آموزش هرس کردن درختان

هرس کردن به معنای حذف قسمت های زائد درخت اعم از شاخه ، برگ ، گل یا میوه می باشد. هرس کردن درختان به چهار دلیل انجام می‌گیرد 1 – تنظیم اندازه درخت 2 – به دست آوردن شکل و فرم معین از درخت 3 – بهبود کارایی و باروری درخت 4 – تقویت شاخه ها

هرس کردن درختان به چه دلیلی انجام می شود ؟

اگر پس از احداث باغ میوه، نهالهای کاشته شده به حالت طبیعی خود رها شوند و هیچ دخالتی در رشد و شاخه بندی طبیعی آن ها صورت نگیرد، شاخه های مزاحم و پر پیچ و خم در داخل تاج درخت رشد کرده و به دلیل متراکم شدن تاج درخت و سایه اندازی شاخه های بالایی هیچ نوری به قسمتهای وسط و پایین درخت نخواهد رسید. در چنین شرایطی شاخه ها به تدریج خشک شده و از بین می روند. باردهی درخت نیز محدود گشته و میزان محصول و کیفیت آن پایین خواهد آمد.

برای رسیدن به شکل و فرم نهایی درخت باید در مراحل اولیه رشد درختان ، شاخه‌های اصلی انتخاب شود و دیگر شاخه ها را از درخت جدا کرد. شاخه های اصلی انتخاب شده باید از فضای مناسب برخوردار باشند و علاوه بر آن زاویه بین شاخه های اصلی و تنه درخت باید مقدار کافی باز باشد. زیرا این امر مانع از شکستن شاخه ها در اثر میوه دهی زیاد می شود.

هرس درختان موجب جهت دهی رشد شاخه ها و درخت می شود و شما می توانید تعیین کنید درختتان چه اندازه و چه فرمی داشته باشد. در مقاله انواع هرس درختان با هرس های شلجمی ، هرس هرمی ، جامی ، کوردون و دیگر روش های هرس درختان آشنا شوید

هرس کردن شاخه درختان عموماً به دو حالت سرزنی و یا حذف کامل شاخه انجام می گیرد.

هرس کردن درختان به روش سرزنی

سرزنی ( کوتاه کردن ) عبارت است از حذف قسمت های انتهایی شاخه های اصلی یا همان جوانه های انتهایی ، سرزنی سبب فعال شدن جوانه های جانبی زیر محل هرس و کاهش طول شاخه های بلند و در نتیجه باعث کوچک تر شدن و متراکم تر شدن درخت می شود. معمولا عمل سرزنی در سالهای اولیه کاشت نهال به منظور تشکیل فرم درخت انجام می گیرد به مرور پس از به بار نشستن درخت هرس سرشاخه زنی جای خود را به حذف کامل شاخه ها می دهد.

البته در درختانی مانند هلو چون جوانه های بارده بر روی شاخه های یکساله تشکیل می شود به منظور رشد شاخه های یکساله و تشکیل جوانه های بارده سال بعد باید سربرداری به طور سالیانه انجام شود.

هرس کردن درختان به شیوه حذف کامل

در حذف کامل بریدن شاخه ها از تنه اصلی به صورت کامل انجام می گیرد. حذف کامل باعث تقویت شاخه و بزرگتر شدن اندازه درخت می شود. اما شاخه ها در مقایسه با درخت هرس نشده بازتر شده و تراکم کمتری دارند. این نوع هرس باعث تسهیل نفوذ نور خورشید به درون درخت و جلوگیری از ایجاد سایه در درخت شده، رشد تنه و شاخه های اصلی را تسریع کرده و باعث افزایش تولید میوه می شود.

این روش هرس تاثیر زیادی در رشد رویشی جانبی مثل هرس سربرداری ندارد. در درختانی که در اثر سرزنی دچار رشد جارویی شده اند باید حذف کامل شاخه ها انجام شود.

نحوه بریدن شاخه ها در هرس

برای هرس شاخه های جوان پس از انتخاب شاخه مورد نظر ، به کمک قیچی باغبانی حدود نیم سانتیمتر بالاتر از جوانه شاخه را می بریم. برش زده شده باید به صورت مایل و در جهت مخالف جوانه انجام گیرد. بریدن و حذف شاخه های چوبی سنگین که قطر بیش از 4 – 3 سانتیمتر دارند بوسیله اره انجام می گیرد به طوری که برآمدگی و زایده ای از شاخه بریده شده بر روی تنه درخت باقی نماند.

