آشنایی با انواع انجیر خشک استهبان

آیا انواع انجیر خشک استهبان را می شناسید ؟ شهرستان استهبان در استان فارس به عنوان یکی از قطب های اصلی تولید انجیر خشک کشور شناخته می شود. حدود 95 درصد از انجیر این شهرستان از نوع انجیر سبز که متعلق به خانواده انجیر ازمیر است تشکیل می دهد. به جز این شهرستان شهرهای نی ریز ، داراب ، جهرم و کازرون از مناطق مهم تولید انجیر خشک کشور هستند. در این مقاله از سایت پالیز با نام و ویژگی های انواع انجیر خشک استهبان آشنا می شویم.

شهرستان استهبان کجاست ؟

شهرستان استهبان در شرق استان فارس و در فاصله 170 کیلومتری شیراز قرار دارد. این شهرستان با شهرهای داراب ، نی ریز و بختگان ، خرامه و فسا همسایه است. شهرستان استهبان با آب و هوای گرم و نیمه خشک شرایط بسیار خوبی برای کشت انواع انجیر دارد. متوسط بارندگی سالیانه در این شهرستان حدود 350 – 250 میلیمتر در سال ، میانگین درجه حرارت آن 15 درجه ، حداقل دمای آن 7 – و حداکثر دمای آن 42 درجه است.

این شهرستان با سطح زیر کشت 24 هزار هکتار و حدود 2 میلیون اصله انجیر رتبه اول تولید انجیر کشور را دارد. باغ های انجیر شهرستان استهبان 54 درصد باغات انجیر دیم استان فارس و 5/3 درصد سطح زیر کشت انجیر جهان را به خود اختصاص داده است. متوسط تولید سالیانه انجیر در استهبان بین 20 – 15 هزار تن انواع انجیر خشک می باشد.

عوامل مهم در تعیین کیفیت انواع انجیر خشک استهبان

کیفیت میوه انجیر تحت تاثیر رقم انجیر ، نوع و جنس خاک ، میزان آبیاری و کوددهی ، شرایط آب و هوایی منطقه کشت ، نحوه برداشت و خشک کردن و شرایط نگهداری و انبارداری آن است.

در بعضی از باغات انجیر پس از رسیدن میوه انجیر آنها را از روی درخت چیده و در مقابل آفتاب قرار داده و خشک می کنند این کار باعث سیاه شدن و افت کیفیت محصول می شود. 

خشک شدن طبیعی انواع انجیر بر روی درخت علاوه بر اینکه باعث سفید و روشن ماندن رنگ میوه می شود باعث حفظ کیفیت و خوشمزه شدن میوه انجیر نیز می شود. این کار همچنین خطر آلودگی میوه انجیر به سم آفلاتوکسین را کاهش داده و امکان نگهداری محصول به مدت طولانی تر را فراهم می کند.

کیفیت میوه انجیر علاوه بر نوع خاک به میزان آبیاری ، کوددهی ، نوع واریته درخت ، شرایط آب و هوایی شامل دما ، رطوبت نسبی ، بارندگی ، شدت باد و تابش نور خورشید نیز وابسته است.

ویژگی انواع انجیر خشک استهبان

• کیفیت و مرغوبیت بالای انجیر استهبان
• رنگ ، بو و مزه طبیعی میوه
• ارزش غذایی بالا با داشتن انواع ویتامین ها و مواد معدنی
• عدم آلودگی به آفات و بیماریها
• امکان نگهداری به مدت طولانی به دلیل خشک بودن میوه
• استفاده محدود از سموم در فرایند تولید
• عدم استفاده از سموم در هنگام برداشت محصول
• استفاده از عوامل طبیعی در فرایند خشک کردن محصول
• کشت دیم و در نتیجه بالا بودن میزان مواد مغذی آن

درجه بندی انجیر به عواملی نظیر اندازه ، رنگ و میزان شکاف انتهایی آن بستگی دارد. در اینجا با تعدادی از انواع انجیر خشک استهبان بیشتر آشنا می شویم :

انجیر گوشتی یا چرخی

بیشترین میزان تولید انجیر خشک استهبان متعلق به انجیر گوشتی می باشد. انجیر گوشتی یا در زبان محلی انجیر خرمنی عموما دارای طیف رنگی از سفید و زرد کم رنگ تا شکلاتی و تیره می باشد. این نوع انجیر علاوه بر این که در اکثر آجیل فروشی و خشکبار فروشی های سراسر کشور به فروش می رسد بیشترین میزان صادرات انجیر کشور را به خود اختصاص داده است.

