انواع درخت انجیر – انجیر وحشی ، زینتی ، خوراکی

انواع انجیر به 3 دسته کلی 1 – انجیر وحشی 2 – انجیر زینتی 3 – انجیر خوراکی تقسیم می شوند. درختان انجیر بومی منطقه آسیای جنوب غربی و خاورمیانه هستند و از این منطقه به سایر نقاط جهان انتقال پیدا کرد. با گذشت زمان ، گونه های مختلف انجیر در اسپانیا ، پرتغال ، مراکش ، یونان ، فرانسه و مناطق دیگر کشت شد. تعداد گونه های انجیر را تا 600 گونه هم ذکر کرده اند. بعضی از گونه ها جنبه خوراکی دارند ولی بعضی دیگر به صورت وحشی رشد کرده و امکان مصرف میوه آنها وجود ندارد.

انجیر کاریکا ” carica ” گونه ای است که در سطح تجارتی ، فقط برای میوه اش مورد کشت و پرورش قرار می گیرد. همچنین بعضی از گونه های انجیر نیز وجود دارند که برای گرده افشانی انواع انجیر خوراکی استفاده می شوند. این گونه به نام انجیر capri fig ( بر ) معروف اند. در این مقاله با انواع انجیر آشنایی پیدا می کنیم.

انواع انجیر وحشی

یکی از انواع انجیر وحشی می توان انجیر معابد ، فیکوس بنگالنسیس ، فیکوس وارجنیونا و فیکوس جوانیس را نام برد.

فیکوس بنگالنسیس – ficus bengalensis

در بنادر جنوبی ایران ( آبادان و بوشهر تا چابهار ) این گونه انجیر به نام درخت لول یا لور معروف است. وطن اصلی انجیر فیکوس بنگالنسیس هند شرقی است. این درخت به دلیل تعداد زیادی ریشه های هوایی که از ساقه آن خارج شده و به زمین می رسد چندین متر مربع از سطح زمین را می پوشاند.

این ریشه ها از ساقه درخت منشا گرفته و پس از رسیدن به سطح زمین در خاک فرو رفته و باعث ایجاد تنه ای مجزا و استحکام درخت می شود. طول برگ های بیضوی و براق انجیر فیکوس بنگالنسیس به 20 سانتی متر می رسد.

انجیر معابد – ficus religiosa

انجیر معابد از انواع انجیر هندی است. این درخت در کشور هند به عنوان درختی مقدس شناخته می شود. برگ های درخت انجیر معابد قلبی شکل با انتهایی باریک و کشیده است. میوه های درخت انجیر معابد معمولا بر روی تنه و شاخه های اصلی به صورت خوشه ای رشد می کند و خوراکی است.

انجیر وارجنیونا – ficus carica var genuina

این درخت نامهای مختلف دارد مثلا در مازندران به نام انجیل ، در آمل شال انجیر و در رامسر به نام دیو انجیر نامیده می شود. این نوع انجیر اغلب در جنگل های استان مازندران رشد می کند و از چوب آن برای تهیه تخته در صندوق مرکبات استفاده می شود. این درخت علاوه بر جنگل های سواحل خزر در جنگل های غرب نیز دیده شده است.

انجیر جوانیس – ficus carica var johannis

از دیگر انواع انجیر است. این گونه از انجیر بیشتر در بلوچستان و طبس و بخش های از استان فارس مانند کازرون و ارتفاعات تخت جمشید دیده می شود. درختچه ای است کم برگ ، با برگهای بریده – بریده ، روی برگها زبر و پشت آن کرک دار می باشد. میوه این نوع انجیر تخم مرغی شکل و کمی مخملی است.

انواع انجیر تزئینی

انجیرهای تزئینی به چندین گونه تقسیم می شوند. از انواع انجیر تزئینی می توان فیکوس برگ درشت ، فیکوس برگ ریز و انجیر چسب را نام برد.

