انواع گیاه فیکوس و روش های تکثیر و نگهداری آنها

فیکوس ها از خانواده موراسه و از تیره انجیر هستند. زادگاه اصلی آنها جنگل های استوایی قاره آسیا و آمریکای شمالی و استرالیا می باشد. گیاه فیکوس دسته بزرگ گیاهی هستند که بیش از 600 گونه دارند. از سری آموزش های مربوط به گیاهان آپارتمانی در این مقاله ابتدا با انواع فیکوس ها و سپس با نحوه تکثیر آنها آشنا می شویم.

انواع فیکوس ها

فیکوس جنگلی برگ ریز

این نوع فیکوس دارای برگهای ریز و قلبی شکل و ساقه های مفتولی نازک می باشد. از دیوار ها بالا می‌رود و رشد می کند به همین دلیل گزینه مناسبی برای پوشش دیوار باغ و حیاط منزل می باشد. این گیاه در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری و در خاک غنی از مواد غذایی رشد سریعی دارد.

گیاه فیکوس پیچ

که به علت آویزان بودن برگ های قلبی شکل و چرمی و براق که ساقه‌های گیاه را کاملا می پوشاند در سبد آویزان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گونه بسیار سریع رشد می کند و در صورت وجود قیم خود را بالا می کشد و دارای واریته های ابلق نیز می باشد. مناسب ترین مکان برای نگه داری این گیاه نیم سایه روشن می باشد زیرا از نور زیاد گریزان است.

فیکوس معمولی

در فیکوس معمولی برگ ها چرم گونه و براق و زیبا هستند. طول برگها در این نوع فیکوس به ۳۰ سانتی متر یا بیشتر می رسد که غالباً به صورت متناوب قرار می گیرند. این نوع فیکوس بسیار مناسب برای نگهداری در منزل است و شرایط اتاقهای سرد و کم نور را تحمل می‌کند گرچه محیط گرم و مرطوب را ترجیح می‌دهد.

درخت کائوچوی ابلق

برگ های شبیه فیکوس معمولی دارد با این تفاوت که لبه‌های برگها کرم رنگ است. این گیاه آب و هوای گرمسیری و نور زیاد را دوست دارد بنابرین آن را در جایی از منزل که دارای روشنایی زیاد است قرار دهید. در زمستان می توانید آن را به نزدیک بخاری یا شوفاژ اتاق انتقال دهید.

برای نگهداری این گیاه هرگز نباید دمای اتاق به زیر 10 درجه سانتی گراد برسد. در طول تابستان می تواند گیاه فیکوس کائوچوی خود را در خارج منزل یا در بالکن یا پاسیو نگه دارید.

این نوع فیکوس هوای خشک اتاق را تحمل می کند ولی چون یک گیاه گرمسیری است هوای مرطوب را ترجیح می دهد. برای تامین رطوبت گیاه می توانید در زیر گلدانی آن مقداری سنگ ریزه ریخته و بر روی سنگریزه ها آب بریزید این گیاه احتیاج به آبیاری زیاد ندارد و خاک خشک را می پسندد.

فیکوس آلمانی

فیکوس آلمانی دارای برگهای چرمی براق است که برگهای آن ضخیم تر از فیکوس معمولی و بیضی شکل می باشد. این نوع به فیکوس هندی نیز معروف است و چون قد آنها زیاد بلند نمی شود به همین جهت برای نگهداری در منزل مناسب است.

این گیاه بومی مناطق جنوبی و جنوب شرقی آسیا است. فیکوس آلاستیکا در شرایط آب و هوایی مرطوب و گرم بهتر رشد می کند و حاوی شیره سفید رنگی است که دارای خاصیت لاستیکی است.

فیکوس برگ تبریزی ، فیکوس مقدس

این نوع فیکوس برگهای شبیه به برگ های صنوبر و تبریزی دارد با این تفاوت که کمی ضخیم تر و نوک باریک آن کشیده تر است. این درخت بومی کشور هندوستان است و دارای عمر طولانی بین 800 تا 1500 سال است. در خاک های شنی لومی رشد مناسبی دارد. این درخت نزد پیروان آیین بودایی و هندو به عنوان درخت مقدس شناخته می شود.

ویژگی بارز انجیر معابد برگهای قلبی آن است. این درخت می تواند به عنوان یک درخت زینتی در باغ یا حیاط خانه تبدیل شود. برخلاف بسیاری از انواع دیگر فیکوس ، انجیر مقدس برای رشد مناسب به آفتاب کامل احتیاج دارد.

