بر انجیر و نحوه گرده افشانی انجیر

عدم گرده افشانی و ریزش میوه انجیر

بعضی از گونه های انجیر احتیاج به گرده افشانی دارند و اگر گرده افشانی انجیر صورت نگیرد میوه انجیر بارور نشده و شروع به ریزش می کنند. یکی از گونه های انجیر که نیاز به گرده افشانی داشته انجیر نوع ازمیر است. این نوع از انجیر احتیاج به گرده افشانی توسط گونه دیگر انجیر به نام caprifig ( بر انجیر ) را دارند.

پس علت اصلی ریزش میوه انجیر عدم گرده افشانی است. البته گونه انجیر معمولی و سان پدرو احتیاج به گرده افشانی ندارند. برای آشنایی با چگونگی گرده افشانی درخت انجیر مقاله نحوه گرده افشانی درخت انجیر را مطالعه بفرمایید.

بر انجیر و گرده افشانی انجیر

انواع انجیر caprifig در مناطق مختلف رشد کرده و نامگذاری متفاوتی دارند. ممکن است این گونه انجیر با یک نام در یک منطقه معروف باشد ولی در مناطق دیگر با نام دیگری خوانده شود. در شهرستان استهبان این رقم از انجیر به نام « بَر » مصطلح است. ولی در مناطق دیگر نام آن متفاوت می باشد به عنوان مثال در مناطقی مانند کوار و فیروز آباد به نام « کتک » و در شهرستان کازرون به این گونه ، « دک » گفته می شود.

درخت ” بَر انجیر ” از گونه های خاص فیکوس ( ficus ) هستند که از آنها برای گرده افشانی انجیر خوراکی نوع ازمیر استفاده می شود. میوه های درخت بر غیر خوراکی هستند. میوه بر انجیر نهنجی آبدار و گوشتی است که در بر دارنده گل های نر و گل های ماده خامه کوتاه است.

در میوه بر انجیر گلهای نر در ناحیه نزدیک به سوراخ ته میوه واقع شده اند و گل های ماده با خامه کوتاه در بقیه قسمت داخلی میوه قرار دارند. گل های ماده حامل تخمدان هستند و زنبور گرده افشان تخم های خود را درون تخمدان این گل ها قرار می دهد.

درون میوه انجیر خوراکی گل های ماده خامه بلند وجود داشته و این گلها سطح داخلی میوه های انجیر خوراکی را می پوشانند. برای بارور کردن گل های ماده میوه درخت انجیر خوراکی از میوه درخت بر استفاده می شود. عمل تلقیح و گرده افشانی درخت انجیر بوسیله زنبوری به نام بلاستوفاگا ( blastophoga ) صورت می گیرد.

درخت انجیر بر در سال معمولاً سه محصول تولید می کند : محصول زمستانه ، محصول بهاره ، محصول پائيزه

محصول زمستانه

این محصول در فصل پائیز بر روی شاخه هایی که در همان سال رشد کرده اند تشکیل می شوند. در طول فصل زمستان به صورت خفته باقی مانده و در اواخر زمستان یا در اوایل بهار می رسند. میوه های این محصول در صورتی که لارو زنبورهای انجیر در آن جای گزینند بر روی درخت خواهند ماند. بنابراین وجود زنبورهای کامل شده در داخل گل ها جهت بقای میوه بر روی درخت ضروری است.

در زمان آماده شدن میوه های محصول زمستانه برای پذیرش زنبور بلاستوفاگا جهت تخم گذاری، زنبورهای ماده بالغ از میوه بر پاییزه خارج شده و پس از خروج بلافاصله وارد میوه های زمستانه می شود و در داخل تخمدان گل های ماده تخم گذاری می کنند.

سپس این تخم ها تبدیل به لارو شده و نوزادان زنبور بلاستوفاگا به شکل لارو زمستان را در درون تخمدان گل ها می گذرانند. این لاروها در اسفندماه به شفیره تبدیل می شوند، در هنگام رسیدن میوه زمستانه زنبورهای بالغ و کامل شده از داخل میوه های این محصول جهت تخم گذاری و آغاز نسل جدید خارج می شوند و آنگاه وارد میوه های بهاره می شوند.

