انواع هرس درختان ، هرس هرمی ، جامی ، شلجمی ، کوردون

از انواع روشهای هرس درختان می توان هرس فرم ، باردهی ، تربیت درخت به شکل هرمی ، شلجمی ، جامی ، کوردون ، پاچراغی و غیره را نام برد. قبلتر در مقاله آموزش هرس کردن درختان با چگونگی هرس درخت آشنا شدیم. در این مقاله به صورت مفصل در مورد انواع هرس درختان بحث خواهیم کرد.

اگر پس از احداث باغ میوه، نهالهای کاشته شده به حالت طبیعی خود رها شوند و هیچ دخالتی در رشد و شاخه بندی طبیعی آن ها صورت نگیرد شاخه های مزاحم و پر پیچ و خم در داخل تاج درخت رشد کرده و به دلیل متراکم شدن تاج درخت و سایه اندازی شاخه های بالایی هیچ نوری به قسمتهای وسط و پایین درخت نخواهد رسید.

در چنین شرایطی شاخه ها به تدریج خشک شده و از بین می روند. باردهی درخت نیز کاهش پیدا کرده و میزان محصول و کیفیت آن پایین خواهد آمد. علاوه بر این ، مشکل سال آوری و تناوب باردهی نیز بروز می کند، به طوری که درخت در یک سال میوه های زیاد و ریز تولید کرده و در سال بعد تولید ناچیزی خواهد داشت و یا بدون بار خواهد بود. بنابراین برای رشد و باردهی درخت هرس درختان از اهمیت بالایی برخوردار است.

در صورتی که اگر در اولین سال کاشت ، به درختان فرم و شکل مطلوب داده شده و با ادامه رشد به طور منظم و مداوم هرس شوند قادر خواهیم بود که با ایجاد یک چارچوب محکم و مناسب امکان باروری سالیانه همراه با کیفیت مطلوب میوه را فراهم کنیم. بنابراین لزوم اجرای صحیح عملیات تربیت درخت جهت ایجاد شکل و فرم مناسب و انجام هرس به موقع درختان به منظور باردهی منظم و مطلوب ضروری است.

تعریف هرس

قطع کردن و حذف قسمتهای مختلف درخت مانند شاخه ، برگ ، گل ، میوه ، پوست و ریشه به طور کامل یا به صورت جزیی برای ایجاد فرم و اسکلت درخت یا افزایش رشد و باروری آن را هرس گویند.

مزایای هرس درخت

1.  نگهداری اندازه درخت در حد مطلوب و جلوگیری از رشد بیش از حد و تراکم بالای شاخه ها
2. حذف شاخه های خشکیده ، بیمار ، ضعیف و شکسته
3. حذف شاخه های روی هم افتاده و خمیده
4. توزیع مناسب شاخه ها در کلیه جهات با انجام انواع هرس درختان
5. دادن فرم و اسکلت مناسب به درخت
6. شکل سازی و فرم دادن به گیاهان و درختان زینتی نظیر انواع سروها ، شمشادها ، چنار ، بید مجنون ، نارون چتری و ….
7. خلوت کردن قسمت داخلی درخت که در نتیجه سبب چرخش بهتر هوا داخل شاخه ها ، دریافت بیشتر نور توسط شاخه های داخلی تاج و کاهش مقاومت در برابر باد می گردد.
8. تحریک گلدهی و میوه دهی در درختان و درختچه ها : در این حالت شخص هرس کار می بایست در مورد فیزیولوژی درخت ، شناخت انواع جوانه ها ، نحوه گلدهی (روی شاخه های فصل جاری ، یکساله ، دوساله و ….) و نحوه رشد و نمو درخت مورد نظر اطلاعات کافی داشته باشد به عنوان مثال درختچه توری و پیروکانتا اگر به صورت غیر اصولی هرس شوند تا چندین سال تولید گل و میوه نخواهند کرد.
9. ایجاد تعادل بین اندام های رویشی و سیستم ریشه
10. متعادل کردن بار میوه در درختان مثمر و جلوگیری از سال آوری
11. افزایش کیفیت میوه با هرس مناسب درختان
12. جوان سازی درختان و درختچه های مسن : ( عکس العمل درختان مختلف در مقابل هرس جوانسازی بسیار متفاوت بوده و برخی واکنش مثبت و برخی واکنش منفی نشان می دهند. به هر حال قبل از اقدام به چنین عملی می بایستی مطالعات و بررسی های اولیه به صورت دقیق انجام گیرد و این عمل به صورت تدریجی و طی چند سال و تحت نظر متخصص و کارشناس امر انجام می شود و از هرس های شدید و یکباره به منظور جوان سازی درخت جدا خودداری شود. )
13. استفاده از انواع روشهای هرس درختان به منظور محدود کردن رشد گیاه برای تسهیل عملیات باغی مانند شخم زدن ، سمپاشی و برداشت میوه

بررسی انواع هرس درختان

هرس را می توان از نظر زمان، شدت عمل و هدف مورد نظر به شکل زیر تقسیم بندی نمود :

1 – انواع هرس درختان از نظر زمان هرس

زمان هرس درختان بستگی به نوع درخت ، نوع هرس و آب و هوای منطقه دارد که در مورد هر یک از درختان باید جداگانه بحث شود. بیشتر درختان خزان پذیر را در هنگام به خواب رفتن آنها از اواخر پاییز تا اوایل بهار هرس می کنند. درختانی همچون گیلاس و آلو را در تابستان هرس می کنند تا خطر ابتلای آنها به بیماری هایی نظیر برگ نقره ای (Silver leaf) کاهش یابد.

درختان افرا و راش بر اثر هرس از محل زخم خود شدیدا شیرابه ترشح می کنند بنابراین ، اواخر پاییز زمان مناسبی برای هرس آنهاست. سوزنی برگان نیز به دلیل ترشح شدید شیرابه بهتر است در پاییز هرس شوند. به طور کلی زمان هرس درختان میوه از زمان ریزش کامل برگ درخت و با عبور از سرمای شدید زمستان شروع و قبل از بیدار شدن درخت در اواخر زمستان به پایان می رسد.

هرس سیاه یا زمستانه

انجام این هرس از زمان ریزش برگها تا بیدار شدن درختان امکان پذیر است. در باغات وسیع برای اینکه هرس به موقع در تمام سطح باغ انجام شود اواخر پاییز کار هرس را شروع می کنند.