فیکوس بنجامین یا انجیر گریان

یکی از زیباترین گیاهان آپارتمانی ویژه سایه و مکان های سرپوشیده می باشد و برگهای آن سبز روشن و بیضی شکل و نوک تیز است. شاخه های آن خاصیت ارتجاعی دارد و به حالت آویزان و مجنون است. واریته های ابلق آن با برگهای سبز و سفید کرمی اخیراً در ایران پرورش می یابد.

انواع گیاه فیکوس و روش های تکثیر و نگهداری آنها

پیشنهاد مطالعه شرایط کاشت و نگهداری از گیاه بنفشه آفریقایی

ارتفاع این گونه در طبیعت به 2 متر می رسد و به دلیل اینکه بیش از حد نیاز آب جذب می کند و آب اضافی را به صورت قطراتی از نوک برگها دفع می نماید به این دلیل به فیکوس گریان هم شهرت دارد.

فیکوس برگ ویلونی

برگهایش درشت ، براق با لبه موجدار و شبیه ویولن با رگبرگهای برجسته سفید رنگ است. این نوع مناسب نگهداری در محیط‌ های گرم و مرطوب است.

درجه حرارت مناسب گیاه فیکوس

فیکوس ها در گرمای معتدل به خوبی رشد و نمو می کنند و دمای مطلوب آنها بین ۱۳ تا ۲۹ درجه سانتیگراد است.

نور مناسب گیاه فیکوس

فیکوس ها در نور متوسط تا زیاد به خوبی رشد و نمو می کند. اگر آنها به اندازه کافی نور دریافت نکنند رشدشان کند شده و دارای ساقه های طویل بدون برگ می شوند که این موضوع باعث از بین رفتن جذابیت گیاه می شود.

این گیاهان در جنگلها در سایه درختان دیگر بخوبی رشد می کنند. در منازل هم نور کم و حرارت متغیر اتاقها را تحمل می نمایند. البته بهتر است برای انواع فیکوس درختی محل پر نور ساختمان و برای سایر انواع محل سایه را انتخاب کنید.

رطوبت هوا

فیکوس ها به رطوبت نسبی ۲۵ تا ۵۰ درصد نیاز دارند. به همین دلیل بهتر است هر چند وقت یکبار سطح برگها را با اسفنج مرطوب پاک نمایید تا ضمن تمیز شدن برگها که جلوه خاصی به زیبایی گیاه می بخشد رطوبت نسبی مورد نیاز آن نیز تامین شود. در ارقام برگ ریز نیز می‌توانید با اسپری کردن آب بر روی برگ ها مخصوصا در فصول گرم سال نیاز رطوبتی آنها را تامین کنید.

آبیاری گیاه فیکوس

نیاز آبی فیکوس متوسط است به طوری که در فاصله بین دو آبیاری باید سطح خاک گلدان خشک گردد. ضمنا این گیاه نسبت به زیادی و سردی آب حساس است و رعایت نکردن این نکته باعث ریزش برگها می شود. در آبیاری فیکوس ها هرگز آنها را غرقاب نکنید. فیکوس خزنده نسبت به سایر فیکوس ها به آب بیشتری احتیاج دارند بنابراین اجازه ندهید که خاک گلدان آنها کاملاً خشک شوند.

خاک مناسب گیاه فیکوس

فیکوسها در خاک غنی از مواد آلی و کود پوسیده دامی سریع رشد می کنند. برای تهیه خاک مناسب باید ترکیب خاک شامل یک ‌سوم خاک باغچه ، یک سوم خاکبرگ پوسیده ، یک سوم کود پوسیده دامی باشد. خاک فیکوس باید دارای زه کشی مناسب باشد تا از تجمع آب در گلدان جلوگیری شود.

هر دو سال یک مرتبه در فصل بهار خاک گلدان را عوض نمایید و پس از اینکه گیاه تنومند شد نیاز به تعویض گلدان نخواهد داشت فقط هر چند ماه یک مرتبه خاک سطحی گلدان را سیخک زده و با کود شیمیایی کامل آن را تقویت کنید.

کود مورد نیاز گیاه فیکوس

خاک گلدان فیکوس باید از نظر مواد آلی و معدنی غنی باشد. کود دهی به صورت محلول پاشی از طریق به کار بردن یک کود کامل و کودهای میکرو و فقط در زمان رشد و نمو و فیکوسها توصیه می‌شود.