پوست نازک ، گوشت نرم با طعم و مزه شیرین و کرم کاراملی از ویژگی انجیر گوشتی استهبان است. میزان قند موجود در این نوع انجیر بین 25 – 20 درصد است. قیمت این نوع انجیر را با توجه به اندازه و رنگ میوه تعیین می کنند. برای خرید انواع انجیر استهبان می توانید به قسمت فروشگاه سایت پالیز مراجعه کنید.

انواع انجیر صدویک

بهترین و گرانترین نوع انجیر خشک استهبان به نام انجیر صدویک شناخته می شود. علت نام گذاری آن به این نام ( انجیر صدویک 101 ) احتمال به دلیل مقدار اندک آن در محصول باغ می باشد یعنی از هر صد تا یکی. همانطور که گفته شد مقدار این انجیر نسبت به کل محصول مقدار کمی می باشد به طوری که تنها حدود 5 الی 10 درصد محصول یک باغ را انجیر صدویک تشکیل می دهد.

ویژگی خاصی این نوع انجیر شکاف انتهای میوه می باشد. شکاف میوه انجیر در اثر فشار شیره گیاهی و مواد مغذی و ویتامین های موجود در میوه  ایجاد می شود. این مواد به بدنه و پوست میوه فشار وارد کرده و باعث شکاف آن می شوند بنابراین وجود شکاف در میوه دلالت بر کیفیت و مرغوبیت بالای میوه دارد.

میزان برداشت این نوع از انجیر استهبان در سال های مختلف متفاوت می باشد و حتی میزان آن در دفعات مختلف برداشت سالیانه نیز یکسان نیست. عواملی مانند میزان رطوبت ، در دسترس بودن مواد غذایی مورد نیاز درخت ، نوع خاک ، میزان کوددهی و نوع درخت در این پدیده دخالت دارند.

میزان شکاف انجیر باعث تقسیم بندی این نوع انجیر به 3 دسته انجیر صدویک غنچه ، صدویک معمولی و صدویک پرک شده است. اگر میزان شکاف میوه کم باشد به آن انجیر غنچه می گویند. درصورتی که خندان بودن در حد معمولی باشد آن را صدویک معمولی و اگر میزان شکاف میوه زیاد باشد به طوری که کامل دهان انجیر باز شده باشد به آن انجیر پرک می گویند.

انجیر بادی یا قاقو

از دیگر انواع انجیر خشک استهبان است. در فرهنگ دهخدا قاق به معنی ” گوشت خشک کرده و میوه خشک که هسته آن را درآورده بخشکانند ” است. اگر درختان انجیر به هر علتی از جمله وجود برخی از آفات بخصوص کنه تارتن انجیر یا کمبود رطوبت خاک دچار ریزش برگ گردند یا برگ کلروفیل خود را از دست بدهد و رنگ برگ به صورت قهوه ای درآید میوه درخت انجیر قاقو ( بادی ) می شود.

به دلیل آسیب به برگ درخت و اختلال در عمل فتوسنتز و در نتیجه نرسیدن مواد غذایی به میوه ، انجیر خشک و شکننده و سبک می شود که به این نوع انجیر ، انجیر بادی یا در زبان محلی استهبان قاقو گفته می شود. وزن انجیر قاقو نسبت به انواع دیگر انجیر خشک استهبان کمتر می باشد و همچنین دارای پوست صاف تری نیز است و چین و چروک پوست میوه به میزان قابل توجه ای کمتر از انواع دیگر انجیر است.