برش شاخه های ضخیم باید در طی سه مرحله انجام گیرد بدین صورت که ابتدا برشی به اندازه نصف قطر شاخه و در فاصله 15 سانتی متری تنه در قسمت زیرین شاخه زده می شود این کار بدین منظور است که در هنگام برش ، شاخه نشکند و پوست تنه را پاره نکند. برش دوم را 2 تا 3 سانتی متر جلوتر و از قسمت بالای شاخه زده می شود با جدا شدن شاخه می توان برش سوم را انجام داد و قسمت اضافی باقی مانده را جدا کرد.

نکات مهم در مورد هرس درختان

برای هرس کردن درختان باید نکاتی را در نظر داشته باشید که در اینجا به چند مورد آن اشاره می کنیم. قبل از هرس کردن درختان باید هدف از هرس را مشخص کنید. به این فکر کنید که چرا می خواهید درخت را هرس کنید ؟ آیا هرس کردن درخت را به منظور افزایش باردهی انجام می دهید یا برای فرم دهی درخت ؟ آیا اخیراً درخت هرس شده است؟ در چه فصلی از سال هرس را انجام می دهید؟ به عنوان مثال ، هرس در فصل زمستان باعث افزایش رشد شاخه ها در طول بهار خواهد شد و هرس در طول تابستان رشد شاخه ها را کند می کند.

دلایل شما در نوع هرس تأثیر می گذارد. در هر زمان می توانید هرس سبک انجام دهید یا چوب های خشک شده را از شاخه جدا کنید ، اما اگر اهداف بزرگتری دارید و می خواهید هرس خود را در فصول مختلف سال برنامه ریزی کنید بهتر است به این سوالات پاسخ دهید.

در هنگام هرس کردن ، درخت را خوب ارزیابی کنید. قبل از شروع کار چند لحظه را صرف دیدن اندازه و شکل درخت کنید و تصور کنید که پس از اتمام کار، درختتان چه شکلی می شود و چگونه به نظر می رسد.

تا حد امکان هرس را کم انجام دهید. بریدن بیش از اندازه شاخه ها برای درخت بسیار استرس زا است. به علاوه هر برش شاخه شرایط را برای رشد قارچ ها و دیگر بیماریها در محل هرس فراهم می کند. هرس را فقط به همان اندازه که درخت به آن نیاز دارد ، انجام دهید و هرگز بیش از 25 درصد شاخه ها را از درخت جدا نکنید.

بهترین فصل برای هرس کردن درختان

هرس کردن درختان در اواخر پاییز یا اوایل زمستان استرس کمتری را به درخت وارد می کند. در این زمان میزان شیره درخت به حداقل خود رسیده است. به علاوه اینکه در این مقطع از سال فعالیت قارچ ها و حشرات نیز به شدت پایین آمده است و احتمالاً زخمی که بر روی درخت ایجاد می کنید کمتر به ویروس یا قارچ ها آلوده می شود.

البته اگر در فصول دیگر سال شاخه ای از درخت در اثر طوفان شکسته شده می توانید همان موقع آن را از درخت جدا کنید و احتیاجی نیست تا زمستان منتظر بمانید. بیش از یک بار در هر فصل هرس نکنید زیرا درخت برای بهبودی احتیاج به زمان دارد.

چه شاخه های باید هرس شوند

ابتدا شاخه هایی را که در اثر طوفان و هر حادثه دیگری خسارت دیده و شکسته شده اند یا علائم بیماری را نشان می دهند حذف کنید. شاخه های اصلی که ” اسکلت ” درخت را تشکیل می دهد ، شناسایی کنید و از بریدن این شاخه ها خودداری کنید.

برای اینکه درخت سالم بماند و خوب رشد کند به گردش هوای مناسب بین شاخه ها و تابش نور خورشید در تمام قسمت های درخت نیاز دارد. بنابراین شاخه هایی را که از کنار هم عبور می کنند و درهم پیچیده شده اند و مانع از رسیدن نور و هوا به قسمت های دیگر درخت می شود را باید هرس کنید. به علاوه اینکه این شاخه های نزدیک هم باعث افزایش رشد قارچ ها می شود و حشرات بیشتری را به خود جذب می کنند.