بسته به نوع درخت و شرایط آب و هوایی منطقه زمان هرس زمستانه تفاوت هایی دارد. مثلا به دلیل حساس بودن هلو نسبت به سرما ، این گیاه اواخر زمستان هرس می شود. در حالیکه درخت سیب را می توان در اوایل زمستان هرس کرد. همچنین در مناطق سردسیر ، هرس زمستانه در اواخر زمستان و در مناطق گرمسیر در اوایل زمستان انجام می گیرد.

در مناطق سردسیر ، هرس زود هنگام درختان خطر سرمازدگی شاخه ها را در بردارد. بنابراین اواخر زمستان که شرایط آب و هوایی مناسب است بهترین زمان برای هرس درختان میوه در مناطق سرسیر می باشد.

هرس فرم ، هرس ریشه و حذف شاخه های خشک و بیمار و آفت زده از انواع هرس درختان است که در این محدوده زمانی انجام می گیرد. در این زمان حرکت شیره پرورده بسیار کند می باشد و مواد غذایی در تنه درخت ذخیره می شود و مشکل خاصی برای گیاه به وجود نمی آید.

هرس تابستانه یا سبز

پس از هرس زمستانه فعالیت درخت آغاز می شود و اعضای مختلف درخت رشد و نمو خود را از سر می گیرند. در طول دوران رشد و نمو ، اندام های زائد و بدون مصرف و مزاحم نیز در بعضی از درختان رشد کرده و مقدار زیادی از انرژی مواد غذایی در درخت را صرف نشو و نمای خود می کنند و در نتیجه موجب تضعیف درخت می شود.

از اعضای مهم می توان پاجوش هایی که اطراف ریشه و یا ساقه و تنه به وجود می آیند را نام برد که در هرس سبز باید نسبت به قطع کردن آنها اقدام نمود. هرس سبز را می توان بر روی شاخه هایی که رشد و نمو آنها در اواسط تابستان برای برخی از گونه ها و یا اوایل پاییز برای گونه های دیگر به پایان رسیده است انجام داد.

تجربه نشان داده است که عملیات هرس تابستانه درختان میوه روی شاخه بهتر است در اواسط تابستان انجام شود؛ زیرا در این موقع از سال مواد ذخیره ای درخت به مصرف رسیده و زمان ذخیره سازی مواد آلی در اندامهای آن است. هرس برگ، گل، ریشه، میوه و حذف نرک ها و پاجوشها، ایجاد زخم روی پوست ساقه و قطع انتهای شاخه های سریع الرشد از جمله انواع هرس تابستانه درختان هستند.

هرس سبز باعث حذف قسمتی از شاخ و برگ های درخت شده و به این ترتیب تهویه گیاه را تسهیل می نماید. در این صورت برگ ها و اعضای مختلف گیاه می توانند از نور خورشید حداکثر استفاده را بنمایند و این موضوع باعث افزایش کیفیت میوه خواهد شد. افزایش نفوذ نور در درخت بر انگیزش گلهای سال بعد نیز اثر مثبت دارد.

هرس تابستانه به عنوان هرس مکمل در مورد بعضی از درختان میوه از جمله انگور ، هلو ، انجیر و درختان سیب پاکوتاه انجام می شود. هرس تابستانه بیش از هرس زمستانه باعث کاهش رشد درخت می شود بنابراین ترجیحا باید سبک و خفیف انجام شود.

2 – انواع هرس درختان از نظر شدت هرس (The types of pruning)

از نظر شدت ، هرس به سه نوع ضعیف ، شدید و متوسط تقسیم می شود. اگر پس از هرس مقدار شاخه باقیمانده کمتر از شاخه حذف شده باشد هرس را شدید و برعکس این حالت هرس را ضعیف می گویند. در صورتی که مقدار شاخه حذف شده تقریبا برابر با مقدار شاخه باقیمانده باشد هرس از نوع متوسط است.

شدت هرس درخت بستگی به عوامل زیر دارد :

• به نوع درخت (عکس العمل درختان مختلف در مقابل شدت هرس بسیار متفاوت خواهد بود)
• سن درخت
• چگونگی هرس در سال های گذشته
• وضعیت موجود تاج درخت
• هدف از اجرای عملیات هرس
• نوع هرس ( حذف و یا سرزنی شاخه ها )

سرزنی نوک شاخه ها یا سرشاخه زنی (Heading back)

یکی از انواع روش های هرس درختان سرزنی است. سرزنی عبارت است از حذف قسمت انتهایی شاخه ها که باعث می شود جوانه های جانبی زیر محل برش فعال شوند. در دراز مدت سرزنی باعث تولید گیاهی کوچکتر و متراکم نسبت به گیاه هرس نشده می شود.

در این نوع هرس فقط نوک نهال و یا شاخه ها را می زنند. هدف اصلی در این روش تربیت درختان ، متراکم ساختن تاج و تحریک شاخه دهی فرعی می باشد. با این نوع هرس درختان میوه می توان شاخه های اصلی را تحریک به ایجاد شاخه های فرعی در سال آتی نمود و بدین وسیله تاج درخت را طی چند سال ، پر شاخه و متراکم کرد (به منظور ایجاد فرم و سایه اندازی بیشتر)

معمولا در سالهای اولیه که هرس و تربیت نهال انجام می شود عمل سرشاخه زنی برای تشکیل فرم مناسب درخت انجام می گیرد ولی پس از باردهی سرشاخه زنی بسیار کم تر انجام شده و در هرس درختان بیشتر از حذف کامل شاخه ها استفاده می شود.

حذف کامل شاخه ها یا تنک کردن تاج (Thinning out)

در این نوع هرس درخت شاخه های درونی و شاخه های با زوایای نامناسب (زوایای بسته – دفرمه – آفت زده و بیمار) را از قسمت انتها حذف نموده و با این عمل تاج درخت خلوت می شود. به عبارت دیگر هدف این نوع هرس ، تنک کردن شاخه ها و کاهش تراکم تاج درخت می باشد. حذف کامل باعث بزرگتر شدن اندازه درخت شده اما شاخه ها در مقایسه با گیاه هرس نشده بیشتر باز هستند.

درختانی که حالت جارویی به خود گرفته اند و یا چند سالی هست که تربیت نشده اند بهتر است با این روش هرس شوند. این نوع هرس کردن درختان می بایستی طی ۲ الی ۳ سال و به صورت تدریجی انجام شود.

در درختان سیب و گلابی که گل و میوه بر روی شاخه های دو ساله تشکیل می شود حذف کامل شاخه انجام می شود زیرا سرشاخه زنی رشد شاخه های جدید را تحریک کرده و امکان بالغ شدن و تولید میوه به شاخه های یکساله داده نمی شود.