گرچه انجیر قاقو دارای رنگ روشن می باشد ولی به خاطر کمبود بیش از حد رطوبت در میوه ، گوشت کامل خشک و فاقد هر گونه شیره ای است و همین امر باعث از بین رفتن مرغوبیت محصول می شود. علت اصلی قاقو شدن میوه انجیر کاهش فعالیت های فتوسنتزی درخت در اثر از بین رفتن کلروفیل های برگ می باشد.

انجیر شکلاتی یا منگ

در درجه بندی انجیر خشک استهبان این نوع انجیر درجه ۳ است. از ویژگی های آن می توان به ریز بودن ، رنگ قهوه ای شکلاتی و استیول کاملا بسته اشاره کرد. انجیر شکلاتی یا در زبان محلی منگ بیشتر در تهیه فرآورده های مختلف انجیر مانند شیره انجیر ، کلوچه ، بیسکویت انجیر ، مربا و مسقطی استفاده می شود.

میزان انجیر منگ در مناطق مختلف و در سال های مختلف یکسان نمی باشد و از کمتر از 5% تا بیش از 40٪ متغیر است. به طور کلی عواملی که منجر به سیاه و ریز شدن انواع انجیر خشک استهبان می شود عبارتند از :

1. نژاد و واریته درخت
2. وقوع خشکسالی و کمبود رطوبت
3. بالا بودن میزان بار درخت که منجر به ریز شدن و بی کیفیت شدن میوه انجیر می شود.
4. بالا بودن درجه حرارت هوا در زمان رسیدن میوه.
5. پیوند انجیر سبز بر روی انجیر سیاه (پایه انجیر سیاه باشد)
6. هرس نامناسب درخت انجیر
7. وزش باد در زمان رسیدن میوه : که این عامل منجر به ریزش میوه های تر به زیر درختان شده و خشک شدن طبیعی میوه را دچار اختلال می کند.
8. وقوع بارندگی در زمان رسیدن میوه
9. نرسیدن نور کافی به میوه های وسط درخت

انجیر سیاه

انجیر سیاه استهبان دارای پوست نازک به رنگ بنفش تیره با گوشتی به رنگ قرمز جگری می باشد. میوه رسیده این نوع انجیر آبدار و دارای طعم ترش و شیرین است بیشتر جنبه تازه خوری داشته و یا از آن در تولید مربا و مارمالاد استفاده می شود. انجیر سیاه استهبان دارای خواص بسیار زیادی به خصوص در درمان سرفه و سرماخوردگی می باشد. اکثرا مردم این شهرستان از عصاره آن در درمان سرفه و سینه درد استفاده می کنند. معمولا نوع خشک این نوع انجیر چندان مرغوب نیست و نسبت به دیگر انواع انجیر قیمت پایینی دارد.

شاه انجیر ، انجیر متی ، المی ، برگ چناری و رونو از دیگر انواع انجیر شهرستان استهبان می باشند ولی این ارقام به صورت تجاری کشت نشده و حتی بعضی از آنها در خطر انقراض قرار دارند. برای آشنایی بیشتر با این ارقام انجیر می توانید به مقاله انواع انجیر از لحاظ درخت و میوه موجود در سایت مراجعه کنید.

تقسیم بندی تجاری انواع انجیر خشک استهبان

در درجه بندی تجاری انجیر خشک استهبان اندازه ( قطر میوه ) ، رنگ و میزان شکاف انجیر دخالت دارد.

درجه بندی براساس میزان شکاف انتهایی

در مورد میزان شکاف و تقسیم بندی آن قبلتر صحبت کردیم و گفتیم که بر این اساس انجیر به سه دسته انجیر غنچه ، صدویک و پرک درجه بندی می شوند. هرچه میزان شکاف انتهایی میوه بیشتر باشد کیفیت و بازار پسندی و در نتیجه قیمت آن نیز بالاتر می رود. براین اساس انجیر پرک نسبت به انجیر صدویک و غنچه قیمت بیشتری دارد و انجیر صدویک نیز نسبت به انجیر غنچه گرانتر است.

