آشنایی با آفت شپشک ستاره ای انجیر و نحوه مبارزه با آن

شپشک ستاره ای درخت انجیر یکی از آفت های انجیر است که بیشتر به شاخه‌های جوان حمله کرده و در صورت شدت ، برگها و میوه ها را نیز مبتلا می کند. شپشک انجیر علاوه بر خسارات مستقیم به درخت انجیر ، آن را نسبت به حمله لارو ساقه خوار از خانواده سوسکهای شاخک بلند انجیر تضعیف می کند.

خسارت شپشک ستاره ای انجیر

این آفت ترشحات عسلک مانندی بر روی برگ ها ، شاخه ها و تنه از خود باقی می گذارند. درختان مبتلا به این آفت زودتر از درختان سالم منطقه خزان می‌کنند و میوه های آنها نیز ریز و چروکیده می شود.

آفت شپشک درخت انجیر علاوه بر استان فارس در استانهای لرستان و کردستان نیز دیده شده است. این آفت در حال حاضر یکی از مهمترین آفات برگ درخت انجیر در آبسرد و کرفت خفر می باشد. در سالهای اخیر این حشره در بسیاری از مناطق انجیر کاری استان فارس مانند استهبان ، نی ریز ، نویگان داراب ، آبسرد ، کرفت ، سیمکان ، جهرم و کوار شیوع پیدا کرده است.

شپشک انجیر در لبنان ، اردن ، ترکیه و سوریه نیز وجود دارد و خسارت آن فوق العاده زیاد گزارش شده است.

شکل شناسی آفت شپشک انجیر

شپشک درخت انجیر دارای سپر مومی به شکل ستاره 8 وجهی است که حشره را در مقابل دشمنان و شرایط محیطی محافظت می کند. شکل سپر نیمه کروی و از 6 یا 8 قطعه منظم مومی تشکیل شده که در وسط هر یک لکه سفید رنگی دیده می شود. قطر حشره ماده همراه با سپر در حدود 4 میلی متر و ارتفاع آن 2/5 تا 3 میلیمتر است.

رنگ شپشک ستاره ای انجیر خاکستری مایل به بنفش است ولی گاهی به رنگ های تیره تر نیز دیده می شود. سپر در قسمت مجاور به قطعات ، تیره تر و در قسمت وسط روشنتر است. صفحات مومی کناری گاهی زرد نارنجی و یا مایل به قرمز می‌باشد.

همانطور که گفته شد موم روی بدن حشره مانند سپری از آن محافظت می کند. می توان موم را از روی بدن آفت شپشک انجیر برداریم و یا به واسطه حرارت دادن در الکل آن را حل کنیم. با برداشتن موم ، خود حشره ظاهر می گردد رنگ حشره خرمایی یکنواخت بوده و شکلش نیمه‌ کروی و سطح بدن آن صاف می باشد.

حشره نر ، شکل کشیده داشته و رنگش قرمز است. در اطراف آن مخروطهای خارج می‌شود که شکل ستاره‌ای را به آن می‌دهد. رنگ این مخروطها سفید و تعدادش 12 – 9 عدد است ( 9 – 6 عدد در هر طرف و یک عدد در قسمت جلو و 2 عدد در انتها ) در سطح پشتی نیز دو مخروط عریض مومی شکل دیده می شود. طول پوپاریوم نر 2 میلی متر است. نرهای بالدار نیز وجود دارند که رنگشان قرمز و دارای بال‌های سفید می‌باشند.

تخم شپشک درخت انجیر بیضوی ، سفید یا زرد متمایل به قرمز می باشد. پوره های که به تازگی از تخم خارج می شوند به رنگ قهوه ای روشن و دارای شش پا هستند. پوره های سن دوم سفید رنگ و تقریبا شکل ستاره ای خود را پیدا کرده اند که پس از مدتی سپر ارغوانی رنگ روی بدن آنها به وجود می آید.

زیست شناسی آفت شپشک انجیر

شپشک انجیر زمستان را به صورت پوره های سن 2 در روی سرشاخه های جوان درختان انجیر سپری می کند. در اواخر فروردین هم زمان با افزایش دما پوره ها شروع به تغذیه از شیره نباتی درختان می کنند. سپس آنها تغییر جلد داده و تبدیل به حشره کامل می شوند. در این زمان حشرات کامل آماده تخم ریزی هستند. در اواخر دهه دوم اردیبهشت‌ ماه اکثریت جمعیت آفت شپشک درخت انجیر را مادهای بالغ تشکیل می‌دهد.

تخم ریزی حشرات ماده از اواسط اردیبهشت ماه آغاز و تخم ریزی آنها در اوایل خرداد ماه به اوج خود می رسد. مدتی پس از باز شدن تخم ها ، پوره ها از زیر سپر مادری بیرون می آیند و روی برگها ، ساقه و میوه پخش می شوند.

اکثر پوره های سن اول بهاری اطراف رگبرگ های وجود دارند ولی پوره های سنین بعدی علاوه بر برگ بر روی میوه نیز دیده می شوند. در سن دوم و بالاتر پوره ها بزرگتر بوده و مقادیر زیادی عسلک ترشح می‌کنند.

پوره های نسل بهاره شپشک درخت انجیر پس از تغذیه و پوست اندازی به سرعت رشد نموده و در اواخر تیرماه ماده های بالغ ظاهر می شوند. تعداد ماده های بالغ در اوایل مردادماه به حداکثر خود رسیده و در اواسط مرداد شروع به تخم گذاری می کنند و نسل تابستانه را بوجود می آورند. پوره ها در اوایل شهریور ماه از تخم بیرون آمده و در اطراف سرشاخه ها و سطح رویی برگ ها مستقر می شوند.

میانگین تعداد تخم ها در این آفت درخت انجیر 1200 عدد می باشد. نسل تابستانه پس از تبدیل به پوره سن 2 فعالیت خود را بر روی درخت کاهش می دهد. آفت شپشک درخت انجیر زمستان را به صورت پوره نسل 2 سپری می کند.

کنترل و مبارزه با آفت شپشک درخت انجیر

1. تعداد زیادی از این آفات هنگام ریزش برگ انجیر در پاییز تلف می شوند.
2. شپشک ستاره ای درخت انجیر در کشورهای سوریه ، لبنان و اردن توسط گونه ای زنبور پارازیته می شوند و همچنین در خفر استان فارس این آفت انجیر به وسیله یک زنبور از جنس ” tetrastichus ” پارازیته می گردد. این زنبور پوره های شپشک را مورد حمله قرار می دهد. پوره ها مورد حمله قرار گرفته رنگ شفاف و ارغوانی خود را از دست داده و به رنگ تیره در می آیند. این زنبور می تواند آفت شپشک برگ درخت انجیر را به میزان 40 درصد پارزیته کرده و از بین ببرد.
3. هرس سر شاخه های آلوده و سوزاندن آنها در اواخر زمستان می تواند نقش موثری در کنترل این آفت داشته باشد.
4. سم پاشی با استفاده از روغن ولک 2/5 درصد به صورت مخلوط با سم دورسبان 1/5 – 1 در هزار در اواخر زمستان تاثیر بسیار خوبی در کاهش شپشک انجیر دارد.