در هنگام حذف کامل شاخه ها ، باید دقت داشت که هر چه زاویه ای که شاخه با تنه و یا با شاخه حامل خود می سازد به زاویه قائمه (۹۰ درجه) نزدیک تر باشد ، این شاخه قوی تر بوده و رشد بهتری در سال آتی خواهد داشت و شاخه های با زوایای بسته نیز بهتر است حذف شود. عموما شاخه های با زوایای بسته مقاومتشان در مقابل سنگینی برف و طوفان ضعیف تر می باشد.

سرزنی هرس سبکتری نسبت به حذف کامل است. در هرس درختان میوه معمولاً ترکیبی از دو روش فوق استفاده می شود. در تربیت و هرس گیاهان باغی ، سرزنی به عنوان هرس اولیه و اساسی در شکل دهی و ایجاد تاج لازم است ، در حالی که انجام حذف کامل شاخه پس از ایجاد گیاه اهمیت دارد. در نهایت شاخه های خشک شده ، بیمار، ضعیف و متداخل را بایستی حذف کامل کرد.

3 – انواع هرس درختان از نظر هدف هرس

گاهی منظور و هدف از هرس ، ایجاد فرم مناسب برای درخت است که در این صورت هرس را هرس فرم می نامند. اما در صورتیکه منظور از هرس دخالت در چگونگی باردهی آن باشد ، هرس باردهی نام می گیرد. این دو نوع تربیت درختان میوه دارای انواع مختلفی هستند.

هرس فرم نهال

اولین نوع از انواع هرس درختان که بر روی نهال انجام می شود هرس فرم است. تربیت و فرم دهی بر روی نهال های جوان یک تا سه ساله انجام می شود. هدف از این نوع هرس ایجاد شکل و چهارچوب مناسب با توجه به طبیعت درخت است که بتواند عملکرد و کیفیت مناسبی را در آینده داشته باشد.

در هرس فرم دهی ابتدا نهال از ارتفاع مناسب سربرداری می شود. در سال بعد از بین شاخه های تولید شده تعدادی انتخاب و حفظ می شوند و بقیه به طور کامل حذف خواهند شد. در صورتی که نهال خریداری شده دارای شاخه های جانبی مناسبی بود نیازی به سربرداری ندارد.

شاخه هایی که انتخاب و حفظ می شوند باید در قسمتهای مناسبی از تنه اصلی قرار گرفته باشند. شاخه ها می بایست نسبت به یکدیگر دارای تقارن و زاویه مناسب باشند و همچنین فاصله مناسبی از هم دیگر و از تنه اصلی داشته باشند.

هرس فرم درختان بالغ

هرس فرم به دو دسته هرس فرم از نظر ارتفاع و هرس فرم از نظر شکل تاج دسته بندی می شود که البته هرس فرم تزئینی نیز در این دسته بندی قرار می گیرد. هرس فرم در سال های اول کشت نهال و هرس باردهی معمولا پس از تشکیل فرم و اسکلت آن انجام می گیرد.

الف – انواع هرس درختان از نظر ارتفاع

درختان از نظر ارتفاع به سه حالت پاکوتاه ، نیمه پاکوتاه و پابلند تربیت می شوند. در صورتیکه ارتفاع درخت از سطح خاک تا اولین شاخه اصلی کمتر از ۷۰ سانتیمتر باشد ، درخت به صورت پاکوتاه تربیت شده است. امروزه از این روش برای تربیت درختان پاکوتاه سیب و درختانی که پایه های ضعیفی دارند استفاده می شود.

در فرم نیمه پاکوتاه ، ارتفاع تنه درخت از سطح زمین حدود ۱۰۰ سانتیمتر است. در صورتیکه ارتفاع تنه بیش از ۱۰۰ سانتیمتر باشد به آن فرم پابلند اتلاق می شود. این فرم معمولا برای درختان انجیر ، گیلاس ، گردو و بادام مورد استفاده قرار می گیرد.

ب – انواع تربیت درختان از نظر شکل تاج

در تقسیم بندی انواع هرس درختان بر اساس فرم ، می توان نحوه تربیت درخت را براساس شکل تاج نیز تقسیم بندی کرد. معمولا درختان را از نظر شکل تاج به دو فرم گرد و پهن هرس می کنند. در فرم گرد ، تاج درخت در تمام جهات رشد یکسانی دارد. ولی در فرم پهن شاخه ها را وادار می کنند که در یک صفحه و عمود بر زمین رشد کنند.

انتخاب فرم تاج به عواملی مانند نور ، درجه حرارت ، نوع گیاه ، نوع پایه و میزان سرعت باد در منطقه بستگی دارد. اگر در فرم گرد شاخه مرکزی درخت حذف شود آنرا فرم گرد توخالی می گویند و اگر شاخه مرکزی باقی بماند به آن فرم گرد توپر می گویند. فرمهای هرمی و شلجمی از نوع توپر و فرم جامی از نوع توخالی می باشد. درختانی مانند مو به فرم خاصی هرس و تربیت می شوند که به آن فرم پاچراغی می گویند.

ب – 1 ) تربیت پر مانند

در درختانی که چیرگی انتهایی ( غلبۀ جوانۀ انتهایی ) شدید است، این نوع هرس انجام می شود که در این صورت می توان در قسمت پایین تنه ، شاخه ها را حفظ کرد. در واقع فرم درخت به صورت پر می باشد. این نوع تربیت بیشتر در سوزنی برگان از جمله سرو خمره ، کاج مشهد و سرو نقره ای کاربرد دارد.

ب – 2 ) تربیت استاندارد

در درختان بزرگ که چیرگی انتهایی شدید است این روش انجام می شود. در این روش تا ارتفاع ۲ متر از سطح زمین ، تمامی شاخه ها را حذف می کنیم. البته بر حسب نوع درخواست ، این ارتفاع بیشتر هم می شود. این نوع هرس درختان در نارون ، چنار ، توت ، زبان گنجشک ، عرعر و بید کاربرد دارد.

ب – 3 ) تربیت بوته ای

یکی دیگر از انواع هرس درختان میوه است. این نوع هرس کردن در درختان کوتاه که چیرگی انتهایی ضعیف است انجام می شود. در این روش حدود نیم متر از سطح زمین تمامی شاخه ها را حذف می کنند. این نوع تربیت برای درختان پراکنده در چمن کاری ها کاربرد دارد مانند هلو گل و سیب گل.