زاویه شاخه‌هایی را که نسبت به تنه زاویه کم دارند را باید در صورت امکان باز کرد برای باز کردن زاویه شاخه میتوان چوبهای را در اطراف درخت داخل خاک فرو کرد و شاخهایی که باید زاویه بازتری پیدا کند به کمک نخ به آن چوبها بست. این امر باعث می شود که شاخه درخت در اثر میوه دهی شکسته نشوند

اگر امکان باز کردن شاخه نباشد باید آنها را کامل حذف کرد. شاخه های مریض ، شکسته و معیوب را باید حذف کرد. از شاخه هایی که به هم خیلی نزدیک اند یا به یکدیگر ساییده می‌شوند باید یکی را ببرید و در صورت نیاز می توان هر دو را در جهت های مناسب با طناب به شی ء مانند قیم بست تا مسیر آنها تغییر کند و به آهستگی تماس آنها با هم کم شود.

تراکم بیش از اندازه تاج درخت مانع از رسیدن نور کافی به قسمتها و شاخه های داخلی درخت می شود. نبود نور کافی سبب کاهش میزان محصول و افت کیفیت میوه قسمت های داخلی درخت می شود. به همین دلیل باید تاج درخت نیز به میزانی که مانع از رسیدن نور کافی به قسمت های داخلی درخت نشود هرس کرد.

اگر تعداد پا جوش ها زیاد باشد باید تعدادی از آنها را از بین ببرد و تنها یک یا دو پاجوش جهت اطمینان از جایگزینی درخت نگه داشت. برش شاخه باید با شاخه اصلی یا تنه زاویه ۴۵ درجه را بسازد. برای بریدن شاخه های بزرگ اول باید مقداری از شاخه را در قسمت زیرین برید تا هنگام جدا شدن شاخه از درخت باعث کنده شدن یا پارگی پوست تنه یا شاخه اصلی نشود.

نکات بهداشتی هرس درختان

• زخم تنه یا شاخه های قطور را باید با چسب پیوند حاوی سمی قارچ کش پانسمان کرد.
• از باقی گذاشتن انتهای شاخه های هرس شده که باعث نفوذ آفت و بیماری درون درخت می شود خودداری کنید.
• پس از هرس کردن درختان جمع آوری و سوزاندن شاخه های بریده و هرس شده ضروری است. زیرا سوسک های پوست خوار و دیگر آفات درختان معمولا در درون و زیر شاخه های ریخته شده بر روی زمین زمستان گذرانی می کنند.
• بهتر است قبل و بعد از هرس کردن درختان وسایل و تجهیزات خود را با الکل ایزوپروپیل یا آب واکتس 10% ضد عفونی کنید.
• هرگز وسایلی که در هرس یک درخت بیمار استفاده می کنید را به درختان سالم دیگر نزنید مگر اینکه آنها را با مواد ضد عفونی کاملا تمیز کرده باشید.

هرس زمستانه

هرس زمستانه که به آن هرس سیاه نیز گفته می شود معمولاً در هنگام خزان درختان و گیاهان یعنی در ماه های پاییز و زمستان انجام می‌گیرد. هرس زمستانه موجب تقویت شاخه هرس نشده ، افزایش محصول و بهبود کیفیت محصول می‌ شود. شاخه های جدید رشد کرده پس از این نوع هرس بلندتر می شوند و همچنین برگ های سر سبزتر و بزرگتری خواهند داشت.

هرس زمستانه را می توان به منظور شکل دهی درخت ( هرس فرم ) یا به منظور افزایش باردهی درخت ( هرس باردهی یا بهره برداری ) انجام داد. اما باید توجه شود که هرس زمستانه نباید خیلی شدید انجام گیرد زیرا هرس شدید زمستانه باعث تاخیر در باردهی درخت می گردد. در مناطقی که سرمای شدید زمستانه دارند بهتر است هرس کردن درختان در اواخر زمستان درست پس از سرمای شدید زمستانه و قبل از بیدار شدن درخت انجام شود.

هرس تابستانه

زمان اجرای هرس تابستانه با توجه به نوع گیاه و عوامل محیطی متفاوت است. با وجود این ماه های اردیبهشت تا تیر ماه برای این کار مناسب هستند. در هرس تابستانه شاخه های نابارور درخت و همچنین گل ها و میوه های کوچک اضافی حذف می گردد. حذف برگ های اضافی مانند برگ های که بر روی میوه سایه انداخته و مانع رشد مناسب میوه می شود نیز جز هرس تابستانه است.

هرس تابستانه بیش از هرس زمستانه باعث کاهش رشد درخت میشود. این نوع هرس باعث کوچک شدن درخت می شود. هرس تابستانه باعث افزایش نور خورشید در درون تاج درخت می شود که این امر موجب افزایش کیفیت میوه و افزایش گل دهی درخت می شود.