فیکوس برگ درشت – ficus elestica

این نوع درخت انجیر در فارسی به نام فیکوس کائوچوک و فیکوس برگ درشت خوانده می شود. این درخت در جنگل های پر بارش آسیای جنوبی می روید. فیکوس کائوچوک هم زینتی است و هم برای مصارف صنعتی استفاده می شود. در جنوب شرقی آسیا از فیکوس برگ درشت برای تولید کائوچو استفاده می کنند.

برگ های این درخت بزرگ ، براق و یشمی رنگ است که جوانه انتهایی آن را برگه های سرخ رنگ می پوشاند. این نوع انجیر را می توان در گلدان کاشت و برای تزئین منازل استفاده کرد.

فیکوس برگ ریز

درخت زینتی است و معمولا در گلخانه حفظ و نگهداری می شود و با سایر گونه های فیکوس مخلوط می باشد. سطح زیری برگها قهوه ای رنگ و ساقه درخت از موهای ریز پوشیده شده است.

انجیر چسب – ficus pumila

از دیگر انواع انجیر زینتی می باشد. به وسیله ریشه های مکنده خود از سایر درختان بالا می رود. برگ های آن تیره و همیشه سبز است، برگهای جوان آن قهوه ای روشن با ۳ تا ۴ سانتی متر طول می باشد. موطن اصلی آن هند شرقی ، چین ، ژاپن و استرالیا است. انجير چسب جنبه تزیینی دارد و از آن می توان برای تزیین منزل استفاده کرد.

انواع انجیر خوراکی

انجیر خوراکی از نظر باغبانی به سه گروه انجیر ازمیر ، انجیر سان پدرو و انجیر معمولی تقسیم می شوند. اگر چه هر سه گروه دارای گل های ماده خامه بلند می باشند ولی از نظر تولید میوه در سال و نیاز به گرده افشانی میوه از هم قابل تشخیص هستند.

1. انجیر ازمیر تنها یک بار در سال محصول می دهد و همان یکبار نیز نیاز به گرده افشانی دارد.
2. انجیر سان پدرو دو بار در سال محصول تولید می کند. محصول اول در بهار که احتیاج به گرده افشانی ندارد. محصول دوم در اواخر تابستان تولید می شود و نیاز به گرده افشانی دارد.
3. انجیر معمولی بسته به گونه ممکن است یک بار یا دو بار در سال محصول دهد که در هر دو بار احتیاج به گرده افشانی ندارد.

الف – انواع انجیر ازمیر

یکی از انواع انجیر خوراکی است که برای تشکیل و رسیدن میوه در آن احتیاج به گرده افشانی است. از انواع و ارقام مهم این درخت انجیر می توان به رقم كاليميرنا (Calimy ma) در کالیفرنیا و رقم تساپلل (Tsaplele) در ترکیه و انجیر استهبان اشاره نمود. در شهرستان استهبان که یکی از مهمترین قطب های تولید انجیر کشور است تعداد ۸ رقم انجیر خوراکی از گروه ازمیر مورد شناسایی قرار گرفته است که به شرح زیر می باشد:

انجیر سبز استهبان

درختی است با رشد و باردهی نسبتا زیاد ، تاج مدور ، رشد عمودی ، دارای شاخه و برگ متراکم ، معمولا دارای 3 – 4 تنه می باشد، اندازه میوه متوسط با قطری برابر 22 – 18 میلی متر ، رنگ میوه پس از رسیدن کامل زرد مایل به کرمی و میوه شیرین و دارای پوست نازک می باشد. این نوع انجیر بیشترین سطح زیر کشت انجیر در شهرستان استهبان و استان فارس را به خود اختصاص داده و به دلیل کیفیت بالا اکثرا محصول آن به خارج از کشور صادر می شود.

برای خرید انجیر استهبان می توانید به قسمت فروشگاه سایت پالیز مراجعه کنید.