ب – 4 ) تربیت هرمی (Central leader)

هرس هرمی یکی از انواع هرس درختان است. در هرس هرمی پس از کاشت نهال یک شاخه را به عنوان شاخه لیدر در نظر می گیرند و اجازه می دهند نهال و یا درخت حالت طبیعی خود را حفظ کند. این شکل هرس بیشتر برای درختان نظیر تبریزی ، چنار و کاج تهران بکار می رود.

در این نوع هرس به درخت و یا نهال اجازه داده می شود که بطور طبیعی در حالی که شاخه مرکزی (شاخه لیدر) آن از شاخه های فرعی بلندتر است رشد نماید و هرس تنها محدود به حذف شاخه های فرعی اضافی و قطع شاخه های پایینی تنه تا ارتفاع دلخواه می گردد و به هیچ وجه شاخه لیدر نبایستی حذف شود.

درختانی که به این شکل تربیت می شوند به دلیل اینکه طول شاخه های فرعی پایینی آنها بیشتر از شاخه های فرعی بالاتر بوده شکل یک هرم یا مخروط به خود می گیرند و معمولا دارای ارتفاع نسبتا زیاد و قطر تاج نسبتا کم می باشند.

درختان تربیت شده به روش هرمی دارای ارتفاع نسبتا زیاد هستند لذا این نوع هرس برای درختان میوه که روی پایه های بذری پیوند شده اند مناسب نیست زیرا ارتفاع زیاد درخت عملیات باغبانی را مشکل می کند.

این روش یک از انواع هرس درختان است که مناسب ارقامی می باشد که بر روی پایه های پاکوتاه پیوند شده باشند چون درختانی که بر روی پایه های پاکوتاه پیوند شده باشند ارتفاع زیادی پیدا نمی کنند. به عنوان مثال فرم تربیت هرمی برای درختان سیب و گلابی پیوند شده روی پایه های پاکوتاه به کار میرود.

فرم اسپیندل که مشابه این روش است برای درختان میوه دانه دار ( سیب و گلابی ) و هسته دار ( گیلاس و آلو ) مناسب است. تفاوت فرم اسپیندل با روش هرمی در این است که در فرم اسپیندل به درخت اجازه داده نمی شود که از ارتفاع مشخصی (معمولا سه متر ) بلندتر شود و هر سال رشد آن کنترل می شود. به این منظور، شاخه مرکزی از کنار شاخهای ضعیف هرس میشود تا ارتفاع درخت کنترل شود.

فرم هرمی به 2 دسته تقسیم می شود. یکی فرم هرمی دوکی که در آن شاخه های اصلی به طور متناوب و با زاویه ۴۵ درجه روی تنه تنظیم شده اند و دیگری فرم هرمی چلچراغی که در این فرم شاخه های فرعی با فاصله کمتری از یکدیگر (حدود ۳۰ سانتیمتر) و به طور مجتمع روی تنه قرار می گیرند.

برای رسیدن به فرم هرمی دوکی به صورت زیر عمل می شود :

1 – در سال اول نهال را از فاصله ۷۰ – ۵۰ سانتی متری سطح خاک قطع می نماییم. در این صورت معمولا حدود ۶ جوانه روی نهال باقی می ماند. در سالهای بعد هرس تنها به حذف شاخه های فرعی اضافی و شاخه های پایین تنه محدود می شود.

2 – در سال دوم جوانه ها رشد کرده و شاخه های فرعی را تشکیل می دهند. به هنگام هرس، شاخه اصلی را همانند سال قبل به گونه ای هرس می کنیم که حامل ۶ جوانه باشد و شاخه های فرعی را طوری قطع می کنیم که تنها 1/4 از طول آن باقی بماند.

3 – در سال سوم عمیات هرس را مانند سال دوم انجام می دهیم. ارتفاع درخت با این فرم به حدود ۴ متر می رسد. بیشتر درختان غیر مثمر به این فرم تربیت می شوند. اما درختان مثمر را نیز می توان به فرم هرس دوکی تربیت کرد. درختان پرورش یافته به این فرم قوی و مستحکم خواهند بود.

 ب – 5 ) تربیت شلجمی (Modifild Leader)

یکی از پرکاربردترین انواع هرس درختان میوه هرس به صورت شلجمی است. در این شکل تربیت ، هیچ شاخه ای مداوما حالت لیدر (پیشاهنگ یا مرکزی) به خود نخواهد گرفت و به مجرد اینکه شاخه ای بر دیگر شاخه ها مسلط و از آنها بزرگتر شود و حالت پیشاهنگی به خود گرفت باید انتهای آن را قطع کرد و پیشاهنگی را به شاخه های دیگر واگذار کرد.

این روش تربیت باعث می شود که درخت در تمام جوانب خود دارای شاخه های قوی شود و در برابر فشارهای خارجی نظیر برف و طوفان مقاومت و تحمل بسیار بالایی از خود نشان دهد. در هرس شلجمی درختان پس از آنکه نهال ترکه ای شد ، سر آن را در فاصله حدود 180 – 150 سانتی متر از سطح زمین و در فصل خواب قطع می کنیم.

این نهال در سال بعد در طول فصل رشد ، تعدادی شاخه فرعی تولید می کند. در زمستان سال بعد ۳ الی ۵ شاخه فرعی مناسب و در جهات مختلف که از همدیگر فاصله مناسب دارد را به عنوان بازوهای اصلی درخت انتخاب و مابقی شاخه ها را که دارای زوایای بسته ( نسبت به تنه اصلی ) و یا شاخه های دفرمه بوده را از قسمت ته شاخه حذف می کنیم.( حذف کامل و بدون پاشنه )

شاخه های انتخاب شده اسکلت اصلی درخت را در آینده به و جود می آورند. این عمل بهتر است در زمان پرورش نهال در نهالستان انجام شود. چنانچه طول شاخه های انتخاب شده بیشتر از ۳۰ سانتی متر باشد، با هرس سرزنی کوتاه شده و طول شاخه را به حدود ۲۵ الی ۳۰ سانتی متر می رسانیم و چنانچه طول شاخه انتخاب شده کمتر از ۳۰ سانتی متر باشد نیازی به هرس نبوده و این عمل به سال بعد موکول می شود.

همانطور که گفته شد در این نوع هرس ارتفاع درخت محدود و تاج درخت گسترده می شود. درختان میوه ای که به شکل شلجمی هرس می شوند، دارای شاخه های قوی می باشند که در مقابل فشارهای خارجی مقاومت بیشتری دارند. از درختان مثمر نیز درختانی مانند سیب ، گلابی ، خرمالو ، زردآلو ، بادام ، گردو و پسته را می توان به شکل شلجمی تربیت کرد.