در طول زمستان چنانچه درجه حرارت بسیار پائین برود میوه های این محصول آسیب دیده و از بین می روند. یخبندان 4- تا 7- درجه به میوه های زمستانه خسارت وارد می کند.

از آنجا که لارو زنبور بلاستوفاگا درون میوه های این محصول زمستان گذرانی می کنند با بروز چنین یخبندان هایی و با از بین رفتن میوه های زمستانه چرخه زندگی این زنبورها که در باروری و گرده افشانی میوه های انجیر خوراکی ضروری هستند به پایان می رسد.

برای رفع این مشکل باید در هنگام گرده افشانی محصول بهاره ” بر ” اقدام به ورود میوه های رسيده نواحی دیگر به منطقه سرما زده کرد تا با آوردن نسل جدید از زنبورهای بلاستوفاگا این چرخه را مجددا برقرار ساخت.

محصول بهاره

این میوه ها که از جوانه های خفته شاخه های سال قبل حاصل می شوند در اوایل بهار آغاز به رشد می کنند و در خردادماه یا اوایل فصل تابستان می رسند. میوه های بهاره ” بر ” به عنوان منبع گرده افشانی انجیر های خوراکی نوع ازمیر مورد استفاده قرار می گیرند.

از نظر علمی میوه هایی که دارای زنبورهای بلاستوفاگا هستند « انسکتی فروس » و آنهایی که دارای زنبور نیستند « پلن فروس » نامیده می شوند. میوه های پلن فروس اگرچه دارای گرده می باشند چون عامل انتقال گرده یعنی زنبور بلاستوفاگا را ندارند از نظر باغبانی ارزش چندانی ندارند و به طور کلی بدون استفاده می مانند.

زنبورهایی که از میوه محصول زمستانه بر انجیر خارج می شوند وارد محصول بهاره می گردند و پس از رسیدن میوه های این محصول در خرداد یا اوایل تابستان از آنها جهت گرده افشانی انجیر خوراکی استفاده می شود.

زمانی که زنبورهای میوه بهاره از استیول میوه خارج شده و به دنبال محصول پاییزه برای تخم گذاری می گردند به طور ناخواسته وارد میوه انجیر خوراکی شده و عمل گرده افشانی انجیر خوراکی را انجام می دهند.

محصول پاییزه

در بررسی زنبور بلاستوفاگا که به عنوان عامل گرده افشانی انجیر مورد مطالعه قرار گرفت مشخص شد پس از تخم گذاری زنبورهای نسل بهاره در تخمدان گل های ماده میوه های پاییزه، این تخم ها از اوایل تابستان تا مهرماه رشد کرده و به زنبورهای بالغ تبدیل می شوند. تعداد و اندازه این نوع میوه ها در مقایسه با میوه های بهاره ، کمتر و کوچکتر بوده و در طول شهریور می رسند.

زنبورها از میوه محصول بهاره بر خارج شده و جهت تخم گذاری وارد میوه محصول پائیزه می شوند و پس از رسیدن این میوه ها، زنبورها از آنها خارج و وارد محصول زمستانه می شوند و درون تخمدان گل های آنها تخم گذاری می کنند.

ولی به دلیل بروز فصل سرما و نامساعد بودن شرایط محیطی در طی زمستان، لارو حاصل از تخم ها درون تخمدان میوه زمستانه ، زمستان گذرانی کرده تا در بهار سال بعد پس از بلوغ و جفت گیری، در میوه بهاره مجددا تخم گذاری کنند.

به این ترتیب زنبورهای انجیر مرتباً با خروج از میوه یک محصول و ورود به میوه های محصول دیگر و تخم گذاری این چرخه را تکرار می کنند و به این طریق به حفظ نسل خود ادامه می دهند و در حین این انتقال با حمل کردن گرده گل های انجیر و انتقال آن به میوه دیگر باعث گرده افشانی انجیر و در نتیجه تشکیل میوه می شود.