فقط نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که سایز و رنگ در تقسیم بندی و قیمت گذاری انجیرهای غنچه ، صدویک و پرک نیز تاثیر گذار است. یعنی انجیر صدویک با رنگ روشنتر و اندازه بزرگتر قیمت بیشتری نسبت به انجیر صدویکی که سایز کوچکتر دارد یا رنگ آن تیره تر است دارد.

درجه بندی انواع انجیر خشک استهبان براساس اندازه

از لحاظ قطر ، انجیر به 5 دسته به صورت زیر تقسیم می شود :

نام انجیر	اندازه قطر انجیر بر اساس میلی متر
AAA ( سه آ )	بیش از 22 میلی متر
AA ( دو آ )	22 – 18 میلی متر
A ( آ )	18 – 14 میلی متر
B ( بی )	14 – 8 میلی متر
C ( سی )	کمتر از 8 میلی متر

تقسیم بندی انواع انجیر خشک استهبان براساس رنگ

انواع انجیر خشک استهبان بر اساس رنگ تقسیم بندی می شوند که در این مورد رنگ داخلی و رنگ ظاهری انجیر مورد توجه قرار می گیرد. در این درجه بندی هر چه رنگ انجیر روشنتر و سفید تر باشد کیفیت و در نتیجه قیمت آن نیز بالاتر می رود و هرچه رنگ محصول تیره تر باشد از کیفیت و قیمت آن کاسته می شود.

در این تقسیم بندی یک دسته انجیر یک اندازه مثلا A به چند نوع انجیر بر اساس رنگ درجه بندی می شوند. مثلا انجیر A دارای 3 نوع تقسیم بندی به شرح زیر می باشد :

A معمولی : رنگ انجیر این دسته کاملا سفید و روشن و محصول فاقد هرگونه خرابی است.

A ضعیف : رنگ میوه سفید نبوده و مقداری قهوه ای و چرک می باشد ولی انجیرهای کاملا سالم و بدون خرابی هستند.

A شکلاتی : رنگ انجیر این دسته کاملا تیره و شکلاتی است. ولی میوه ها کاملا سالم و بدون خرابی و زدگی می باشند.

باید توجه کرد تمام انجیرهای این 3 دسته یک اندازه هستند ولی رنگ آنها با هم متفاوت می باشد. علاوه بر انجیر های دسته A انجیر های AA و AAA و B نیز چنین طبقه بندی دارند یعنی مثلا گرید 2A به انجیرهای 2A معمولی ، 2A ضعیف و 2A شکلاتی درجه بندی می شود.

انجیر گل پرک : به انجیری گفته می شود که از نوع پرک بوده ولی سایز آنها AAA باشد.

ضایعات انجیر : انجیر های که از لحاظ اندازه در یک رده قرار می گیرند ولی نصف شده ، گنجشک خورده و له شده می باشند به عنوان ضایعات شناخته می شود.

تقسیم بندی براساس مخلوط انواع انجیر خشک استهبان

انجیر سوپر

این نوع انجیر دارای 10 – 5  درصد انجیر غنچه و 95 – 90 درصد انجیر از نوع A یا 2A و 3A باشد. انجیری که مخلوطی از انجیر غنچه و A باشد به نام انجیر سوپر A ، انجیری که مخلوط از غنچه و 2A باشد به نام سوپر 2A و انجیری که مخلوطی از انجیر غنچه و 3A باشد به نام سوپر 3A شناخته می شود. باید توجه داشت انجیر این دسته کاملا رنگ سفید و روشن داشته و بدون هرگونه خرابی می باشند.

انجیر ممتاز

انجیر ممتاز مخلوطی از دو نوع انجیر خشک استهبان است. انجیر های که 30% آن AA  و 70 – 60 % آن A باشد به عنوان ممتاز شناخته می شود.

مخلوط انواع انجیر صدویک 

به انجیری گفته می شود که دو نوع از سه نوع انجیر پرک ، صدیک و غنچه را داشته باشد و مخلوطی از آنها باشد. این مخلوط می تواند مخلوطی از انجیر پرک و صدویک و یا مخلوطی از صدویک و غنچه و یا مخلوطی از پرک و غنچه با درصد های مختلف باشد.