بهتر است پس از هرس به کمک شاخه های هرس شده زاویه شاخه ها را که بعدا اسکلت اصلی گیاه را تشکیل می دهند باز نمود. همچنین برای باز کردن زاویه شاخه می توان چوبهای 100 تا 150 سانتیمتری را در اطراف درخت داخل خاک فرو نمود و شاخهایی که باید زاویه بازتری پیدا کند به کمک نخ به آن چوب ها بست.

باز کردن زاویه شاخه ها هم منجر به تسریع باردهی شده و هم باعث میشود شاخه در برابر محصول زیاد سالهای بعد مقاومت کرده و نشکنند.

ب – 6 ) تربیت مرکز باز (جامی) (Open Center)

در بررسی انواع هرس درختان هرس جامی در مکان بعدی است. در این نوع هرس درختان میوه ، به هیچ شاخه ای اجازه داده نمی شود که حالت پیش آهنگ به خود بگیرد. در اصل این نوع تربیت شباهت به فرم شلجمی دارد ، با این تفاوت که به دلیل حذف شاخه اصلی در فرم جامی درخت توخالی است.

در این نوع هرس درختان با حذف جوانه انتهایی نهال و یا شاخه های اصلی ، درخت یا نهال را تحریک به تولید شاخه های فرعی نموده و در سال های بعد شاخه هایی که دارای زوایای باز هستند را نگه داشته و مابقی را حذف می کنیم.

فرم جامی مناسب مناطقی است که محدودیت نور دارند. با توجه به این که این نوع هرس کردن درخت موجب گستردگی تاج و سایه انداز بیشتر در سال های آتی می گردد و در مناطقی که رطوبت هوا بالاست گزینه مناسب تری نسبت به دیگر روش های تربیت نهال می باشد. بیشتر درختان مثمر مثل گلابی ، آلوی ژاپنی ، هلو ، گیلاس ، بعضی از ارقام بادام و گوجه را می توان به فرم جامی هرس کرد.

با این حال به دلیل باز بودن مرکز تاج، مقدار محصول در هر درخت کمتر از سایر سیستمها خواهد بود. حسن این نوع هرس باز بودن قسمت مرکزی تاج و نفوذ نور کافی به داخل آن می باشد. مهمترین عیب این روش آن است که محل اتصال شاخه های اصلی به تنه به دلیل تراکم آنها نسبتاً ضعیف است و همیشه این خطر وجود دارد که در اثر وزن میوه و فشار ناشی از برف و یخ زمستانه، تنه یک یا چند شکاف از وسط بر دارد و درخت از بین برود.

هرس درخت به منظور دستیابی به فرم جامی

همانطور که گفته شده فرم جامی یکی از انواع هرس درختان میوه است که مناسب مناطق کم نور می باشد پس اگر در منطقه کوهستانی زندگی می کنید که میزان تابش آفتاب در طی روز کم می باشد می توانید از این نوع هرس برای تربیت درختان خود استفاده کنید. برای هرس درخت به شکل فرم جامی به روش زیر عمل می کنند :

در سال اول نهال را از ارتفاع ۷۰ – ۵۰ سانتی متری سربرداری کنید. پس از سربرداری سه جوانه در انتهای آن باقی گذاشته و بقیه جوانه های پایینی حذف می شوند.

در سال دوم از این سه جوانه سه شاخه به وجود می آید که اگر بیش از ۵۰ سانتی متر طول داشته باشند مقدار اضافی حذف می شود. همچنین اگر شاخه های اضافی رشد کرده باشند آنها را قطع می کنیم.

در سال سوم ممکن است مقدار جوانه هایی که روی شاخه های اصلی رشد کرده اند زیاد و متراکم باشند که باید شاخه های فرعی مناسب را به فاصله حداقل ۱۰ سانتی متر از یکدیگر باقی گذاشته و بقیه را حذف کنند. در انتهای شاخه های اصلی سه جوانه باقی گذاشته و بقیه شاخه هرس می شود.

هدف انجام این نوع هرس، گسترش تاج درخت است. بنابراین جوانه های بیرونی مطلوب ترند و حتی الامکان هرس باید طوری انجام شود که جوانه ها به سمت بیرون رشد کنند.

ب -7 ) تربیت پا چراغی

از انواع دیگر هرس درختان هرس پاچراغی است. این فرم هرس در انگور بیشترین کاربرد را دارد. برای انجام هرس فرم پاچراغی به شرح زیر عمل می کنند :

ارتفاع مو را بین ۷۵ تا ۱۵۰ سانتیمتر انتخاب کنید و برای تشکیل آن از قیم موقت استفاده کنید. اولین هرس در موقع کاشت نهال صورت می گیرد، یعنی قلمه مو یا نهال یک ساله آن را از بالای جوانه دوم هرس کنید. در سال اول رشد، مو تولید یک یا دو شاخه می کند که در آخر سال از شاخه های موجود فقط شاخه نزدیک به زمین را نگه داشته و بقیه شاخه ها را حذف کنید و این شاخه را نیز از بالای جوانه دوم هرس کنید.

در بهار سال دوم دو جوانه باقی مانده روی پایه رشد کرده تولید دو شاخه می کند که به تدریج باید آنها را به قیم بست. در اواسط تابستان سال دوم یکی از شاخه های جوان را که نسبت به سطح زمین بالاتر قرار گرفته است، حذف کرده و شاخه زیرین را به ارتفاع مورد نظر هرس کنید. در اثر این هرس شاخه های فرعی روی تنه اصلی ظاهر می گردند.

در آخر سال دوم یعنی موقع خزان که زمان هرس درخت انگور می باشد، اگر تعداد شاخه های فرعی روی تنه جوان زیاد باشد شاخه هایی را که به سطح زمین نزدیک هستند حذف کرده ، فقط نسبت به قدرت بوته ۳ تا ۵ شاخه که در انتهای فوقانی تنه قرار دارند نگه دارید و سعی کنید که این شاخه ها به طور منظم و تقریبا به یک فاصله از یکدیگر در جهات مختلف روی پایه قرار گیرند و بعد از هر یک از آنها را از بالای جوانه دوم یا سوم هرس کنید.

به این صورت در آخر سال دوم و اگر بوته مو ضعیف باشد، در آخر سال سوم فرم پاچراغی تشکیل می گردد. نصب قیم در این فرم موقتی بوده و بعد از مدتی که پایه ها قوی شدند، می توانید آنها را جمع آوری کنید.

