناطقی که سم پاشی اول و دوم مصادف با دمای پایین منطقه است لازم است از قارچ کش های آلی مثل پنکونازول و هگزاکونازول استفاده گردد.
• برای مبارزه با این بیماری سفیدک پودری انگور از سولفور گوگرد میکرونیزه 60 تا 90 کیلوگرم در هکتار – سم دینوکاپ 1 در هزار – سم هگزاکونازول 0/25 در هزار یا پنکونازول 0/125 در هزار می توان استفاده کرد.

زمان گردپاشی گوگرد

بطور کلی می توان با استفاده از روش سمپاشی از آلودگیهای اولیه سفیدک سطحی انگور جلوگیری نمود. مساله مهم این است که اگر سمپاشی بموقع انجام گیرد معمولا در مناطقی که آلودگی زیاد است قبل از باز شدن گلها و جوانه ها باید اقدام به یک سمپاشی نمود تا از پیشروی و فعالیت میسلیوم های خواب سال قبل که معمولا در کنار جوانه مخفی هستند جلوگیری نمود

در هر حال به محض بروز اولین آثار بیماری بهتر است سمپاشی شروع شود تا اینکه از انتشار بیماری سفیدک سطحی انگور بتوان به نحو مؤثر جلوگیری کرد.

برای مبارزه با بیماری سفیدک انگور از سموم گوگردی به صورت پودر گوگرد ، گل گوگرد ، گوگردهای قابل حل در آب و یا از قارچکش کاراتان می توان استفاده نمود. دفعات سمپاشی یا گرد پاشی در یک منطقه آلوده که سابقه بیماری در آنجا موجود است به شرح زیر می باشد :

گرد پاشی نوبت اول : موقعی که جوانه ها بطول ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر رشد کرده اند. در این موقع از گل گوگرد به میزان ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم در هکتار می توان استفاده کرد

گردپاشی نوبت دوم : موقعی که جوانه ها به گل نشسته اند. در این موقع 30 تا 50 کیلو گرم گل گوگرد در هکتار برای مبارزه با بیماری سفیدک سطحی انگور مورد نیاز است.

گردپاشی نوبت سوم : در مرحله ای که غوره ها تشکیل شده و دانه بسته اند در این موقع با توجه به میزان رشد بوته ها در مزرعه بایستی حدود 50 تا 80 کیلوگرم گل گوگرد در هکتار مصرف کرد.

باید توجه کرد هرچه هوا گرمتر شود اثر گوگرد سریعتر و بهتر خواهد بود ولی خطر سوختگی گیاه هم بیشتر می شود اجرای یک هرس صحیح به طوری که شاخه های آلوده را که دارای لکه های قهوه ای می باشد حذف شود کمک موثری به از بین بردن منبع اولیه بیماری سفیدک انگور می کند.