انجیر سیاه

از دیگر انواع انجیر ازمیر می باشد. این نوع درخت با رشد و باروری زیاد ، تاج گسترده شناخته می شود. رنگ میوه این نوع انجیر بنفش تیره می باشد. معمولا سطح میوه دارای گرد سفید رنگ است. میوه انجیر سیاه مزه ترش و شیرین دارد و پوست میوه نازک است. به صورت تازه مصرف می شود و خشک آن مرغوب نیست.

شاه انجیر

درختی است با رشد و باردهی متوسط ، تاج گسترده اندازه میوه بزرگ و به قطر 35 – 30 میلی متر و به دلیل همین بزرگی میوه به آن شاه انجیر گفته می شود. شکل میوه شاه انجیر گلابی شکل و به رنگ زرد طلایی با پوست نازک که با رسیدن کامل غشایی و شیشه ای می شود است. میوه درخت شاه انجیر شیرین است و جنبه تازه خوری و پذیرائی دارد.

انجیر متی – matty

از دیگر انواع انجیر استهبان است. انجیر متی دارای رشد زیاد و بار آوری متوسط و تاج گسترده است. اندازه میوه متوسط و به قطر 22 – 18 میلی متر است و میوه تقریبا گلابی شکل و به رنگ زرد می باشد. میوه انجیر متی شیرین و دیررس است. جنبه تازه خوری دارد و بیشتر برای تهیه مربا استفاده می شود خشک آن مرغوب نیست.

انجیر المی

یکی دیگر از انواع درخت انجیر ازمیر است. این نوع درخت با رشد و بارآوری متوسط دیده شده است. رشد درخت عمودی ، رنگ میوه سیاه و در نوک سیاه تر از قسمت های دیگر است. اندازه میوه انجیر المی متوسط ( 27 – 23 میلی متر ) و سطح میوه دارای نقاط سفید رنگ است. المی از انواع میوه انجیر ترش و شیرین می باشد و جنبه تازه خوری دارد.

انجیر برگ چناری

درختی است با رشد متوسط و بارآوری کم ، رشد درخت جانبی ، اندازه میوه کوچک با قطری برابر 22 – 21 میلی متر می باشد. میوه نامتقارن ، رنگ میوه زرد مایل به سبز است. میوه انجیر برگ چناری دارای مزه شیرین و زودرس است. به صورت خشک و تازه مصرف می شود ، این رقم متاسفانه در حال از بین رفتن می باشد.

انجیر رونو

یکی دیگر از انواع انجیر استهبان انجیر رونو می باشد. انجیر رونو درختی است با رشد کم ، باردهی متوسط ، تاج گسترده اندازه میوه کوچک و قطری کمتر از 28 میلی متر دارد. میوه درخت انجیر رونو تقریبا سفید رنگ است. گوشت میوه به رنگ زرد لیمویی می باشد. میوه آبدار، شیرین و زودرس است و جنبه تازه خوری دارد.

انجیر کشکی

درختی است با رشد متوسط و بارآوری کم ، اندازه میوه بزرگ و به قطر27 – 23 میلی متر ، رنگ میوه به ویژه در ناحیه ته میوه ابلق می باشد. میوه انجیر رقم کشکی ترش و شیرین و زودرس است و جنبه تازه خوری دارد. این رقم نیز متاسفانه در حال از بین رفتن می باشد.

دیگر انواع انجیر ازمیر

انجیر پیوس

در استان کازرون (در منطقه دوسیران) یک نوع انجیر بنام پیوس وجود دارد که مانند سایر انواع دیگر انجیر ازمیر نیاز به گرده افشانی داشته و به صورت مخلوط با درختان انجیر سبز در اکثر باغات این منطقه کشت می شوند.

انجیر کنیزک

در برخی مناطق استان فارس مانند مهارلو (سروستان)، میمند (فیروز آباد) و کرفت و آبسرد (جهرم) یک نوع از انواع درخت انجیر به نام انجیر کنیزک وجود دارد. گوشت میوه این نوع انجیر رنگ پرتقالی داشته و رنگ پوست این میوه متمایل به نارنجی و متفاوت از انواع دیگر میوه انجیر است.