ب – 8 ) تربیت فرم پهن

فرم پهن یکی دیگر از انواع هرس درختان است. برای تشکیل فرم های پهن در درختان میوه ، شاخه های فرعی درجه یک و اصلی و شاخه های میوه دهنده همگی در یک سطح و معمولا در جهت شمالی جنوبی قرار می گیرند و برای اینکه این شاخه ها در یک سطح قرار گیرند باید آنها را به قیمی از سیم یا چوب بست.

شکل های پهن در نواحی که تابش آفتاب و شدت روشنایی کم است برای تعداد زیادی از درختان میوه استفاده می شود. برای پرورش درختان میوه به صورت فرم های پهن ، اصولا از درختانی که دارای پایه های غیر بذری بوده و رشد و نمو آنها قابل کنترل می باشد استفاده می کنند.

فرم های پهن را می توان به 4 دسته کلی تقسم نمود :

• یک شاخه (کوردون)
• دو شاخه (U شکل)
• چند شاخه (پالمت)
• اسپالیه

ب – 8 – 1 ) فرم یک شاخه (کوردون)

جهت انجام این هرس به دستورالعمل زیر توجه کنید :

1 – نهال را در سال اول از فاصله ۶۰ سانتی متری زمین قطع کنید. باید دقیقا دو جوانه در انتهای نهال وجود داشته باشد. در صورتی که تعداد جوانه ها در انتهای نهال بیشتر از ۲ عدد باشد باید آنها را حذف کنید. این جوانه ها در اواسط خرداد رشد کافی کرده و آماده بستن به قیم می شوند.

2 – حال جوانه انتهایی به سمت سیم بالایی هدایت شده و جوانه کناری به صورت بازویی روی اولین رشته سیم کشیده می شود.

3 – اگر قیم سیمی بیشتر از یک رشته سیم داشته باشد، در سال دوم نیز مانند سال اول عمل می کنیم.

4 – باید با هرس مداوم تابستانه و زمستانه، شکل و اندازه درخت ثابت نگه داشته و از گسترش بی رویه شاخه جلوگیری شود. هرس فرم کوردون ممکن است به صورت دو طرفه نیز انجام گیرد.

ب – 8 – 2 ) فرم دو شاخه (U شکل)

یکی دیگر از انواع هرس درختان میوه هرس دو شاخه ای یا U شکل است. برای تشکیل فرم دوشاخه به شرح زیر عمل کنید :

نهال را در سال اول از فاصله ۶۰ سانتی متری از سطح خاک هرس کنید. به طوریکه دو جوانه به طور متقابل در انتهای نهال وجود داشته باشد. در طول فصل رشد، این دو جوانه تشکیل دو شاخه تقریبا افقی را می دهند که با هدایت کردن و بستن آنها به قیم نهایتا فرم حاصل می شود. باید با هرس مداوم از به هم ریختگی تاج و رشد شاخه های اضافی جلوگیری کنید. با تکرار همین عملیات روی هر بازو فرم دو شاخه مضاعف به دست می آید.

ب – 8 – 3 ) فرم چند شاخه (پالمت)

این فرم در میوه کاری کاربرد بیشتری دارد. برای انجام این نوع هرس به شرح زیر عمل کنید :

شاخه های جانبی را با زاویه ۹۰ – ۶۰ درجه به شکل بادبزن روی ردیف های سیم هدایت کنید. برای این منظور، در سال اول نهال از ارتفاع ۶۰ سانتیمتری سربرداری می شود. به طوریکه دو جوانه جانبی و یک جوانه انتهایی روی نهال وجود داشته باشد. دو شاخه جانبی روی اولین سیم هدایت شده و شاخه انتهایی به سیم بالایی فرستاده می شود.

در سال دوم، دو شاخه جانبی را از حدود یک چهارم طولشان و شاخه عمودی را از روی جوانه اول یا دوم هرس کنید. در تابستان شاخه های عمودی که به طرف بالا رشد کرده و با محور عمودی به رقابت برخاسته اند و نیز شاخه های خارج از ردیف را حذف کنید.

در سال بعد محور عمودی را به فاصله ۶۰ سانتی متر از محلی که سال قبل هرس شده، قطع کرده و یک دوم بازوها را نیز حذف کنید. در ساله ای بعد هرس مانند سال دوم صورت می گیرد. در این نوع هرس درختان میوه باید شاخه ای که زیاد قوی نباشد و زاویه بازتری با تنه داشته باشد باقی نگه دارید، در عوض باید شاخه های پایینی قوی تر از شاخه های بالایی باشند تا سنگینی و قوی بودن انتهای تاج ، رشد طبقه اول را محدود نسازد.

ب – 8 – 4 ) هرس اسپالیه

در این نوع هرس از انواع هرس درختان میوه، تنه درخت به صورت عمودی رشد کرده شاخه های اصلی در دو یا سه ردیف تقریبا قرینه در دو طرف تنه قرار می گیرند. در هرس درخت به روش اسپالیه فاصله پایین ترین شاخه اصلی از زمین، حدود ۴۵ سانتی متر است. در این روش هرس درختان برای حمایت از درخت قيم و سیم های فلزی استفاده می شود.

در صورت استفاده از سیم، هر ردیف از شاخه های اصلی بر روی یک ردیف سیم ها از یکدیگر حدود ۵۰ -۴۰ سانتیمتر است. در این فرم به جای آنکه شاخه های میوه دهنده بر روی شاخه های اصلی واقع شوند، سعی می شود که بر روی شاخه های فرعی تشکیل یابند.

برای هرس درختان به شکل اسپالیه به روش زیر اقدام می شود

در سال اول در فصل زمستان تنه نهال را پس از کاشت از بالای یک جوانه فعال، به فاصله ۵ تا ۷ سانتیمتر بالاتر از سطح سیم ردیف اول قطع کنید. جوانه مذکور محور جدیدی را تولید خواهد کرد. و در فصل تابستان دوشاخه اصلی را انتخاب کرده، آنها را به یک چوب با زاویه ۴۵ درجه نسبت به سطح ردیف سیم ها ببندید. بعدا این دو شاخه به صورت افقی در خواهند آمد.

سپس شاخه محوری جدید (لیدر) را برای رشد عمودی به قيم ببندید. سایر شاخه های جانبی را که از زیر شاخه های اصلی رشد کرده اند از بالای دو یا سه برگ قطع کنید. برای جلوگیری از وارد شدن خسارت به پوست شاخه بلندی به سیم ها ببندید.