در صورتی که به دلیل درجه حرارت محیط یا هر عامل دیگر رشد فیکوس ها متوقف شد کود دهی باید انجام گیرد ولی مواظب باشید در این کار زیاده روی نکنید. کود پاشی با غلظت زیاد باعث سوختگی برگهای جدید می‌گردد. بنابراین در فصل بهار و تابستان هر یک یا دو ماه یکبار با کود های شیمیایی محلول در آب این گیاهان را کوددهی کنید.

گیاه فیکوس را میتوان سر برداری کرد این موضوع باعث کوتاه شدن و پرپشت شدن گیاه می شود. فیکوس ها دارای شیره سفید رنگی هستند که بعد از برش ساقه ها از محل برش خارج می شود می توانید از پارچه تمیز برای پاک کردن و جذب شیره فیکوس استفاده کنید

تکثیر و ازدیاد

ازدیاد از راه قلمه

در این روش با استفاده از قلمه انتهایی که حداقل دارای یک برگ و سه جوانه می باشد می توانید فیکوس را تکثیر نمایید. برش یا قطع زیرین قلمه ها را درست در زیر یک جوانه انجام دهید. برگهای تحتانی را قطع کنید قلمه ها را به مدت ۲۴ ساعت در هوای آزاد قرار دهید تا شیره گیاهی آنها خارج شود زیرا این شیره مانع ریشه‌دار شدن آنها می شود از این رو باید از بین برود.

پیشنهاد مطالعه کاشت گل گاوزبان

در وسط بستر کشت آماده که از جنس ماسه شسته شده می باشد سوراخی بیش از قطر قلمه ایجاد کنید. سپس قلمه های آماده را در سوراخ ایجاد شده در داخل بستر کشت قرار دهید سپس اطراف آن را با دو انگشت فشار دهید تا قلمه در جای خود مستقر شود و با ماسه در تماس کامل باشد. در صورتی که حرارت بستر کاشت ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد باشد به ریشه زایی قلمه ها کمک می کند.

در شرایط مناسب رطوبت و حرارت و نور ، ریشه قلمه ها پس از 3 هفته ظاهر می شود. بعد از ریشه دار شدن گیاه را در گلدان نشایی کشت نمایید و مدتی در شرایط گرم و مرطوب نگهداری کنید. زمان انجام تکثیر از راه قلمه فروردین ماه است. چون قلمه های فیکوس تقریبا به سختی ریشه دار می شوند بهتر است از هورمونهای ریشه زایی استفاده نمایید.

ازدیاد از طریق خوابانیدن هوایی

این طرز ازدیاد در ایران چندان رواج ندارد. پایه مادری را که در گلدان بزرگ پرورش داده اید سربرداری نمایید و در محل نسبتا خنک نگهداری کنید تا شاخه های محکمی تولید کند و زمانی که طول شاخه ها به 15 تا 20 سانتی متر رسید از آنها برای خوابانیدن هوایی استفاده کنید. برای تکثیر فیکوس به روش خوابانیدن هوایی به صورت زیر عمل کنید :

در وسط دو بند در محلی که می خواهید ریشه ها در آن رشد کنند با یک چاقوی تیز زخمی به طول ۲ تا ۵ سانتیمتر در پوست شاخه از طرف پایین به بالا ایجاد کنید. می‌توانید به جای ایجاد شکاف در شاخه حلقه ای کامل از پوست شاخه را در وسط دو بند در آورید.

شیاری را که ایجاد شده است با مانعی مثلاً یک چوب کبریت یا مقداری خزه ترجیحا آغشته به هورمون ریشه زایی باز نگهدارید. سپس با یک ماده ای که رطوبت را به خوبی به خود جذب می‌کند مثل خزه محل زخم را کاملا پوشانده با یک پاکت پلاستیکی دو سر باز دور خزه را بپوشانید.

در کیسه پلاستیکی را از پایین محکم ببندید. خزه را همیشه مرطوب نگه دارید. در صورت سنگینی شاخه فیکوس استفاده از یک قیم توصیه می‌شود. پس از ظاهر شدن ریشه های سفید رنگ از لابلای خزه ها شاخه را از زیر محل ریشه قطع کنید و نهال جوان را که دارای چند برگ است در گلدان نشایی کشت کنید.

باید زخم های وارد شده به پایه های مادری را با چسب پیوند بپوشانید تا شیره گیاهای به خارج جریان نیابد. این نوع تکثیر را می‌توانید در ماههای آخر زمستان و اوایل بهار انجام دهید.