ب – انجیر سان پدرو

انجیر نوع « سان پدرو » در سال دو محصول تولید می کند. اولین محصول احتیاج به گرده افشانی نداشته و به صورت پارتنو کاریی تشکیل می شود. ولی محصول دوم احتیاج به گرده افشانی داشته و اگر عمل گرده افشانی انجام نگیرد میوه ها شروع به ریزش می کند. انواع مختلف انجیر سان پدرو وجود دارد ولی تنها گونه کینگ King به خاطر زودرسی و تازه خوری به طور تجارتی کشت می شوند.

ج – انواع انجیر معمولی

درختان انجير نوع معمولی بسته به رقم ممکن است یک یا دو محصول در هر سال تولید کنند. بیشتر ارقام این نوع انجیر محصول اول را به میزان کم و محصول دوم را به مقدار زیاد تولید می کنند. میوه های هر دو محصول بدون نیاز به گرده افشانی تشکیل و رشد و نمو می کنند.

انجیر معمولی اگر در سال یک محصول تولید کند این محصول در تابستان می رسد و اگر دو محصول تولید کند اولین محصول در بهار و یا اوایل تابستان می رسد که بربا ” berba ” نامیده می شود و دومین محصول در اواخر تابستان می رسد. ارقام انجیر زرد سه فصل و انجیر گلابی از نمونه های انجیر معمولی موجود در ایران هستند.

ارقامی مانند میشن (Mission) و کادوتا در کالیفرنیا و براون ترکی (Brownturkey) در ترکیه و پاجاجرو (Pajajero) در اسپانیا از انواع مختلف انجیر معمولی می باشند. در کالیفرنیا ارقامی نظیر کادوتا و میشن محصول اول را به مقدار زیاد تولید می کنند، در حالی که برخی از ارقام دیگر نظیر آدریاتیک و براون ترکی محصول اول را به میزان کم و برخی دیگر مانند ورينو (Verino) و مارسيليز (Marseilles) هیچگاه محصول بهاره تولید نمی کنند. اغلب ارقام انجير معمولی محصول دوم یا محصول اصلی را به میزان زیاد تولید می کنند.

انجیر زرد سه فصل

میوه این نوع انجیر سبز رنگ است ولی وقتی که به صورت کامل می رسد پوست زرد رنگی دارد و قسمت گوشتی آن قرمز رنگ است. میوه انجیر سه فصل درشت بوده و طعم شیرین و دلپذیری دارد. میوه دهی این نوع انجیر از اوایل تابستان شروع شده و تا زمستان ادامه پیدا می کند و به دلیل اینکه در سه فصل تابستان ، پاییز و زمستان میوه می دهد به نام سه فصل مشهور است. تاج درخت گسترده و دارای شاخ و برگ زیاد است. انجیر زرد سه فصل گزینه مناسبی جهت کاشت در مناطق سردسیر است زیرا در مقابل سرما از خود مقاومت خوبی نشان می دهد.

انجیر گلابی

از دیگر انواع انجیر معمولی می باشد بنابراین احتیاج به گرده افشانی ندارد. این نوع انجیر مانند انجیر زرد در سه فصل از سال میوه می دهد. میوه های درشت و گلابی شکل با رنگ قهوه یا زرد از ویژگی های مهم این نوع انجیر است. درخت انجیر گلابی رشد طولی زیادی نداشته و از انجیرهای کوتاه قامت است ولی تاج آن گسترده و پر برگ است. این انجیر نسبت به سرما و گرما مقاوم است و یکی از بهترین گزینه های کاشت انجیر می باشد.

انجیر میشن – mission

میوه این درخت دارای طعم شیرین و پوست تیره با فضای داخلی به رنگ توت فرنگی است. میوه انجیر میشن یکی از مرغوبترین انواع میوه انجیر موجود در جهان می باشد. درخت انجیر میشن در ایالت های جنوبی آمریکا بخصوص کالیفرنیا به وفور یافت می شود. این گونه انجیر نسبت به سرما حساس است.