برای هرس زمستان سال دوم حدود یک سوم طول شاخه اصلی را از بالای یک جوانه سالم که در جهت مخالف رشد جوانه بالای سیم ردیف اول قرار گرفته است قطع کنید. اگر رشد درخت کم باشد. دو شاخه جانبی اصلی را تا یک چهارم طول آنها قطع کنید. همه شاخه های دیگر جانبی را از ته قطع کنید.

در تابستان سال سوم شاخه های جانبی واقع بر روی ساقه در بین ردیف اول و دوم را از بالای سه برگ قطع کنید. شاخه های جوان ایجاد شده را به سیم ردیف دوم ببندید. شاخه های فرعی موجود بر روی شاخه های اصلی را که بیش از ۲۲ سانتی متر طول دارند از بالای سومین یا چهارمین برگ آن وقتی که چوبی شده اند، قطع کنید. در سال های بعد شاخه های فرعی را از بالای یک برگ قطع کنید.

انواع هرس باردهی درختان میوه

هدف از هرس باردهی آن است که با تقویت شاخه های بارور و تضعیف اعضای خیلی قوی و محدود ساختن اندامهای رویشی و تبدیل جوانه های چوبی به گل (در بعضی از درختان) و اعمالی از این قبیل باردهی درخت کنترل و اندام های بارور به سمت تولید محصول مرغوب هدایت شوند. هرس باردهی یکی از انواع هرس درختان میوه است که شامل خم کردن و برداشتن پوست شاخه، هرس برگ، گل، میوه و ریشه است.

 الف – هرس شاخه

در بین انواع روش های هرس درختان توجه به چگونگی هرس شاخه دارای اهمیت بسیار زیادی است. در بین اعضاء مختلف یک گیاه، تعداد و نحوه رشد شاخه ها مهمترین عامل تعیین کننده در نحوه و اندازه مقاومت آن در مقابل فشارهای ناشی از وزن میوه ، باد ، برف و یخبندان زمستانه به شمار می رود.

بعلاوه نحوه قرار گرفتن شاخه ها و زاویه آنها با تنه و شاخه های اصلی تر به میزان زیادی بر روی قدرت باروری گیاه و تحمل آن در برابر شرایط نامساعد جوی تاثیر می گذارد. به این دلایل ، در هنگام هرس کردن شاخه های یک گیاه باید دقت زیادی بکار برد و همواره شکل و اندازه نهایی آن را در نظر گرفت. بطور کلی، شاخه های یک گیاه چوبی را می توان به دو گروه بارور و نابارور تقسیم نمود.

• شاخه های نابارور عبارتند از: پاجوش ها، نرک ها و شاخه های معمولی بی بار (فاقد گل و میوه).
• شاخه های بارور عبارتند از: سیخک ها (داردها)، برندی و شاخه های معمولی بار دهنده (حاوی گل و میوه).

هر دو گروه از رشد جوانه شاخه های معمولی نابارور به وجود می آیند. در برخی از گیاهان مانند انگور، این شاخه ها قبل از رشد دارای سرآغازه های گل هستند و پس از رشد گلشان باز می شود. در بعضی هم مانند هلو، در تابستان سال رشد در جوانه های جانبی آنها سرآغازه های گل به وجود می آید که پس از زمستان گذرانی در بهار سال بعد تبدیل به گل و میوه می شوند.

هرس شاخه نابارور

از دیگر انواع روش های هرس درختان هرس شاخه نابارور است. در هرس شاخه های نابارور، اصل بر این است که تمام پاجوش ها و نرک ها را در طول فصل رشد، همچنانکه به تدریج پدیدار می شوند از ته قطع کنند.

البته در شرایط استثنایی می توان این شاخه ها را نگاه داشت و پاجوش ها را به عنوان پایه پیوند و نرک ها را به عنوان شاخه بارور و یا شاخه حامل سیخک به کار گرفت. شاخه های معمولی نابارور را بر حسب موقعیت آنها می توان در دوره استراحت گیاه به دو صورت سر زنی یا حذف کامل هرس کرد که در ادامه راجع به آن صحبت خواهد شد.

در اینجا باید در نظر داشت که معمولا در بهار سال بعد از هرس، گیاه که مقداری از شاخه ها و در نتیجه تعدادی از جوانه های خود را از دست داده، نیروی ذخیره خود را صرف رشد جوانه های باقی مانده می کند و بدین ترتیب جوانه هایی که در شرایط معمولی ممکن بود رشد نکرده و به حالت راکد(خفته) یا جوانه نهفته بودند، تبدیل به شاخه می شوند و موجب تولید شاخساره زیاد و متراکم شدن شاخساره درخت می گردند.

در چنین حالتی، باید تعدادی از این شاخه های جدید را در زمستان سال بعد به طور کامل حذف کرد و شمار باقیمانده را نیز سرزنی و کوتاه کرد تا از رشد سریع و بدون انشعاب و در نتیجه از ترکه ای شدن آنها جلوگیری کرده در ضمن برای رشد سال بعد تعداد کافی جوانه بر روی گیاه باقی بماند.

هرس شاخه های بارور

از مهمترین انواع هرس درختان که باید به دقت انجام شود هرس شاخه های بارور است. هرس شاخه های بارور بستگی به طول عمر آنها دارد. به عنوان مثال، شاخه های بارور معمولی بیش از یکبار تولید گل و میوه نمی کنند، بنابراین باید در زمستان سالی که به بار نشسته اند هرس شوند.

سیخک ها در گیاهان مختلف طول عمر های متفاوتی دارند. مثلا در زردآلو تا 4 سال ، در سیب 10 تا 20 سال ، در گیلاس 10 تا 12 سال و گلابی حدود 20 سال عمر می کند و پس از آن خشک می شود. در این هنگام باید سیخک ها را از طریق قطع شاخه حاملشان هرس کرد و گیاه را وادار به تولید شاخه های جدیدی کرد که هر کدام پس از چند سال بصورت شاخه های حامل سیخک های جوان بارور در می آیند.

الف – 1 ) خم کردن شاخه

خم کردن شاخه باعث محدود شدن رشد رویشی شاخه می شود و از خروج شیره پرورده شاخه تا حد زیادی جلوگیری می کند. به همین خاطر شاخه هایی که خم می شوند اگر نابارور هستند بارور می شوند و اگر بار می دهند، میزان محصول آنها بیشتر می شود. عمل خم کردن شاخه به وسیله بستن سنگ یا وزنه در انتهای شاخه و یا بستن آن به وسیله طناب یا نخ به تنه صورت می گیرد.