انواع هرس کردن درختان

هرس درختان به چد منظور انجام می شود 1 – هرس فرم دهی 2 – هرس به منظور افزایش باردهی 3 – هرس جوان سازی

هرس به منظور فرم دهی نهال

هدف از اجرای هرس فرم دهی در درختان میوه، ایجاد شکل مناسب و مورد نظر ، اسکلت قوی و دارای استحکام بالا و رشد مناسب و بالای شاخه های حفظ شده می باشد. اگر هرس فرم دهی انجام نشود درختان به صورت درختچه ای و چند تنه پرورش می یابند. در این درختان به دلیل تراکم بالای شاخ و برگ و عدم نفوذ نور کافی به داخل تاج درخت ، کمیت و کیفیت محصول کاهش می یابد.

نهال ها به طور کلی به دو شکل موجود هستند. برخی تنه صاف و بدون انشعاب دارند و بعضی دیگر چند شاخه‌ ی و منشعب هستند. در حالت اول برای هرس نهال تنها کافی است که سربرداری در ارتفاع تقریبی ۵۰ تا ۸۰ سانتی متر انجام گیرد. این کار باعث رشد جوانه های جانبی زیر محل برش شده و سبب بوجود آمدن شاخه های فرعی درخت می گردد.

در حالت دوم که نهال منشعب است. ابتدا چند شاخه فرعی که با هم حداقل ۱۰ سانتی متر فاصله دارند را به عنوان شاخه اصلی درخت انتخاب کرده و مابقی شاخه ها را می بریم. همچنین می توان برای رشد بهتر و پر شدن درخت شاخه های اصلی را سرزنی کنید.

در انتخاب شاخه هائی که اسکلت اولیه درخت را تشکیل می دهند بایستی به نکات زیر توجه کرد :

1. 3 تا 4 شاخه و ترجیحاً در 4 جهت اصلی ( شمال ، جنوب، شرق و غرب ) درخت را انتخاب کنید.
2. فاصله شاخه ها از یکدیگر حداقل بین 5 تا 10 سانتی متر باشد.
3. محل انشعاب شاخه های اصلی از یک نقطه واقع بر روی تنه نباشد.
4. زاویه شاخه ها با تنه حدود 45 درجه باشد، یعنی نه خیلی بسته و نه خیلی باز باشند.
5. شاخه های به عنوان شاخه های اصلی درخت انتخاب شود که قویترین شاخه های درخت باشند.

هرس کردن درختان به منظور افزایش باردهی

یکی از دلایل هرس کردن درختان افزایش باردهی درخت است. درختانی که بدون دخالت انسان در شرایط طبیعی رشد می کنند معمولاً شاخ و برگ زیادی دارند. این موضوع مانع از رسیدن نور کافی به داخل تاج درخت می شود و به دنبال آن کیفیت و مرغوبیت میوه کاسته می گردد. به همین دلیل هر ساله و یا هر چند سال یکبار باید درخت را هرس کرد. 

هرس باردهی شامل تنک کردن درخت یعنی حذف شاخه های اضافی و درهم پیچیده شده ، هرس شاخه های آلوده به بیماری و آفت زده ، جداکردن شاخه های خشک شده و شکسته شده ، بریدن شاخه های کم بارده و نابارور ، سربرداری شاخه ها ، حذف پاجوش های اضافی است.

هرس جوان سازی

هرس جوان سازی به منظور جوان کردن درختان پیری که باردهی کمی دارند انجام می شود. معمولا در این درختان به علت بلند بودن شاخه ها بارده و دور از دسترس بودن میوه ها هزینه برداشت بالا است. همچنین در درختان کهنسال تعادل بین مواد غذایی جذب شده از ریشه و تولید میوه به هم می خورد و در نتیجه بازدهی و عملکرد درخت کاهش می یابد به منظور افزایش باردهی درخت معمولا باغداران اقدام به جوان سازی درختان پیر می کنند.

هرس جوانسازی درختان با حذف کامل یک یا چند شاخه اصلی بر روی درخت شروع می شود. با حذف شاخه های پیر در زیر قسمت هرس شده جوانه های جانبی شروع به رشد کرده و شاخه های جدیدی ایجاد می کنند. در صورت جارویی شدن شاخه ها تعدادی از آنها را حذف می کنیم. در سال سوم یا چهارم تعداد دیگری از شاخه های اصلی پیر را هرس می کنیم بدین ترتیب آن بخش نیز با گذشت زمان شاخه های جوان تولید می کند و به مرور درخت جوان می شود.