انجیر کلسته – celeste

از دیگر انواع انجیر خوراکی می باشد. میوه انجیر کلسته کوچک و دارای عطر و طعم شیرین یکدست است. در ایالتهای جنوبی آمریکا به خاطر طعم شیرین این نوع از انجیر به « انجیر قند » معروف است. به همین دلیل این میوه انجیر برای تهیه مربا گزینه عالی می باشد.

پوست بیرونی میوه انجیر کلسته به رنگ بنفش متمایل به قهوه ای روشن و دارای گوشتی زرد رنگ است. میوه این درخت زودرس است و برای مناطقی با تابستان های کوتاه و خنک گزینه مناسبی برای کشت می باشد.

انجیر کادوتا – kadota

از دیگر انواع انجیر معمولی می توان انجیر کادوتا را نام برد. این نوع از انجیر میوه های متوسط و به رنگ زرد – سبز با گوشت قرمز داخلی آبدار تولید می کنند. میوه ها در اواخر تابستان برای برداشت آماده هستند. شیرینی این نوع انجیر کم است و می توان آن را به صورت تازه مصرف کرد یا از میوه آن برای تهیه مربا و یا ژله استفاده نمود.

انجیر برون ترکی – brown turkey

این گونه از انجیر دارای برگ های بزرگ و براق است. انجیر براون ترکی میوه های به شکل گلابی همراه با گوشت قرمز تولید می کند. میوه آن بنفش رنگ و متمایل به قهوه ای است. انجیر قهوه ای ترکیه ای به طرز شگفت آوری شیرین است.

درخت انجیر قهوه ای ترکیه در فصل بهار اولین محصول خود را تولید می کند. محصول دوم در فصل پاییز به عنوان محصول اصلی حاصل می شود. در منطقه بورسا در ترکیه گونه دیگری از انجیر کشت می شود که نسبت به انجیر براون ترکی رنگ پوست میوه آن کمی بنفش تر می باشد و به انجیر بورسا معروف است.

انجیر برونزویک – brunswick

یکی دیگر از انواع انجیر خوراکی است. این گونه از انجیر تا ارتفاع 4 متری رشد می کند. این نوع انجیر دارای برگ های چرمی است و معمولا یک محصول میوه در سال می دهد. میوه این انجیر خود بارور است و احتیاجی به گرده افشانی ندارد. میوه انجیر برونز ویک به شکل گلابی و دو رنگ است به طوری که در انتهای میوه بنفش رنگ و هر چه به سر میوه نزدیک می شویم رنگ آن سبز می شود. میوه آن شیرین و گوشتی به رنگ قرمز دارد.

انجیر آدریاتیک – adriatic fig

این نوع انجیر دارای رنگ سبز کمرنگ تا زرد کم رنگ است و به علت رنگ روشن ، آن را ” انجیر سفید ” می نامند. رنگ گوشت آن بنفش تیره که دارای عطر و طعم بسیار شیرین است. انجیر آدریاتیک دوبار در سال در ماه ژوئن و در ماه آگوست برداشت می شود. محصول دوم بزرگتر و شیرین تر هستند.

انجیر کالیمیرنا

از انواع دیگر انجیر معمولی گونه کالیمیرنا است. این گونه انجیر در ترکیه کشت می شود. انجیر کالیمیرنا در مقایسه با سایر گونه های انجیر بزرگتر است و پوستی مایل به سبز و کمی طلایی دارد. قسمت داخلی میوه صورتی رنگ است.

انجیر بنفش جنوا

این درخت معمولاً دارای رشد متوسطی است و می تواند تا 13 فوت رشد کند. آنها مقدار زیادی شاخ و برگ تولید می کنند. این گونه انجیر به عنوان انجیر سیاه جنوا یا انجیر سیاه اسپانیایی شناخته می شوند. میوه انجیر جنوا دارای رنگ بنفش تیره و اندازه آن بزرگ است. میوه این درخت دارای گوشت شیرین و مایل به قرمز می باشد. از میوه آن می توان هم به صورت خشک هم تازه خوری استفاده کرد.