الف – 2 ) برداشتن پوست شاخه (حلقه برداری)

برای تقویت شاخه و درشت شدن میوه های آن می توانید نوار باریکی به عرض حداکثر 0/5 سانتیمتر به صورت حلقه از پوست شاخه حامل میوه را ببرید و جدا کنید. به منظور ترمیم سریع تر محل برش می توانید پوست برداشته شده را به صورت واژگون در همان محل مجددا قرار دهید. عمق برش نباید از حد پوست تجاوز کند.

در اثر عمل حلقه زنی، آوندهای آبکش قطع شده و در نتیجه شیره پرورده نمی تواند از شاخه خارج شود و تماما به مصرف میوه های همان شاخه می رسد.

الف – 3) زخم کردن شاخه

شاید جای تعجب باشد که زخم کردن شاخه بتواند یکی از انواع هرس درختان میوه باشد. زخم کردن پوست ، هرسی است تابستانه که معمولا در بهار به منظور تبدیل شاخه نابارور به بارور ، تقویت شاخه های بارور ضعیف که گل می دهند، ولی قدرت نگهداری گل ها و میوه های خود را ندارند و مبارزه با غرور درختان و وادار کردن آنها به باروری انجام می شود.

در هر سه مورد، زخم کردن پوست باعث قطع رابطه قسمت های بالای زخم با بقیه گیاه می شود و این قسمت ها مواد قندی خود را از دست نمی دهند و تقویت می شوند. ایجاد پاکوتاهی و تولید میوه در سال های اولیه ممکن است به وسیله قطع آوندهای آبکشی انجام گیرد.

زخم زدن، حالت ناقص برداشتن پوست شاخه است. معمولا زخم در بالا یا پایین جوانه ایجاد می شود. زخم ایجاد شده باعث قطع شدن آوندهای آبکش می شود. اگر زخم در بالای جوانه ایجاد شود مانع رسیدن شیره پرورده کافی به آن شده و در نتیجه جوانه به چوب ( شاخه ) تبدیل می شود. اما اگر زخم را در پایین جوانه ایجاد کنید شیره ی پرورده ی فراوانی به جوانه رسیده و آن را تبدیل به گل و میوه می سازد.

الف – 4 ) هرس برگ

یکی دیگر از انواع هرس درختان هرس برگ است. هرس برگ، هرسی است تابستانه که گاهی اوقات در مورد گیاهانی که رشد فوق العاده و شاخ و برگ متراکم دارند انجام می شود و مانند سایر هرس های تابستانه اثر تضعیف کننده دارد. برای انجام این هرس با استفاده از وسایلی مانند چوب های بلند و یا با دست قسمتی از برگ های درخت را حذف می کنند تا بدینوسیله نور بیشتری به قسمت های مرکزی تاج بتابد و میوه از کیفیت بهتری برخوردار شود.

در مناطقی که نور کم و رطوبت هوا زیاد باشد، برای خوش رنگ تر و قوی شدن میوه می توانیم مقداری از برگها را به روش شیمیایی و یا فیزیکی حذف کنیم. چون برگ محل تبدیل شیره خام به شیره پرورده است. از جمله درختانی که در آنها عمل هرس برگ انجام می شود درخت سیب و خرما است. در این نوع هرس باید دقت کنید که از هرس شدید خودداری شود.

الف – 5 ) هرس گل و میوه

با توجه به اینکه سطح برگ و میزان فتوسنتز یک گیاه مقداری مشخص است، اگر تعداد گلها و میوه ها که محل جذب مواد فتوسنتزی (هیدراتهای کربن) هستند به روشی کم شود تعادل لازم برای تولید محصول مرغوب حاصل می شود. هرس گل و میوه (تنک کردن) به روش فیزیکی و یا با استفاده از مواد شیمیایی انجام می گیرد مواد مختلفی مانند نفتالین استیک اسید ( NAA ) و سوین برای تنک شیمیایی بکار می روند.

جهت ایجاد تعادل بین قدرت درخت و تعداد و مقدار میوه ، هرس گل و میوه را انجام می دهند. اگر درخت ضعیف و مقدار گل و میوه آن فراوان باشد تعدادی از گل ها و میوه ها در ابتدای باز شدن گل ها و یا پس از تشکیل میوه به روش های مختلف مکانیکی یا شیمیایی حذف می شود. این هرس علاوه بر بهبود کیفیت محصول در رفع تناوب باردهی (سال آوری) نیز موثر است.

ب – هرس ریشه درختان

اگر میزان شاخ و برگ در اثر هرس درخت یا حمله آفات و بیماری ها کم شود ولی حجم ریشه ثابت باقی بماند در فصل رشد گیاه تولید شاخ و برگ فراوان می کند که این شاخه ها اغلب نرک هستند. برعکس اگر میزان ریشه از میزان شاخ و برگ کمتر شود رشد رویشی گیاه محدود شده و گیاه زودتر به بار می نشیند در این حالت عمر درخت کوتاه خواهد شد.

پس در موقع هرس ریشه باید دقت کنید که از هرگونه عدم تعادل بین ریشه و شاخ و برگ جلوگیری به عمل آید. جهت جوان کردن درخت مو از هرس ریشه استفاده می کنند همچنین اندازه و رشد درخت سیب را با هرس ریشه محدود می سازند.

البته باید دقت شود که این نوع هرس درختان به شکل محدود و در موارد خاص انجام می گیرد و هرس فراگیری برای درختان و گیاهان نمی باشد و عموما به شکل محدود و آن هم یکبار انجام می شود.

روش های هرس کردن

هرس کردن درختان معمولا یا به صورت مکانیکی ( با دست یا ابزار الات ) یا به صورت شیمیایی انجام می شود.

الف – هرس مکانیکی درختان

انواع هرس درختان به صورت مکانیکی به صورت مفصل در قسمت های بالا مورد بررسی قرار گرفت

ب – انواع هرس شیمیایی درختان

از سه گونه ماده شیمیایی برای هرس درختان استفاده می شود :

۱ – مواد شاخه زا

بوترالین : با خشک کردن جوانه انتهایی، مشابه هرس سربرداری عمل می کند و چیرگی انتهایی را خنثی می کند و موجب پدیدار شدن شاخه فرعی می شود.

2 – مواد بازدارنده

آلار : از رشد کلیه قسمت های شاخساره جلوگیری می کند.

۳- تنظیم کننده های اکسینی

نفتالین استیک اسید (NAA) : از رشد نرک ها و پاجوش ها جلوگیری می کند.